Dane INFORMACYJNE (do uzupełnienia) Nazwa szkoły: Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Łebieniu ID grupy: 96/51_mp_g1 Opiekun: Małgorzata Walczak-Niedziółka Kompetencja: Matematyczno-przyrodnicza Temat projektowy: Zmysłami otwieram okna i drzwi na mój świat Semestr/rok szkolny: sem I/ rok szkolny 2011/2012

Każdy organizm ma zdolność rozpoznawania czynników środowiska i reagowania na nie. Wrażliwość na zmiany zachodzące wokół nas i umiejętność właściwego reagowania na nie umożliwia funkcjonowanie w środowisku i przeżycie . Czy możesz sobie wyobrazić życie bez widzenia świata, słyszenia dźwięków, czucia dotyku, ciepła, zimna, rozpoznawania smaków i zapachów? Zmysły to zdolność postrzegania określonych bodźców

Wyniki naszej ankiety

Czy uważasz, że Twój wzrok jest prawidłowy?

2. Czy nosisz okulary?

3. Jak często badasz wzrok u okulisty?

4. Czy uważasz, że dobrze rozróżniasz kolory?

5. Czy dbasz o wzrok pracując przy komputerze?

6. Czy często potrzebujesz powtórzenia tego, co mówią do ciebie inni?

Zmysł wzroku

Budowa oka :

Budowa oka : Rogówka- to przezroczysta błona zewnętrza znajdująca się z przodu gałki ocznej. Przepuszcza i załamuje światło. Twardówka- to nieprzezroczysta błona otaczająca zewnętrzną część gałki ocznej znajdującej się w oczodole. Chroni gałkę oczną przed urazami. Naczyniówka-to wielowarstwowa błona zawierająca pigment oraz liczne naczynia krwionośne. Odżywia wszystkie struktury gałki ocznej. Tęczówka-to przednia część błony naczyniowej zawierająca liczne naczynia krwionośne, mięśnie źrenicy oka oraz komórki barwnikowe. Nadaje oczom charakterystyczną barwę i chroni przed nadmierną ilością światła . Plamka żółta- to miejsce o największym skupieniu czopków. Jest rejonem najostrzejszego widzenia.

Budowa oka : Siatkówka- to cienka błona wyścielająca wewnętrzną powierzchnię gałki ocznej, utworzona z tkanki nerwowej. Zawiera komórki światłoczułe : czopki (rozprowadzają barwy, umożliwiają ostre widzenie, ale tylko przy jasnym oświetleniu) i pręciki (reagują na niewielką ilość światła, dając czarnobiały obraz, są bardzo czułe wykrywają poruszające się obiekty co umożliwia widzenie „kątem oka” ) . Przekształca bodźce świetlne w impulsy nerwowe. Plamka ślepa- to pozbawiony komórek światłoczułych obszar, w którym nerw wzrokowy wychodzi z gałki ocznej. Źrenica- to otwór w tęczówce, przez który światło wpada do wnętrza oka. Soczewka- to dwuwypukła, przezroczysta, elastyczna struktura umożliwiająca ostre widzenie przedmiotów. Ciało szkliste- to półpłynna, przezroczysta substancja wypełniająca gałkę oczną.

Aparat ochronny oka : Powieki – zabezpieczają gałkę przed urazami mechanicznymi oraz nadmiarem światła Brwi i rzęsy – stanowią dodatkową ochronę gałki ocznej Spojówka – to cienka błona wyścielająca wewnętrzną część powieki i przednią część gałki ocznej do brzegu rogówki. Jest bogato unaczyniowana, zawiera liczne gruczoły. Nawilża gałkę oczną przez udzielania śluzu. Gruczoł łzowy- wydziela łzy, które oczyszczają powierzchnię oka, nawilżają ją i czyszczą z zabrudzeń. Adaptacja oka- polega na regulacji wielkości źrenic. Jest to przystosowanie oka do widzenia w różnych warunkach (w ciemnościach albo w bardzo silnym świetle).

