1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)…

2 W Z R O S T G O S P O D A R C Z Y

3 1.CO TO JEST WZROST GOSPODARCZY? WZROSTEM GOSPODARCZYM nazywamy powiększanie się realnej wartości produktu krajowego brutto (globalnej lub per capita) w gospodarce.

4 WZROSTEM GOSPODARCZYM nazywamy powiększanie się realnej wartości produktu krajowego brutto (GLOBALNEJ lub PER CAPITA) w gospodarce. Obie miary są ważne…

5 O zróżnicowaniu tempa wzrostu w różnych krajach.

6

7 DYGRESJA ANGUS MADDISON, World Population, GDP and Per Capita GDP, 1 – 2003 AD. file_ xls Od MADDISONA można się dowiedzieć m. in.: - Ile wynosił PKB per capita w Jerozolimie za Chrystusa (ok dol. PPP z 1990 r.). - Ile w tym samym czasie wynosił PKB per capita w Polsce (400 $), Rzymie (800$), Paryżu (470$), Monachium (430 $), Pekinie (450$), Meksyku (400$), itd. - Kiedy Europa Zachodnia zaczęła wyprzedzać Chiny (1000 r., odpowiednio: 400$ i 450$; 1500 r., odpowiednio : 771$ i 600$). KONIEC DYGRESJI

8

9 Skutki I WIELKIE RÓŻNICE poziomu życia mieszkańców różnych krajów. W 2000 r. poziom życia w Zairze był ponad 120 razy niższy niż w USA a długookresowa stopa wzrostu w Zairze była ujemna, a w USA dodatnia.

10

11 Skutki II SZYBKIE ZMIANY poziomu życia mieszkańców różnych krajów. W 1900 r. poziom PKB per capita w Szwecji był ponad 2 razy wyższy niż w Japonii. Po 100 latach Japonia przegoniła Szwecję (Japonia - 2,92%; Szwecja - 2,09%).

14 A teraz popatrzmy jeszcze na wzrost gospodarczy w Polsce i w Meksyku w XX wieku.

15

16 Polska a Meksyk w XX wieku Polacy lubią się porównywać z pracowitymi i bogatymi tego świata; np. z Amerykanami (28129 dolarów "na głowę" w 2000 r.), z Niemcami (18596 dolarów "na głowę" w 2000 r.), z Japoń- czykami (21067 dolarów "na głowę" w 2000 r.).

17 Otóż nasze miejsce jest gdzie indziej. Popatrzmy np. na Polskę i Meksyk i PKB per capita w 1900 i w 2000 roku. Oni startowali od 1366 dolarów i kończyli z 7218 dolarami, a my startowaliśmy od 1536 dolarów i kończylismy z 7215 dolarami. W XX w. Meksykanie najpierw dogonili, a potem przegonili Polaków! Wszystko dlatego, że tempo wzrostu gospodarczego w Meksyku w XX w. wynosiło 1,68%, a w Polsce 1,56%!!

18

19 W dodatku, jak wynika z ustaleń poczynionych w ra- mach ECONOMICS OF HAPPINESS - Meksykanie są od Pola- ków szczęśliwsi o tyle mniej więcej, o ile Polacy są szczęśliwsi od mieszkańców Botswany! ( ONHARDT_GRAPHIC.html, serwis dostępny w sierpniu 2009 r.).

20 Są i nne podobieństwa, np. Odra i Rio Grande: oni, Meksykanie, są peryferią jednego z gospodarczych i cywilizacyjnych centrów świata (Kanada i Stany) i my, Polacy, jesteśmy peryferią jednego z gospodarczych i cywilizacyjnych centrów świata (Europa Zachod- nia).

21 Dalej, na portalu "gazeta.pl" z 10 marca 2010 r. znalaz- łem niedawno wywiad z prof. Krystyną Iglicką zatytułowany: Stracone pokolenie. Najnowsza polska emigracja (tytuł mówi wszystko). Iglicka pisze m. in.: "Jesteśmy największym eks- porterem siły roboczej w Europie. W Amerykach mamy Meksyk (...). Tak, jesteśmy Meksykiem Europy".

22 Pomówmy teraz o pewnych szczegółowych poglądach dotyczących wzrostu gospodarczego. Innymi słowy zainteresują nas: GRANICE WZROSTU i EFEKT DOGANIANIA

23 GRANICE WZROSTU? Niedobór zasobów naturalnych zahamuje w końcu wzrost gospo- darczy. - Thomas Robert Malthus ( ) i prawo ludnościowe (brak żywności zahamuje wzrost liczby ludnosci na świecie).

