Suplementacja DHEA w trzecim wieku Lucyna Papierska Klinika Endokrynologii CMKP Kierownik Kliniki: Prof. Wojciech Zgliczyński

TARCZYCA I PRZYTARCZYCE PODWZGÓRZE, PRZYSADKA, SZYSZYNKA MÓZG TARCZYCA I PRZYTARCZYCE SERCE NADNERCZA NERKI TRZUSTKA TKANKA TŁUSZCZOWA JAJNIKI JĄDRA NACZYNIA KRWIONOŚNE ŹRÓDŁA HORMONÓW – GRUCZOŁY TKANKI, NARZĄDY

CZY HORMONY SĄ NIEZBĘDNE DLA ŻYCIA ? Czy bez wyrównania niedoborów hormonalnych można cieszyć się pełnią zdrowia?

NADNERCZY ! (ryzyko nagłej zapaści i śmierci) BEZWZGLĘDNIE KONIECZNE JEST STOSOWANIE HORMONÓW W PRZYPADKU NIEDOCZYNNOŚCI: TRZUSTKI – wiadomo, cukrzyca PRZYSADKI mózgowej (gruczoł nadrzędny) TARCZYCY (zagrożenie szybkim rozwojem miażdżycy) NADNERCZY ! (ryzyko nagłej zapaści i śmierci)

Z WIEKIEM ZMNIEJSZA SIĘ WYTWARZANIE: HORMONÓW PŁCIOWYCH: menopauza u kobiet andropauza u mężczyzn DEHYDROEPIANDROSTERONU (DHEA) w nadnerczach MELATONINY w szyszynce HORMONU WZROSTU w przysadce

NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY LECZENIE RATUJĄCE ŻYCIE: HYDROKORTYZON, CORTINEFF PACJENCI (SZCZEGÓLNIE KOBIETY) MAJĄ SKŁONNOŚĆ DO DEPRESJI, SŁABE MIEŚNIE, ŁATWO SIĘ MĘCZĄ, MAJĄ ZMNIEJSZONE LIBIDO

NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY – c.d. JEST TO ZESPÓŁ NIEDOBORU ANDROGENÓW NADNERCZOWYCH (DHEA) Leczenie: DHEA 25 – 50 mg dziennie w jednej dawce porannej

NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY – c.d. Substytucyjnego leczenia Hydrokortyzonem nie wolno utożsamiać z leczeniem dużymi, przeciwzapalnymi, dawkami „sterydów” (astma oskrzelowa, choroby „reumatyczne”) Dawki substytucyjne = fizjologiczne nie dają powikłań takich jak cukrzyca, osteoporoza, otyłość, zaniki mięśni i.t.p.

Profilaktyka powikłań leczenia dużymi dawkami enkortonu: DIETA (wapń, potas), RUCH ! Profilaktyka osteoporozy (wapń, D3, hormony), a w wypadku już obniżonej masy kostnej – leki – (alendronian) Systematyczna kontrola okulistyczna Profilaktyka cukrzycy (dieta, ruch, kontrole) PROPOZYCJA: UZUPEŁNIENIE NIEDOBORÓW DHEA – mniejsze ryzyko powikłań

„Wygląd” nadnerczy, ich wielkość i proporcje zmieniają się z wiekiem Buster & Lobo 1999

Najważniejsze dla przeżycia - wydzielanie kortyzolu Jest ono zachowane w III wieku

70-latek: Stężenie DHEA/DHEAS 6-10x niższe niż w młodości Stężenie DHEAS u 100-latków Jest takie jak u 70-latków (A. Baranowska, PTE, Kraków 2005)

Szczególnie niskie stężenia DHEA i/lub DHEAS w surowicy: Niedoczynność kory nadnerczy Przewlekła kortykoterapia Choroba wieńcowa, hiperlipidemia RZS, SLE Cukrzyca typu II

Szczególnie niskie stężenia DHEA i/lub DHEAS w surowicy: Anoreksja, depresja, Choroba Alzheimera, demencja Krańcowe stadium wyniszczających chorób AIDS PODESZŁY WIEK (10x)

Stężenie DHEA prognozuje długość życia mężczyzn 100 90 80 70 60 50 Roth 2002 (Science)

Niskie stężenie androgenów nadnerczowych u mężczyzn… …to czynnik ryzyka choroby wieńcowej OR = 0,64 / SD p=0,0002 Massachusetts Male Aging Study Henry a. Feldman Ann Epidemiol 1998;8:217–228.