Promienie świetlne odbite od oglądanego obiektu przechodzą przez rogówkę i płyn wodnisty komory przedniej oka, a następnie przez źrenicę trafiają do soczewki, gdzie ulegają załamaniu

Choroby wzroku wynikające ze starzenia się : Jaskra – objawia się podwyższonym ciśnieniem we wnętrzu gałki ocznej, powodującym niedokrwienie z powodu ucisku naczyń krwionośnych oraz uszkodzeniem nerwu wzrokowego. Ślepota zmierzchowa- kurza ślepota. Skutkiem braku witaminy A spada reaktywność komórek światłoczułych. Witamina A dostarczana np. w postaci marchwi lub czarnych jagód poprawia także szybkość uczenia się i czytania . Zaćma – zmętnienie soczewki, które zatrzymuje i rozprasza część promieni świetlnych. Typowe w starszym wieku, może być leczone operacyjnie niekiedy wymaga wymiany soczewki na syntetyczny implant.

Wady wzroku : Krótkowzroczność- obraz powstały w wyniku skupienia promieni świetlnych tworzy się przed siatkówką. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot, krótkowidz musi znajdować się w małej odległości od tego przedmiotu. Aby poprawić ostrość widzenia stosuje się soczewki rozpraszające.

Dalekowzroczność – obraz powstaje za siatkówką Dalekowzroczność – obraz powstaje za siatkówką. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot dalekowidz stosuje się soczewki skupiające, wypukłe. Astygmatyzm – jest wadą wynikającą z nieprawidłowej krzywizny rogówki, powodującej skupienie się promieni w więcej niż jednym miejscu . Efektem jest nieostre widzenie . Korekcie służą szkła cylindryczne

Daltonizm - przeważnie jest to wada wrodzona, objawia się zaburzonym widzeniem barw. Często takie osoby widzą bardzo ostro, mimo zaburzonego postrzegania barw. Nazwa wady pochodzi od nazwiska angielskiego fizyka i chemika J.Daltona, który jako pierwszy opisał ślepotę na barwy zieloną i czerwoną. Może być to też wada nabyta. Daltonizm wrodzony jest wadą dziedziczną, na którą cierpi w różnym stopniu 8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Daltonizm nabyty może być wynikiem przejścia choroby siatkówki lub drogi wzrokowej.

Wzrok – czy dobrze rozróżniasz kolory Jaką liczbę widzisz?

W walce z niedowidzeniem u dzieci stosuje się różne metody: prawidłowe wyrównanie wady okularami lub szkłami kontaktowymi. zasłanianie oka lepiej widzącego, celem „zmuszenia” do pracy oka słabo widzącego. ćwiczenia na specjalnych aparatach, powtarzalne, których celem jest uzyskanie prawidłowych funkcji oka. laserostymulacja czyli masaż laserem podprogową dawką miejsca siatkówki odpowiedzialne za najlepsze widzenie. Należy nadmienić, że skuteczność działania tych metod jest najwyższa do 7 roku życia.

Zez Powstaje poprzez osłabienie mięsni oka, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Można to leczyć za pomocą noszenia odpowiednich okularów , wykonywania specjalnych ćwiczeń oraz metodami chirurgicznymi .

Zez

Kolor oczu : Barwna część oka to tęczówka – pierścień mięśni prześwitujący przez przezroczystą rogówkę. Ciemna dziurka w tęczówce to źrenica, przez która światło wpada do wnętrzna oka. Tęczówka prawie wszystkich nowo narodzonych dzieci ma kolor niebieski . Kilka miesięcy później może zmienić barwę na brązową, piwną lub szarą. Ten kolor pozostanie im na zawsze. Jeśli oboje rodziców maja niebieskie oczy, ich dziecko prawie na pewno będzie miało oczy tego samego koloru. Jeśli jednak rodzice maja oczy brązowe dziecko może mieć brązowe lub niebieskie. Zdrowe oko może rozróżnić do 10 000 barw .

Złudzenia optyczne i iluzje

Tancerka

Jeśli ruch będzie zgodny w ruchem wskazówek zegara, to będzie znaczyło, że w tej chwili bardziej używasz prawej półkuli mózgu. Ruch przeciwny do ruchu wskazówek zegara oznaczać będzie, że to lewa półkula jest w tym momencie bardziej aktywna.