24 - Thomas Robert Malthus ( ) i prawo ludnościowe (brak żywności zahamuje wzrost liczby ludności na świecie). -Rozwiązanie: sterowane przez rynek zwiększanie nakładów kapi- tału plus zmiany technologiczne. -Efekt: gwałtowny wzrost produktywności wchodzącego w grę za- sobu (np. ziemi). TE DOŚWIADZENIA MOŻNA UOGÓLNIĆ…

25 KONWERGENCJA? Istnieje tendencja do wyrównywania się poziomów rozwoju gos- podarczego i poziomów życia [EFEKT DOGANIANIA (ang. catch- up effect)] w różnych krajach.

26 PRZYCZYNY: -Względna łatwość zwiększania wyposażenia pracowników w kapi- tał w krajach względnie biednych.

27 PRZYCZYNY: -Względna łatwość zwiększania wyposażenia pracowników w kapi- tał w krajach względnie biednych. - Prawo malejących przychodów.

28 PRZYCZYNY: -Względna łatwość zwiększania wyposażenia pracowników w kapi- tał w krajach względnie biednych. - Prawo malejących przychodów. - Technologiczny efekt gapowicza.

29 PRZYCZYNY: -Względna łatwość zwiększania wyposażenia pracowników w kapi- tał w krajach względnie biednych. - Prawo malejących przychodów. - Technologiczny efekt gapowicza. * - Rola ram instytucjonalnych (Afryka, kraje realnego socjalizmu)

30 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. PRZYCZYNY WZROSTUZnaczenie (w %) WZROST NAKŁADÓW PRACY33

31 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. PRZYCZYNY WZROSTUZnaczenie (w %) WZROST NAKŁADÓW PRACY33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67

32 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) WZROST NAKŁADÓW KAPITAŁU20

33 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 WZROST WIEDZY I DOŚWIADCZENIA PRACOWNIKÓW 12

34 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 POSTĘP TECHNICZNY I ORGANIZACYJNY 28

35 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 Postęp techniczny i organizacyjny28 KORZYŚCI SKALI8

36 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 Postęp techniczny i organizacyjny28 Korzyści skali8 ZMIANY ALOKACJI ZASOBÓW W GOSPODARCE 8

37 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 Postęp techniczny i organizacyjny28 Korzyści skali8 Zmiany alokacji zasobów w gospodarce 8 ZMIANY PRAWNE, KULTUROWE, SPOŁECZNE I INNE -9

38 2. PRZYCZYNY WZROSTU Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, , Wa- shington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostuZnaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy33 WZROST PRODUKCYJNOŚCI PRACY 67 w tymw tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 Postęp techniczny i organizacyjny28 Korzyści skali8 Zmiany alokacji zasobów w gospodarce 8 Zmiany prawne, kulturowe, społeczne i inne -9 RAZEM100

39 3. WAHANIA WZROSTU GOSPODARCZEGO W długim okresie zmiany potencjalnej produkcji, Y p, można utoż- samiać ZE WZROSTEM GOSPODARCZYM.

40 3. WAHANIA WZROSTU GOSPODARCZEGO W długim okresie zmiany potencjalnej produkcji, Y p, można utoż- samiać ZE WZROSTEM GOSPODARCZYM. W okresie krótkim zmiany zagregowanych wydatków, AE PL, po- wodują, że RZECZYWISTA WIELKOŚĆ PRODUKCJI, Y E, WA- HA SIĘ WOKÓŁ WIELKOŚCI PRODUKCJI POTENCJALNEJ, Y P.

r.) Rzeczywista i potencjalna wielkość produkcji w Stanach Zjednoczo- nych w latach Rzeczywista produkcja, Y, w bardzo długim okresie waha się wokół zwiększającej się stopniowo produkcji potencjalnej, Yp.

42 CYKLEM KONIUNKTURALNYM nazywamy wahania rzeczy- wistej wielkości produkcji wokół trendu długookresowego, który ukazuje zmiany wielkości produkcji potencjalnej.

43 Fazy cyklu koniunkturalnego Typowy cykl koniunkturalny składa się z fazy RECESJI i fazy EKSPANSJI. Punkty zwrotne koniunktury to SZCZYT i DNO.

44 UMIĘDZYNARODOWIENIE CYKLU (ważna cecha współczesne- go cyklu koniunkturalnego) Stan koniunktury w jednym kraju np. za pośrednictwem handlu zagranicznego wpływa na stan koniunktury w innych krajach.

