Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza naukowa na podstawie samego tylko doświadczenia nie jest możliwa. Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową. Musimy zatem mieć jakąś wiedzę a priori. Jak można wykroczyć w poznaniu poza treści doświadczenia? Granice poznania. Problem psychofizyczny

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Przewrót kopernikański w filozofii: nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do podmiotu. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Formy zmysłowości: przestrzeń czas Granice poznania. Problem psychofizyczny

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości Granice poznania. Problem psychofizyczny

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości matematyka jest nauką a priori: geometria o przestrzeni, arytmetyka o czasie Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dedukcja transcendentalna (fragment) Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z doświadczenia. Jest ono jednak niezbędne do wydawania sądów o zjawiskach. Czyli bez niego wiedza naukowa jest niemożliwa. Mamy wiedzę naukową. Wniosek: mamy a priori pojęcie przyczyny. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dedukcja transcendentalna (fragment) Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Podobnie mamy a priori pojęcie substancji i 10 innych kategorii czystego intelektu. przyroda = konstrukcja ze zjawisk, dokonana za pomocą kategorii czystego intelektu Inaczej: umysł jest aktywny w procesie poznania. Poznanie nie polega na biernym odbiorze wrażeń. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez doświadczenie …jest przyczyną… Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co znać a priori zasadę przyczynowości. Zasada przyczynowości gwarantuje, że w przyrodzie zachodzą prawidłowości. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Przewrót kopernikański w filozofii Pytanie o Przykładowe odpowiedzi źródła poznania skąd można cokolwiek wiedzieć? granice poznania co można wiedzieć? Kartezjusz idee wrodzone  w zasadzie wszystko (gdybyśmy byli doskonali) Hume doświadczenie (wrażenia) w zasadzie nic (nie znamy związków między faktami) Kant ? matematyka fizyka Newtona  Granice poznania. Problem psychofizyczny

Realizm i idealizm epistemologiczny Realizm epistemologiczny przedmiot poznania istnieje rzeczywiście (niezależnie od podmiotu poznającego) Idealizm epistemologiczny przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego Granice poznania. Problem psychofizyczny

Realizm i idealizm epistemologiczny Realizm epistemologiczny transcendentalny: przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz) immanentny (krytyczny) przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke) Granice poznania. Problem psychofizyczny

Realizm i idealizm epistemologiczny Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke): wtórne: barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości pierwotnych rzeczy Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki jakościom wtórnym Granice poznania. Problem psychofizyczny

Realizm i idealizm epistemologiczny Współczesne rozróżnienie: jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne: Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są ugruntowane w jakościach przypadłościowych. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Realizm i idealizm epistemologiczny immanentny: poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley) transcendentalny (krytyczny) poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant) Granice poznania. Problem psychofizyczny

Granice poznania. Problem psychofizyczny Założenia i tezy Założenie X zakłada, (że) … Teza X głosi, (że) … Bóg nie jest zwodzicielem Realizm transcendentalny Empiryzm genetyczny Istnieją tylko idee i umysły Nauka jest zbiorem przesądów Zmiana narusza tożsamość Istnieje jeden, wieczny, niezmienny Byt Myślenie można orzekać tylko o substancji Cogito ergo sum Granice poznania. Problem psychofizyczny

Problem psychofizyczny

Liczba i rodzaje substancji Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. Cogito ergo sum. Jestem zatem rzeczą myślącą (duszą). Dusza może istnieć bez ciała. René Descartes 1596-1650) Rozprawa o metodzie 1637). Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dualizm psychofizyczny Dusza: rzecz myśląca Ciało: rzecz rozciągła Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dualizm psychofizyczny Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg poruszenia ciała zachodzą przy okazji zmian w duszy (i na odwrót) Nicolas Malebranche (1638-1715) Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dualizm psychofizyczny Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg Zarzut: nie do pogodzenia z mądrością Boga Nicolas Malebranche (1638-1715) Granice poznania. Problem psychofizyczny

Monizm materialistyczny Joulien de la Mettrie (1709-1751) „Człowiek-maszyna” (1750) Carl Vogt (1817-1895): „myśl jest wydzieliną mózgu, jak żółć wątroby” Granice poznania. Problem psychofizyczny

