PLONOWANIE I WARTOŚĆ TECHNOLOGICZNA ZIARNA PSZENICY ORKISZ (Triticum aestivum ssp. spelta L.) W ZALEŻNOŚCI OD WYBRANYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH mgr Marzena Mikos Promotor: Prof. dr hab. Grażyna Podolska Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Zakład Uprawy Roślin Zbożowych

WPROWADZENIE pszenica orkisz (Triticum aestivum ssp. spelta L.) należy do pszenic niewymłacalnych o heksaploidalnej liczbie chromosomów w XIX i pierwszej połowie XX wieku była uprawiana pod nazwą „Orkisz” w niektórych rejonach Polski, szczególnie na Podkarpaciu uprawy zaniechano z powodu słabej plenności obecnie przechodzi swój renesans uprawiana jest głównie w gospodarstwach ekologicznych krajów niemieckojęzycznych w: Niemczech, Szwajcarii i Austrii, a także we Włoszech, Belgii, Francji, Czechach, Polsce (300 ha), Słowacji i na Węgrzech posiada wysokie walory jakościowe nastąpił wzrost zainteresowania tą formą pszenicy w krajach UE, w tym w Polsce podjęto prace hodowlane (Stacja Hodowli Roślin Strzelce)

WALORY JAKOŚCIOWE ziarno pszenicy orkisz zawiera więcej składników odżywczych od powszechnie uprawianej pszenicy zwyczajnej (Galova 2001) zawiera niezbędne składniki odżywcze: białko, błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, węglowodany, witaminy wykazuje małą aktywność enzymów amylolitycznych zawiera kwas krzemowy istotny dla skóry, włosów, paznokci

WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE Według niemieckich lekarzy systematyczne spożywanie produktów orkiszowych: regeneruje cały organizm poprawia trawienie poprawia funkcje układu nerwowego zapobiega kamicy żółciowej

WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE NIETOLERANCJA GLUTENU badania podają, że w pszenicy orkisz występują, takie same jak w pszenicy zwyczajnej, frakcje białek glutenowych wywołujące celiakię (Wieser 2001) inne wyniki wskazują, że ziarno orkiszu zawiera niewielką ilość α-gliadyn i dlatego może być postrzegane jako niewywołujące alergii (Galova i in. 2001, Frazier 2005, Seimeier i in. 2001)

PRODUKTY Z ORKISZU kasze płatki kleiki chleb wyroby ciastkarskie typu krakersy makaron słodycze kawa piwo, wódka

CEL BADAŃ Celem badań jest: określenie poziomu plonowania i kształtowania się cech struktury plonu nowych polskich rodów pszenicy Triticum spelta wskazanie najkorzystniejszych dla poziomu plonowania i wartości technologicznej podstawowych czynników agrotechnicznych określenie podatności rodów Triticum spelta na zawartość mikotoksyn fuzaryjnych w ziarnie określenie zawartości poszczególnych frakcji białek w ziarnie orkiszu i porównanie ich do pszenicy Sukces

METODYKA Doświadczenie polowe Osobne, woj. podlaskie Doświadczenie mikropoletkowe Puławy, IUNG-PIB

METODYKA

Analizy laboratoryjne Doświadczenie mikropoletkowe ZAKRES BADAŃ liczba opadania Analizy laboratoryjne Doświadczenie mikropoletkowe Analizy biometryczne roślin Plon ziarna Cechy struktury plonu ilość glutenu i jego jakość Właściwości wypiekowe Gęstość ziarna w stanie zsypnym wskaźnik sedymentacyjny zawartość białka (N·5,7) Właściwości reologiczne wodochłonność mąki stałość ciasta rozmiękczenie ciasta liczba jakości czas rozwoju ciasta Mikotoksyny deoksyniwalenol toksyny T-2 / HT-2 zearalenon albuminy ω-, α-, β- gliadyny globuliny gluteniny (HMW, LMW) Doświadczenie polowe Właściwości przemiałowe MTZ Frakcje białek

APARATURA test ELISA oparty na metodzie immunoenzymatycznej odczyt gęstości optycznej prób przy długości fali 650 nm czytnik mikropłytkowy farinograf firmy Brabender

PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓW Wyniki badań pracy doktorskiej: dadzą podstawę do opracowania technologii produkcji polskich odmian pszenicy „orkisz” umożliwiającej otrzymanie surowca o korzystnych parametrach przemiałowych ziarna i wypiekowych mąki mają charakter poznawczy, aplikacyjny oraz będą przydatne do wydania zaleceń agrotechnicznych dla rolników dadzą podstawę do wprowadzenia do uprawy nowych polskich odmian pszenicy orkiszowej i promowania pieczywa z orkiszu jako żywności funkcjonalnej

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