45 PRZYCZYNY CYKLU KONIUNKTURALNEGO Jak pamiętamy, wahania cykliczne tłumaczyliśmy, odwołując się do modelu AD/AS…

46 Jak pamiętamy, wahania cykliczne tłumaczyliśmy, odwołując się do modelu AD/AS. Y P LAS AD 1 2 E 1 E 2 SAS Y P A P1P1 P2P2

47 Ogólnie, teorie cyklu koniunkturalnego mogą być: EGZOGENICZNE LUB ENDOGENICZNE.

48 EGZOGENICZNE teorie cyklu koniunkturalnego tłumaczą cykl przyczynami innymi niż zachowania samych konsumentów i przedsiębiorstw (przyczynami zewnętrznymi w stosunku do nich).

A oto przykład egzogenicznej teorii cyklu koniunkturalnego. CYKL POLITYCZNY Wyborcy mają krótką pamięć, więc przed wyborami rządzący za pomocą ekspansywnej polityki gospodarczej nakręcają koniun- kturę i – wygrywają wybory. Spowodowana tym inflacja pojawia się dopiero po wyborach. Jednak wyborcy mają krótką pamięć, więc… ITD..

50 Obok egzogenicznych teorii cyklu istnieją także ENDOGENICZNE TEORIE CYKLU KONIUNKTURALNEGO. Endogeniczne teorie cyklu koniunkturalnego tłumaczą cykl zachowaniami samych konsumentów i przedsiębiorstw.

51 Endogeniczne teorie cyklu koniunkturalnego tłumaczą cykl zacho- waniami samych konsumentów i przedsiębiorstw. Przykładem jest tzw. MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA

52 MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA (1) I t a = Y t, gdzie I t a to autonomiczny wzrost inwestycji.

53 MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA (1) I t a = Y t, gdzie I t a to autonomiczny wzrost inwestycji. (2) C t+1 = KSK Y t, gdzie KSK to krańcowa stopa substytucji.

54 MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA (1) I t a = Y t, gdzie I t a to autonomiczny wzrost inwestycji. (2) C t+1 = KSK Y t, gdzie KSK to krańcowa stopa substytucji. (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ), gdzie b to współczynnik kapitałowy.

55 MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA (1) I t a = Y t, gdzie I t a to autonomiczny wzrost inwestycji. (2) C t+1 = KSK Y t, gdzie KSK to krańcowa stopa substytucji. (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ), gdzie b to współczynnik kapitałowy. (4) Y t+1 = I t +1 a + C t+1 + I t+1.

56 A zatem: (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ), (4) Y t+1 = I t +1 a + C t+1 + I t+1. MODEL MNOŻNIKA-AKCELERATORA: [(1)+(4)] wy- jaśnia cykl koniunkturalny...

57 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI

58 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI

59 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI

60 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI

61 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI

62 (1) I t a = Y t, (2) C t+1 = KSK Y t, (3) I t+1 = b C t+1, czyli: I t+1 = b ( C t+1 - C t ). Niech: KSK = ½; b = 3 OkresyΔIaΔIa ΔCΔCΔIΔIΔY=ΔI a +ΔC+ΔI ,5-262,5-250

63 4. PAŃSTWO A WZROST (Co panstwo może zrobić w celu zapewnienia szybkiego wzrostu gospodarczego?) A.DBAŁOŚĆ o RAMY INSTYTUCJONALNE GOSPODAROWANIA

64 4. PAŃSTWO A WZROST (Co panstwo może zrobić w celu zapewnienia szybkiego wzrostu gospodarczego?) A. DBAŁOŚĆ o RAMY INSTYTUCJONALNE GOSPODAROWANIA - Dbałość o RYNEK (idea gospodarki, która zachowuje się niczym słonecznik + konkurencja napędzająca postęp technologiczny; rola handlu zagranicznego)

65 4. PAŃSTWO A WZROST (Co panstwo może zrobić w celu zapewnienia szybkiego wzrostu gospodarczego?) A. DBAŁOŚĆ o RAMY INSTYTUCJONALNE GOSPODAROWANIA - Dbałość o RYNEK (idea gospodarki, która zachowuje się niczym słonecznik + konkurencja napędzająca postęp technologiczny) - Dbałość o PIENIĄDZ (warunek istnienia rynku oraz specjalizacji i rachunku ekonomicznego)

