doktorantka w Katedrze Postępowania Karnego Środki przymusu Dorota Czerwińska doktorantka w Katedrze Postępowania Karnego

Pojęcie środków przymusu Środkami przymusu w polskiej literaturze procesu karnego określa się powszechnie czynności organów procesowych zmierzające do wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub zapewnienia prawidłowego toku procesu bądź też pewne ograniczenia wolności lub nienaruszalności osoby, jej mieszkania, rzeczy lub sfery życia prywatnego dla celów procesowych, przy czym ze względu na swój charakter lub bezpośredni związek z dziedziną konstytucyjnych praw jednostki mogą one być stosowane w wypadkach i w granicach przewidzianych w ustawie.

Kodeksowa systematyka środków przymusu zatrzymanie środki zapobiegawcze: izolacyjny środek zapobiegawczy – tymczasowe aresztowanie nieizolacyjne środki zapobiegawcze: dozór Policji warunkowy dozór Policji, nakaz opuszczenia lokalu poręczenie majątkowe, społeczne, osoby godnej zaufania zakaz opuszczania kraju (prosty i złożony) zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu nakaz powstrzymania się od określonej działalności nakaz powstrzymania się od prowadzenia pojazdów poszukiwanie oskarżonego i list gończy list żelazny kary porządkowe zabezpieczenie majątkowe

Środki przymusu sensu largo Oprócz już wskazanych obejmują także: 1. zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego/osoby podejrzanej 2. uniemożliwienie opuszczenia rozprawy przez oskarżonego 3. czasowe usunięcie oskarżonego z sali rozpraw 4. policja sesyjna (art. 48-51 Prawa o ustroju sądów powszechnych) 5. przymus stosowany do egzekwowania dowodowych obowiązków uczestników postępowania 6. przymusowe odebranie rzeczy 7. przeszukanie

Zatrzymanie odrębny środek przymusu, ale ściśle związany z tymczasowym aresztowaniem forma pozbawienia wolności, chronionej art. 41 ust. 1 k.p.k. reguluje zatrzymanie procesowe; w ustawie o Policji uregulowane jest zatrzymanie porządkowe, a w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – zatrzymanie administracyjne w k.p.k. można wyróżnić tzw. ujęcie obywatelskie (art. 243) i tzw. zatrzymanie właściwe (art. 244) uzasadnione przypuszczenie → czy to unormowanie jest zgodne art. 5 ust. 1 lit. c EKPC? Przepis ten dopuszcza zatrzymanie lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą

Wysłuchanie zatrzymanego art. 244 § 2 nakazuje wysłuchać zatrzymanego; składane przez niego oświadczenia zostają wpisane do protokołu zatrzymania co to jest za czynność? nie jest przesłuchaniem procesowym, którego przeprowadzenie oznaczałoby w świetle art. 308 wszczęcie postępowania, a nawet jego skierowanie przeciw konkretnej osobie zatrzymanego poucza się również o prawie do kontaktu z adwokatem; adwokat ten nie ma statusu obrońcy, lecz ewentualnie pełnomocnika, ale wiąże go objęta bezwzględnym zakazem dowodowym tajemnica obrończa (tj. jak gdyby był obrońcą) → art. 178 k.p.k.

Środki zapobiegawcze – pojęcie i cechy zajmują naczelne miejsce wśród środków przymusu są to te środki przymusu, których wyraźnym celem jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego oraz wyjątkowo zapobieżenie popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa (art. 249 § 1 k.p.k.). cechy charakterystyczne: wyłączność ustawowej podstawy stosowania, niezbędność ich stosowania reguła minimalizacji dolegliwości dyrektywa adaptacji środka zapobiegawczego do sytuacji procesowej (art. 253 § 1 k.p.k.). środki zapobiegawcze dzieli się zwykle na środek izolacyjny, tj. tymczasowe aresztowanie, oraz środki nieizolacyjne

Zasady stosowania środków zapobiegawczych stosowanie na mocy postanowienia, które – z wyjątkiem tymczasowego aresztowania – może wydać w postępowaniu przygotowawczym prokurator postanowienie jest zaskarżalne dyrektywa adaptacji do sytuacji procesowej – art. 253 § 1 k.p.k. dyrektywa minimalizacji dolegliwości – art. 257 § 1 k.p.k. ścisły związek z konstytucyjną zasadą proporcjonalności – art. 31 ust. 3 Konstytucji konieczność ścisłego przestrzegania celowego charakteru tych środków!

Podstawy stosowania środków zapobiegawczych podstawa ogólna – art. 249 § 1 – duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn podstawy szczególne – art. 258 k.p.k. uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się uzasadniona obawa nakłaniania do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień lub bezprawnego utrudniania w inny sposób postępowania karnego Obawy te mogą być wynikać również z grożącej oskarżonemu surowej kary! art. 258 § 2 k.p.k. wyjątkowo – uzasadniona obawa popełnienia przez oskarżonego o zbrodnię lub występek umyślny przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu jak rozumieć ten zwrot?

Tymczasowe aresztowanie wynikająca z dyrektywy minimalizacji zasada ultima ratio tego środka kluczowy problem w przeszłości stanowił niepełny dostęp oskarżonego i jego obrońcy do akt w sprawach aresztowych – rozwiązało go nowe brzemienie art. 156 § 5a oraz nowy art. 249a k.p.k. granice temporalne (b. istotne!) reguluje art. 263 k.p.k. wyłączenia dopuszczalności tymczasowego aresztowania uregulowano w art. 259 k.p.k.; zwłaszcza jego § 1 jest wyrazem humanitaryzmu stosowania tego środka

Dziękuję za uwagę.