WADY STATYCZNE KOŃCZYN DOLNYCH

BUDOWA I CZYNNOŚĆ STOPY Jest uwarunkowana jej funkcją: podporową, nośną i amortyzacyjną. Budowa stopy jest dostosowana przede wszystkim do lokomocji. Czynnikiem negatywnie wpływającym na jej ukształtowanie i wydolność jest przeciążenie. Obciążanie części stopy zależy od przebiegu osi anatomicznej całej kończyny w stosunku do osi mechanicznej.

ODCHYLENIA BUDOWY NOWORODEK: Prawidłowością rozwojową jest szpotawe ustawienie kości piszczelowej i zgięciowe ustawienie stawów kolanowych i biodrowych (pozostałość ułożenia wewnątrzmacicznego). Ustawienie szpotawe utrzymuje się w pierwszym roku życia z tendencją do stopniowego zmniejszania.

SZPOTAWOŚĆ Jest to odchylenie odcinka obwodowego kończyny względem osi całego ciała do wewnątrz.

KOŚLAWOŚĆ W drugim roku życia dziecka szpotawość znika i stopniowo przechodzi w fizjologiczną koślawość (wynosi 4-5 cm). Jest to charakterystyczne do wieku 6 lat z tendencją zanikową. Koślawość częściej występuje u dziewczynek o wiotkich postawach typu astenicznego (smukła budowa ciała). Koślawość to odchylenie osi odcinka obwodowego kończyny od osi całego ciała na zewnątrz.

OŚ NOŚNA KOŃCZYNY DOLNEJ W prawidłowych warunkach u dorosłego człowieka oś (nośna) kończyny dolnej przebiega przez: środek głowy kości udowej, środek rzepki, środek stawu skokowego i rzutuje na II palec (LINIA MIKULICZA). STOPA MAŁEGO DZIECKA Ma dużą podściółkę tłuszczową, mięśnie wysklepiające stopę słabe, koordynacja stabilizatorów stopy jest niedostateczna, a sklepienie nieznaczne. W związku z tym w celu zwiększenia równowagi (płaszczyzny podparcia) dziecko chodzi w szerokim rozkroku, obciążając przyśrodkowe krawędzie stóp. Nie jest to płaskostopie traktowane jako wada. Stan taki występuje między 3 a 5 rokiem życia. Ale w tym okresie widoczne jest już koślawe lub szpotawe ustawienie kości piętowej. DOROSŁA POSTAĆ STOPY W wieku 12 – 14 lat stopa ma już postać prawie dorosłą.

ze względu na okresy intensywnego rozwoju Istotną sprawą jest wczesne zdiagnozowanie wszelkiego rodzaju odchyleń ze względu na okresy intensywnego rozwoju i nawarstwiające się w nich procesy wzrostu, które przyczyniają się do szybkiego postępowania i utrwalania zniekształceń, które w efekcie obejmują również układ kostny. Ze względu na funkcje stopy wymaga ona wydolnego statycznie i dynamicznie układu kostnego, więzadłowego i mięśniowego.

UKŁAD KOSTNY Stanowi bierny element w budowie stopy. Charakteryzuje go szczególna architektura zewnętrzna i wewnętrzna, która zapewnia utrzymanie ciężaru ciała oraz posiada on zdolność dostosowywania się do zmian: podłoża, obciążenia, pozycji i ruchów. ARCHITEKTURA ZEWNĘTRZNA: Jest systemem łuków podłużnych i poprzecznych (są to „resory” rozciągające się pod wpływem obciążenia – ucisku, następnie wracają, po usunięciu obciążenia, do stanu wyjściowego).

ŁUKI STOPY ŁUK PODŁUŻNY PRZYŚRODKOWY (DYNAMICZNY): guz piętowy, kość łódkowata, klinowata przyśrodkowa i głowa I kości śródstopia. Szczyt stanowi kość łódkowata, wysokość łuku ok. 2,5 cm od podłoża. ŁUK PODŁUŻNY BOCZNY (STATYCZNY): guz piętowy, kość sześcienna i głowa V kości śródstopia. Wysokość łuku ok. 5 mm od podłoża. prawidłowy wysoki płaski

ŁUKI STOPY c.d. ŁUK POPRZECZNY PRZEDNI (OBWODOWY): łączy głowy kości śródstopia (nie istnieje u zwierząt, jest efektem adaptacji do dwunożnego trybu życia). Podczas obciążenia stopy ulega spłaszczeniu – stopa opiera się o podłoże głowami wszystkich kości śródstopia. W warunkach odciążenia łuk powinien opierać się głównie na I i V głowie kości śródstopia. ŁUK POPRZECZNY TYLNY: przechodzi przez trzy kości klinowate i kość sześcienną.

