Osobowość Osobowość stanowią te cechy osoby bądź ludzi w ogóle, które umożliwiają wyjaśnienie spójnych wzorców zachowań. Zachowanie uwarunkowane osobowością jest względnie stałe czasowo i niezależne od okoliczności Osobowość jest dynamiczną organizacją psychofizycznych układów tkwiących w jednostce, które kreują charakterystyczne wzorce zachowania, myśli i uczuć (Allport, 1961) Osobowość zależy od wrodzonych popędów, wyuczonych motywów oraz doświadczenia. “Jest to względnie stały sposób organizacji dyspozycji motywacyjnych danej osoby, wynikający z interakcji między popędami biologicznymi a otoczeniem społecznym i fizycznym.” (Eysenck 1975)

Teorie typów osobowości Typy osobowości – charakterystyczne wzorce własności psychicznych, wyraźne kategorie, np. Typologia Sokratesa/Galena Teoria typów Wiliama Sheldona (somatotypy) Endomorficzny – gruby, miękki, okrągły Ektomorficzny – chudy, wysoki, kruchy Mezomorficzny – muskularny, kanciaty, silny Typologia oparta o teorię Carla Junga (wskaźnik typu Myera-Briggsa) – cztery wymiary Ekstrawersja – introwersja Zmysłowość – intuicja Myślenie – odczuwanie Sąd - percepcja

Teorie cech osobowości Cechy osobowości – wymiary ciągłe, różniące się jakością i stopniem Cechy w ujęciu Gordona Allporta Pojęcie centralne – dyspozycja osobista (podejście idiograficzne, indywidualne) Trzy kategorie dyspozycji Dyspozycje dominujące (kardynalne) – np. osobowość autorytarna, poświęcanie życia dla dobra innych Dyspozycje centralne – np. pewność siebie, grzeczność, towarzyskość, uczciwość, optymizm... Dyspozycje wtórne – np. preferencje co do jedzenia i ubioru

Struktura osobowości wg Eysencka EKSTRAWERTYWNY Towarzyski Aktywny Otwarty Optymistyczny Rozmowny Aktywny Żywo reagujący Zmienny Łatwy we współżyciu Pobudliwy Żywy Agresywny Beztroski Niespokojny Przywódczy Sangwinik Choleryk Nadwrażliwy STABILNY NIESTABILNY Spokojny Flegmatyk Melancholik Chimeryczny Zrównoważony Lękliwy Rzetelny Sztywny Kontrolujący się Poważny Ugodowy Pesymistyczny Rozważny Z Rezerwą Ostrożny Nietowarzyski Bierny Cichy INTROWERTYWNY + PSYCHOTYCZNOŚĆ – altruizm, empatia, uspołecznienie vs. przestępczość, psychopatia, schizofrenia

Wielka Piątka (Costa, McCrae – NEO-FFI) Ekstrawersja – Introwersja rozmowny spokojny energiczny wycofany aktywny nieśmiały stanowczy osamotniony towarzyski milczący entuzjastyczny powściągliwy Ugodowość – Nieustępliwość życzliwy oschły uprzejmy wrogi chwalący kłótliwy serdeczny twardy szczodry nieuprzejmy ufający niewdzięczny Sumienność – Chaotyczność zorganizowany niedbały skrupulatny nieporządny skuteczny lekkomyślny odpowiedzialny nieodpowiedzialny rzetelny niezręczny rozważny zapominalski Stabilność – Chwiejność emocjonalna stateczny napięty spokojny niespokojny zadowolony nerwowy odprężony o złym nastroju opanowany drażliwy niewzruszony wybuchowy Otwartość – Zamkniętość na doświadczenie o szerokich zainteresowaniach o wąskich zainteresowaniach z wyobraźnią banalny oryginalny prosty z intuicją płytki ciekawy świata niezbyt inteligentny z inwencją