Inne monizmy Monizm spirytualistyczny (Berkeley) Monizm immanentny (Hume) Monizm neutralny (Spinoza): istnieje jedna, nieskończona substancja, Bóg = Przyroda, panteizm paralelizm psychofizyczny Baruch Spinoza (1632-1677) Etyka sposobem geometrycznym wywiedziona Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dualizm atrybutywistyczny (Strawson) Krytyka dualizmu kartezjańskiego (1959) Skąd wiadomo, że człowiek ma jedną duszę (umysł)? Jak liczyć dusze? Co jest zasadą tożsamości duszy? Podstawową zasadą indywiduacji jest ciągłość czasoprzestrzenna. Granice poznania. Problem psychofizyczny

Dualizm atrybutywistyczny (Strawson) Wniosek: osoba jest indywiduum identyfikowanym jako ciało o własnościach dwojakiego rodzaju: fizycznych i umysłowych. Dualizm jakości, a nie substancji Zarzut: epifenomenalizm (brak wyjaśnienia funkcji przyczynowej stanów mentalnych). Granice poznania. Problem psychofizyczny

Behawioryzm analityczny Behawioryzm analityczny: wyrażenia o stanach mentalnych redukują się do wyrażeń o dyspozycjach behawioralnych. Gdy widzę słodycze, to kwiczę. Lubię słodycze = kwiczę, gdy są w polu widzenia Umysł = ogół dyspozycji behawioralnych Gilbert Ryle (1900-1976) The Concept of Mind 1949 Granice poznania. Problem psychofizyczny

Jak wyjaśnić zachowanie? Model czarnej skrzynki: Bodziec   Reakcja Kto zabił ciotkę Cookie? Kadr z filmu Roberta Altmana 1999 Granice poznania. Problem psychofizyczny

Granice poznania. Problem psychofizyczny Fizykalizm Problem Kartezjusza: jak ciało i dusza mogą na siebie oddziaływać? Współczesne sformułowanie: jak zdarzenia mentalne mogą wchodzić w związki przyczynowe? Odpowiedź: każde zdarzenie mentalne jest identyczne z jakimś zdarzeniem fizycznym (pobudzeniem neuronów). Teza o redukowalności psychologii do neurofizjologii. x(P(x)  Q(x)), x(P(x)  P*(x)), x(Q(x)  Q*(x)) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- x(P*(x)  Q*(x)) Granice poznania. Problem psychofizyczny

Fizykalizm typiczny i egzemplaryczny (type/token physicalism) Argument z szowinizmu gatunkowego Argument z wielorakiej realizacji Granice poznania. Problem psychofizyczny

Granice poznania. Problem psychofizyczny Funkcjonalizm Funkcjonalizm: terminy mentalistyczne są teoretycznymi terminami psychologii stany mentalne są identyfikowane ze względu na ich funkcję przyczynową Stan początkowy Bodziec   Reakcja Stan końcowy  Granice poznania. Problem psychofizyczny

Granice poznania. Problem psychofizyczny Funkcjonalizm Zarzuty: Czy komputery myślą? Argument chińskiego pokoju (John Searle, 1980). Granice poznania. Problem psychofizyczny

Granice poznania. Problem psychofizyczny

Eliminatywizm Trwające od tysięcy lat niepowodzenie psychologii potocznej (folk psychology) w kwestii wyjaśniania ludzkiego zachowania skłania do porzucenia psychologii na rzecz neurofizjologii. Paul i Patricia Churchland 1986 Granice poznania. Problem psychofizyczny

Najmodniejsze rozwiązanie Przypisywać jakiemuś systemowi posiadanie umysłu znaczy tyle, co mieć skłonność do intencjonalnego wyjaśniania jego zachowania (intentional stance) w odróżnieniu od skłonności do wyjaśniania przyczynowego (physical stance) oraz wyjaśniania z projektu (design stance). Daniel Dennett (1942-) The Intentional Stance 1989 Granice poznania. Problem psychofizyczny