W warunkach prawidłowych układ punktów podparcia stopy odciążonej powinien tworzyć trójkąt: głowa V kości śródstopia głowa I kości śródstopia kość piętowa

Szkielet stopy wiąże układ więzadłowo – torebkowy, który stanowi stabilizację bierną. Za stabilizację czynną odpowiadają mięśnie. ZA PODŁUŻNE WYSKLEPIENIE STOPY ODPOWIADAJĄ MIĘŚNIE: piszczelowy przedni, piszczelowy tylny, strzałkowy długi, trójgłowy łydki, zginacze palców i palucha oraz mm krótkie („własne”) podeszwowej strony stopy ZA POPRZECZNE WYSKLEPIENIE STOPY ODPOWIADAJĄ MIĘŚNIE: piszczelowy tylny, strzałkowy długi i przywodziciel palucha (zwłaszcza głowa poprzeczna)

RODZAJE ZNIEKSZTAŁCEŃ Wady stóp różnią się: okresem występowania, charakterem zmian zniekształcających, etiologią (pochodzeniem) oraz stopniem zaawansowania zmian Najczęściej spotykane wady to: stopa końska, stopa szpotawa, stopa końsko – szpotawa, stopa piętowa, stopa wydrążona, stopa koślawa, stopa płaska

Zdjęcia ze ścieżki podometrycznej Stopa wydrążona Zdjęcia ze ścieżki podometrycznej

STOPA PŁASKA Stosuje się różny podział ze względu na lokalizację spłaszczenia: płaska podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez, płaska poprzecznie z paluchem koślawym (hallux valgus) lub bez koślawości palucha, płasko – koślawa ze zniesieniem obu łuków (podłużnego i poprzecznego)

Stopa płasko – koślawa Stopa pronująca

ROZWÓJ STOPY PŁASKIEJ PODŁUŻNIE Ze względu na stopień zaawansowania procesu patologicznego wyróżnia się okresy rozwoju stopy płaskiej podłużnie: stopa płaska niewydolna, stopa płaska wiotka, stopa płaska przykurczona, stopa płaska zesztywniała strefa działań nauczyciela WF, gimnastyki korekcyjnej

STOPA PŁASKA NIEWYDOLNA Stanowi najlżejszą formę płaskostopia, obejmuje niewydolność mięśniową. Charakterystyka: W odciążeniu łuki stopy ukształtowane są prawidłowo. W obciążeniu ciężarem własnym lub dodatkowym ulegają spłaszczeniu. Z reguły nie występuje koślawość kości piętowej. Jeśli jest, to we wspięciu na palce zanika. Obserwuje się występowanie bolesności po: długim marszu, staniu, itp., która lokalizuje się głównie po stronie przyśrodkowej sklepienia podłużnego: rozcięgno podeszwowe i m. piszczelowy tylny.

STOPA PŁASKA WIOTKA W tym przypadku występuje niewydolność więzadłowa. Charakterystyka: W odciążeniu łuki stopy są nieco spłaszczone, co pogłębia się podczas obciążenia. Występuje koślawość kości piętowej. Jeżeli była już w stopie płaskiej niewydolnej, to we wspięciu na palce nie znika. Obserwuje się występowanie bolesności w stawie skokowo – piętowo – łódkowym i rozcięgnie podeszwowym na wysokości guza piętowego.

DZIAŁANIE KOREKCYJNE - STOPA PŁASKA NIEWYDOLNA I WIOTKA Przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych. Wyrobienie odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążania stopy w warunkach odciążenia i obciążenia, w staniu, chodzie, itp. Celem ćwiczeń jest wzmocnienie mięśni osłabionych oraz (jeśli występuje) rozciągnięcie przykurczów. Wzmacnianie mięśni może być prowadzone wyłącznie po wcześniejszym wyegzekwowaniu prawidłowego ustawienia stopy, z trójpunktowym podparciem. Zasada ta obowiązuje przy każdym ćwiczeniu stóp. Jej nieprzestrzeganie może doprowadzić do pogorszenia wady.

DZIAŁANIE KOREKCYJNE c.d. Przy koślawości kości piętowej występuje przykurcz ścięgna piętowego (Achillesa), jeśli więc m. trójgłowy łydki będzie wzmacniany bez uprzedniego skorygowania pięty, to nastąpi utrwalanie i pogłębianie wadliwego położenia. Ułatwienie w przyjmowaniu i utrzymywaniu skorygowanej pozycji stopy stanowią pozycje odciążające. W związku z tym, że najczęstszą przyczyną płaskostopia statycznego jest niewydolność układu mięśniowo – więzadłowego, stosuje się trzy kryteria doboru ćwiczeń.

KRYTERIA DOBORU ĆWICZEŃ I KRYTERIUM: DOZOWANE OBCIĄŻENIE CIĘŻAREM CIAŁA Stopień odciążenia lub obciążenia zależy od pozycji wyjściowej: leżenie przodem z kolanami ugiętymi, leżenie tyłem, kkd ugięte, stopy oparte o ścianę lub drabinki, leżenie tyłem, kkd ugięte, stopy oparte o podłoże, siad na podwyższeniu, stopy oparte o podłoże, stanie obunóż, stanie obunóż z utrzymaniem jakiegoś ciężaru, stanie jednonóż, marsz, podskoki, zeskoki długotrwałe utrzymywanie pozycji stojącej

II KRYTERIUM: ANATOMICZNE Przy doborze ćwiczeń należy uwzględnić położenie i funkcję mm wysklepiających stopę, czyli rodzaje ruchów charakterystycznych dla tych mięśni. III KRYTERIUM: DZIELĄCE ĆWICZENIA NA ANALITYCZNE I SYNTETYCZNE Podczas postępowania analitycznego wzmacnia się poszczególne grupy mięśniowe. Ćwiczenia syntetyczne aktywizują całą stopę (ruchy lokomocyjne: marsze, biegi, itp.). Muszą one stanowić stały element postępowania korekcyjnego ze względu na ich stałą obecność w życiu codziennym.