66 4. PAŃSTWO A WZROST (Co panstwo może zrobić w celu zapewnienia szybkiego wzrostu gospodarczego?) A. DBAŁOŚĆ o RAMY INSTYTUCJONALNE GOSPODAROWANIA - Dbałość o RYNEK (idea gospodarki, która zachowuje się niczym słonecznik + konkurencja napędzająca postęp technologiczny) - Dbałość o PIENIĄDZ (warunek istnienia rynku oraz specjalizacji i rachunku ekonomicznego) - Dbałość o PRAWA WŁASNOŚCI (ang. property rights) (sprzę- żenie możliwości decydowania z ponoszeniem materialnych konsekwencji za podejmowane decyzje)

67 B. PAŃSTWO WPŁYWA NA POPYT W GOSPODARCE (ang. demand side policies)

68 B. PAŃSTWO WPŁYWA NA POPYT W GOSPODARCE (ang. demand side policies) Za pomocą polityki stabilizacyjnej państwo SKRACA RECESJE i WYDŁUŻA EKSPANSJE w gospodarce.

69 B. PAŃSTWO WPŁYWA NA POPYT W GOSPODARCE (ang. demand side policies) Za pomocą polityki stabilizacyjnej państwo SKRACA RECESJE i WYDŁUŻA EKSPANSJE w gospodarce. Przy okazji państwo może starac się zapewnić NISKI POZIOM STÓP PROCENTOWYCH.

70 C. PAŃSTWO WPŁYWA NA PODAŻ W GOSPODARCE (ang. supply side policies)

71 -WSPIERANIE PRYWATNYCH INWESTYCJI

72 - WSPIERANIE PRYWATNYCH INWESTYCJI ULGI INWESTYCYJNE

73 - WSPIERANIE PRYWATNYCH INWESTYCJI ulgi inwestycyjne WSPIERANIE OSZCZĘDNOŚCI PRYWATNYCH

74 - WSPIERANIE PRYWATNYCH INWESTYCJI ulgi inwestycyjne wspieranie oszczędności prywatnych WSPIERANIE OSZCZĘDNOŚCI PUBLICZNYCH (ROLA BUDŻETU PAŃSTWA)

75 - WSPIERANIE PRYWATNYCH INWESTYCJI ulgi inwestycyjne wspieranie oszczędności prywatnych wspieranie oszczędności publicznych (rola budżetu państwa) INWESTYCJE ZAGRANICZNE

76 DYGRESJA INWESTYCJE A OSZCZĘDNOSCI NARODOWE I + G + X = S + NT + Z S + (NT – G) = (X – Z) + I. (1)

77 DYGRESJA S + (NT – G) = (X – Z) + I. (1) Okazuje się, że wielkość inwestycji w kraju, I, zależy od wielkości tzw. OSZCZĘDNOŚCI NARODOWYCH [S+(NT–G)] i salda bilan- su handlowego (X–Z).

78 DYGRESJA CD. S + (NT – G) = (X – Z) + I. To zaskakujące: Poprawie bilansu handlowego (X-Z) – PRZY STAŁYCH OSZ- CZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH, S+(NT–G) – towarzyszy zmniejszenie się inwestycji prywatnych, I. Natomiast pogorszeniu się bilansu handlowego – PRZY STAŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH – towarzyszy zwiększenie się prywatnych inwestycji. Jak to możliwe?

79 DYGRESJA CD. S + (NT – G) = (X – Z) + I. Otóż np. POGORSZENIE SIĘ BILANSU HANDLOWEGO ozna- cza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z.

80 DYGRESJA CD. S + (NT – G) = (X – Z) + I. SPADEK EKSPORTU, X Mniej niż do tej pory naszych oszczędności narodowych ucieka za granicę, finansując naszą nadwyżkę bilansu handlowego. Pozostając w kraju, te oszczędności powodują wzrost zapasów lub wzrost prywatnych inwestycji (wzrost I).

81 DYGRESJA CD. S + (NT – G) = (X – Z) + I. WZROST IMPORTU, Z. Większa niż do tej pory część oszczędności narodowych zagranicy przybywa do kraju, finansując nasz rosnący deficyt bilansu handlo- wego, a przy okazji także rosnące inwestycje sektora prywatnego. KONIEC DYGRESJI

82 C. PAŃSTWO WPŁYWA NA PODAŻ W GOSPODARCE CD. ang. supply side policies)

83 C. PAŃSTWO WPŁYWA NA PODAŻ W GOSPODARCE CD. ang. supply side policies) - TWORZENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO

84 C. PAŃSTWO WPŁYWA NA PODAŻ W GOSPODARCE CD. ang. supply side policies) - TWORZENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO - BADANIA I PRACE ROZWOJOWE (B&R) (POLITYKA PRZEMYSŁOWA)