PIERWOTNE (WRODZONE) i WTÓRNE (NABYTE) NIEDOBORY ODPORNOŚCI Wykład 10 Jan Żeromski PIERWOTNE (WRODZONE) i WTÓRNE (NABYTE) NIEDOBORY ODPORNOŚCI

PIERWOTNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI - DANE OGÓLNE Stosunkowo rzadkie ( średnio 1 na 100.000 osób) Brak lub niewłaściwa funkcja jednego lub więcej elementów układu odporności Zwiększona wrażliwość na infekcje ale inne następstwa to autoimmunizacje, nadwrażliwość i nowotwory Są dziedziczne i wrodzone, często związane z chromosomem X

PIERWOTNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI (wg ekspertów WHO – 1999) Złożone Inne dobrze określone Zespoły niestabilności chromosomowych Występujące z innymi wadami wrodzonymi Inne, np. deficyty odporności wrodzonej Zaburzenia biosyntezy przeciwciał Zaburzenia fagocytów Niedobory składników dopełniacza Skojarzone z defektami limfoproliferacji poprawic układ

ZŁOŻONE NIEDOBORY ODPORNOŚCI 1. ZŁOŻONE NIEDOBORY ODPORNOŚCI JEDNOSTKA PRZYCZYNA Ciężki (T-B-SCID) dysgenezja siateczki niedobór RAG1 lub RAG2 Defekty komórek macierzystych i genów Ig i dla TCR (rekombinacje) Defekty przemiany puryn niedobór ADA lub PNP Metabolity toksyczne dla limfocytów Brak ekspresji antygenów MHC klasy I lub II Braki transkrypcji genów MHC i białek TAP Zespół hiper-IgM Brak CD40L-sygnału od limfocytów T do B Niedobór CD3 Defekt białek CD3-TCR

ZABURZENIA BIOSYNTEZY PRZECIWCIAŁ 6. ZABURZENIA BIOSYNTEZY PRZECIWCIAŁ Agammaglobulinemia sprzężona z chromo-somem X – brak kinazy Btk niezbędnej dla powstania kom.B Pospolity zmienny NO – zaburzenia funkcji limfocytów Niedobór IgA – defekt zmiany klas Ig Selektywny niedobór podklas IgG Przejściowa hipogammaglobulinemia niemowląt – defekt dojrzewania funkcji pomocy kom. Th IgG

INNE DOBRZE OKREŚLONE ZESPOŁY NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI 2. INNE DOBRZE OKREŚLONE ZESPOŁY NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI Zespół Wiskotta-Aldricha mutacja genu (Xp11.22) kodującego białko WASP (defekty cytoszkieletu) objawy: małopłytkowość, wyprysk skórny zakażenia, ryzyko chłoniaka Zespół Di George’a wadliwy rozwój struktur III i IV kieszonki skrzelowej (brak grasicy, przytarczyc, wady serca i dużych naczyń) objawy: zakażenia wirusowe i grzybicze, tężyczka

ZESPOŁY NIESTABILNOŚCI CHROMOSOMOWYCH 3. Ataksja-teleangiektazja brak kinazy ATM, defekty kontroli cyklu komórkowego objawy: j.w., ciężkie zapalenia płuc i zatok Zespół Nijmegen defekty rearanżacji genów Ig i reparacji DNA (mutacja genu NBS1) objawy: małogłowie, plamy na skórze (cafe-au-lait) niedobór Ig, leukopenia z limfopenią, chłoniaki Zespół Blooma zaburzenia reparacji DNA-gen BLM objawy: j.w., rumień skóry

WRODZONE ZABURZENIA FUNKCJI KOMÓREK ŻERNYCH 7. Przewlekła choroba ziarniniakowa defekt drogi redukcyjnej tlenu (wadliwa oksydaza NADPH) objawy: ropnie, ziarniniaki skóry i narządów wewnętrznych Niedobór adhezji (przylegania) leukocytów (LAD) defekt biosyntezy łańcucha  (CD18) integryn CD11/CD18. objawy: nawracające infekcje, brak ropy Zespół Chediaka-Higashiego defekty tworzenia lizosomów i chemotaksji. Mutacja genu CHS1 objawy: albinizm, fotofobia, zakażenia, pancytopenia

ZABURZENIA LICZBY FAGOCYTÓW 7. ZABURZENIA LICZBY FAGOCYTÓW Zespół Kostmanna dziecięca agranulocytoza objawy: ciężkie zakażenia, posocznica już w okresie noworodkowym Cykliczna neutropenia okresowy (co 2-3 tyg.) spadek liczby neutrofili <200/l Zespół Shwachmana neutropenia z defektami chemotaksji i zabijania; niewydolność trzustki Przewlekła łagodna rodzinna neutropenia

NIEDOBORY SKŁADNIKÓW UKŁADU DOPEŁNIACZA 8. NIEDOBORY SKŁADNIKÓW UKŁADU DOPEŁNIACZA Niedobory klasycznej drogi aktywacji Niedobory C3 i składników drogi alternatywnej Niedobory składników drogi lektynowej – brak białka wiążącego mannozę (MBL) Niedobory składników kompleksu ataku błony (MAC)- [C5-C9] Obrzęk naczynioruchowy Quinckego –niedobór C1inh (inhibitora C1)

INNE PIERWOTNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI 5. INNE PIERWOTNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI Zespół Joba (hiper-IgE): objawy: nawracające ropnie i zapalenia dróg oddechowych, zaburz. chemotaksji wysokie IgE Choroba Duncana – z. limfoproliferacyjny sprzężony z chromosomem X Defekt zabijania prątków – niedobór receptora IFN- i/lub IL-12R Przewlekła kandydoza śluzówkowo-skórna Limfopenia CD4 numeracja

WTÓRNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI PRZYCZYNY Glikokortykosteroidy – limfo- i monocytopenia, hamowanie aktywacji kom. T, syntezy IL-1 i TNF Cytostatyki – działają głównie na DNA i jego syntezę Niedożywienie białkowo-energetyczne Niedobory pierwiastków (selen, miedź, magnez, żelazo), witamin (A, C, D, B6, kwas foliowy) AIDS Inne infekcje wirusowe (głównie z grupy herpes) układ

NABYTY ZESPÓŁ NIEDOBORU ODPORNOŚCI (AIDS) DANE OGÓLNE Etiologia: retrowirus HIV-1 i HIV-2 (RNA) Wirusy M-tropowe i T-tropowe (gorsze) T-tropowe tworzą zespólnie (syncytia) z komórek zakażonych i niezakażonych szybko ginących Receptory dla HIV: CD4 i receptory chemokin (CCR5, CCR3,CXCR4) Główny rezerwuar wirusa – tkanka limfatyczna tytul, przecinek

AIDS PATOGENEZA Wczesny okres: spadek limfocytów CD4+, wiremia, brak odpowiedzi układu odporności Spadek wiremii, wzrost liczby limfocytów T CD8+ niszczących kom. zakażone Pojawienie się przeciwciał anty-HIV Wzrost mutagenności wirusa Dysfunkcja i zmniejszanie się liczby limfocytów CD4 ze wzrostem aktywności kom. Th2 Rozwój objawowy AIDS

WTÓRNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI Niedojrzałość układu w okresie płodowym i noworodkowym Spadek odporności w okresie starzenia się ustroju Niedobory odporności w chorobach wrodzonych (z.Downa) i metabolicznych (np. glikogenozy) Niedobory odporności w chorobach zakaźnych Upośledzenie odporności w następstwie zabiegów chirurgicznych i urazów Spadek odporności w niedoborach pokarmowych Niedobory odporności w chorobie nowotworowej

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 