ZASTOSOWANIE DHEA U MĘŻCZYZN: Kawano : „DHEA DLA MĘŻCZYZN” wpływ na układ krążenia Po leczeniu DHEA stwierdzono: zwiększony przepływ w naczyniach Lepsze działanie insuliny w tkankach Efekt przeciwkrzepliwy

Mężczyźni z zaburzeniami erekcji mają znamiennie niższe stężenia DHEAS

ZASTOSOWANIE DHEA U MĘŻCZYZN: Reiter : „DHEA DLA MĘŻCZYZN” WPŁYW NA POTENCJĘ najpierw wykluczono inne przyczyny zaburzeń potencji, a dopiero potem podano leczenie DHEA Pozytywny efekt u 80% badanych po 4 miesiącach leczenia

KORZYŚCI – GDY WYJŚCIOWO NIEDOBÓR DHEA U KOBIET: Korzystny wpływ na libido Zwiększenie masy kostnej Poprawa jakości skóry Pobudzenie kościotworzenia Poprawa tolerancji glukozy KORZYŚCI – GDY WYJŚCIOWO NIEDOBÓR DHEA

Po co kobiecie androgeny? Zespół niedoboru androgenów : Przerzedzenie owłosienia łonowego i pachowego (też estrogeny!) Sucha skóra Spadek libido Depresja, zmęczenie

Wpływ leczenia DHEA starszych kobiet na libido i potencję (skala „general well being”) Baulieu PNAS 2000; 97(8) 4279-84

DHEA a mózg DHEA jest neuroprzekaźnikiem (Balieu1990) poprawia nastrój (Arlt 1999) działa antydepresyjnie (Wolf 1999, ) Wspomaga procesy zapamiętywania wydłuża fazę REM snu (Balieu 1998-2000)

Testy samooceny – 6 miesięcy, 50 mg JCEM 1994 6 miesięcy, 50 mg Testy samooceny – „zadowolenie z życia, poczucie dobrostanu, jakość snu”

Depresja chorobą XXI wieku? POLSKA: około 20% Dane WHO: 10% Pacjenci z przewlekłymi zespołami bólowymi: 35%

DEPRESJA ## P < 0,01 6 tygodni monoterapii DHEA 90 mg/dobę Ocena: Skala depresji Hamiltona – „złoty standard” ## P < 0,01 ##

SKÓRA (+) LIBIDO (+) 280 osób, 12 miesięcy, 50 mg DHEA KOŚCI (+/0) UKŁAD KRĄŻENIA (0) LIBIDO (+)

Dobór dawki: „megadawki” DHEA (>150mg/24h) – wzrost stężenia testosteronu u kobiet Badania farmakokinetyczne – MAKSYMALNE DAWKI TO: 25 mg – kobiety 50 mg – mężczyźni Badania nad SLE - 100 – 200 mg / dobę Korzystne działanie w chorobie Addisona wykazaliśmy po 200 mg i.m./miesiąc ! ( 7 mg / dobę)

Jaka dawka zapewni optymalne stężenie w surowicy? [Adrenopause and dehydroepiandrosterone: pharmacological therapy versus replacement therapy] Rommler A. Gynakol Geburtshilfliche Rundsch. 2003 Apr;43(2):79-90.

Możliwe działania niepożądane: Zwiększone natłuszczenie skóry – wzrost produkcji sebum Niewielki hirsutyzm („wąsik”) Zmiany skórne Bez: przyrostu masy ciała, działania prozakrzepowego, wzrostu aktywności transaminaz, nowotworów Ustępują po redukcji dawki

Jakie są bezwzględne przeciwwskazania do DHEA? Estrogenowo-progestagenowa HTZ Rak sutka ----------------- HTZ testosteronem ---------------- Rak prostaty, rak sutka Leczenie DHEA

Zawsze i u każdego niezbędne minimum badań ! PROPONOWANE BADANIA: Stężenie DHEAS w surowicy Mammografia u kobiet PSA i USG prostaty u mężczyzn Zawsze i u każdego niezbędne minimum badań !

Nie tylko czas, ale i RADOŚĆ życia!

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