Temat: O czasowniku raz jeszcze. oprac. Karolina Sroka

Co pamiętam o czasowniku?

Czasownik odpowiada na pytanie: co robi? bawi się

co się z nim dzieje? kwitnie

w jakim jest stanie? topi się

Czasownik odmienia się przez: osoby i liczby liczba pojedyncza ja robię ty robisz on, ona, ono robi liczba mnoga my robimy wy robicie oni, one robią

rodzaje

rodzaje

Czasownik występuje w formie: osobowej – gdy wiemy, kto wykonuje czynność, np. Kasia gotuje obiad.

nieosobowej – nie wskazuje wykonawcy czynności, np. Formy zakończone na –no lub –to Ugotowano obiad. Uszyto firanki. Formy zakończone na –ć lub –c Trzeba upiec tort. Wygrać konkurs to zaleta.

Czasownik występuje w czasach:

Tryby czasownika: tryb oznajmujący – informujemy, ma formę trzech czasów, np. idę, pójdę, szedłem; tryb rozkazujący – przekazujemy polecenie, rozkaz, prośbę, nie rozróżniamy czasów, np. wracaj, oddajcie; tryb przypuszczający – mówimy o czynnościach, które rzeczywiście się nie dzieją, lecz przypuszczamy, że mogłyby zajść, np. poszedłbym; budowa podobna do czasu przeszłego, ale nie jest to czas przeszły;

Dlaczego zakończenia –bym, -byś itp. są ruchome? Mogą być umieszczane przed lub po czasowniku (różnią się wtedy pisownią), np. Chętnie pojechałbym z wami. Chętnie bym pojechał z wami.

Czym różni się forma dokonana czasownika od niedokonanej? Forma dokonana od niedokonanej różni się budową – dokonane mają dodane z przodu cząstki, np. jechał – po-jechał wiózł – za-wiózł grał – prze-grał

Ćwiczenie 1. Znajdź czasowniki w trybie przypuszczającym! Gdybym miał jedenaście kapeluszy, pierwszy schowałbym w szafie, żeby się nie kurzył. Drugi nadałbym przez pocztę w postaci paczki. Trzeci byłby na drobnostki i drobiażdżki. Czwartego używałbym wyłącznie do sztuk magicznych et cetera. Piąty zamiast klosza, do przykrywania sera. Szósty kapelusz – dla Jadwisi. Siódmy bym powiesił. Niech wisi. Ósmy przerobiłbym na nastrojowy abażurek. W dziewiątym hodowałbym jeża lub coś z zoologii w ogóle. Co do dziesiątego, to jeszcze nie mam pomysłu. A jedenasty kapelusz porwałby mi wiatr nad Wisłą. Bo powiedziała o mnie jedna poetka z Krakowa: „ To głowa nie do kapeluszy! To taka posągowa głowa”.

Ćwiczenie 2. Ile jest czasowników w poniższym tekście? Wiktor tańczył najzręczniej. Gdzie, kiedy on się tego nauczył? Kuzyni Bartka obracali swoje partnerki z ogromnie poważnymi minami. Roman nie posiadał tej sztuki w zbyt dużym stopniu. Co chwila nadeptywał partnerce na nogi lub wpadał na inne pary, a jednak Stefan nawet jemu zazdrościł.

Ćwiczenie 3. Uzupełnij pary czasowników dokonanych i niedokonanych. brudzić - ....................... ...................... - zachorować radzić - ..................... ..................... - zażartować oprac. Karolina Sroka