Iluzja polega na braku szczegółów, które charakteryzują głębie obrazka Iluzja polega na braku szczegółów, które charakteryzują głębie obrazka. Gdy brakuje cieni, twarzy, czy wyraźnych konturów, ruch tancerki w obie strony wygląda zupełnie tak samo. Mózg musi w tym szalonym świecie doszukiwać się sensu, więc postrzegamy ruch tylko w jednym kierunku.

Teraz wydaje się to oczywiste, ale jeśli dalej nie wierzycie, to spójrzcie na to:

Iluzje ruchome

Dłuższe czy krótsze?

Złudzenie Ponzo, błędne postrzeganie długości dwóch odcinków Złudzenie Ponzo, błędne postrzeganie długości dwóch odcinków. Spowodowane jest przez elementy otaczające, pokazane w perspektywie. Poddają nam sugestie, że dwa odcinki również ujęte są w perspektywie, a co za tym idzie, ten umieszczony w głębi, mimo tego samego rozmiaru, wydaje się większy niż drugi odcinek.

Obrazy niemożliwe

Proste czy krzywe?

Po przesunięciu czarnych kratek z co drugiego rzędu widać, że szare linie są idealnie proste.

Irradiacja Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w grupy.

Różne czy takie same kolory? Sprawdziliśmy w paincie, kolory z pól A i B są identyczne.

Test o wzroku: 1 . Zdrowe, doskonale funkcjonujące oko może rozróżnić do : A) 10 000 barw B) 30 000 barw C ) 9 000 barw

2. Cienkie przewody, które zaczynają się w punktach łzowych to: A )mięsko łzowe B ) woreczki łzowe C ) kanaliki łzowe

3. Od jakiej części oka zależy kolor oczu 3 .Od jakiej części oka zależy kolor oczu ? A) powieka B) ciało szkliste C) tęczówka

4. Utworzone jest z tkanki nerwowej, wewnętrzna warstwa gałki ocznej : A) twardówka B) siatkówka C) tęczówka

Dotyk

Skóra

Funkcje skóry izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego udział w wymianie gazowej, udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe), odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku, melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym, wchłanianie niektórych substancji, gospodarka tłuszczowa, gospodarka witaminowa, wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe.

Higiena skóry Czysta skóra spełnia funkcje lepiej niż brudna , dlatego należy regularnie myć całe ciało. Podczas wieczornej kąpieli usuwamy zanieczyszczenia z całego dnia . Poranne mycie odświeża skórę , usuwa łuszczony naskórek oraz poprawia ukrwienie. Po kąpieli należy dobrze osuszyć ciało.

Mycie ciała na przemian gorącą i zimną wodą poprawia hartowanie skóry Mycie ciała na przemian gorącą i zimną wodą poprawia hartowanie skóry. Krążenie krwi w skórze poprawiają masaże wodne oraz kąpiele w wodach leczniczych. Ubrania z naturalnych materiałów pozwalają oddychać skórze. Ubrania z materiałów syntetycznych utrudniają wydzielanie ciepła i potu.

Należy pamiętać o stosowaniu kremów z filtrem , by uchronić się od oparzeń słonecznych. Szczotkowanie włosów usuwa pyły i złuszczony naskórek , wpływa na ukrwienie skóra głowy. Należy myć włosy tak często , jak to potrzebne.

DOŚWIADCZENIA Wyczuwanie liczby odczuwanych ukłuć. Gumką łączymy dwa ołówki. Następnie ołówkami kujemy w różne miejsca. Okazałe się, że na łokciu czuliśmy, jak kłuje nas jeden przedmiot, a na opuszkach palcu czuliśmy wyraźne dwa ukłucia.

Dlaczego: Końcówki palców mają więcej zakończeń nerwowych , dlatego lepiej odczuwają nawet najmniejszy dotyk.

Do worka z przeróżnymi rzeczami wkładano ręce i wyjmowano jedną rzecz z zamkniętymi oczami. Pierwsza osoba wyciągnęła przedmiot, po tym że dotyka czegoś zimnego, poznała, że to nożyczki. Druga osoba wyciągnęła przedmiot, rozpoznała ołówek, bo jest długi i drewniany.

Wynika to z tego , że mamy dobrze rozwinięty zmysł dotyku i dzięki niemu możemy rozróżniać rzeczy nie widząc ich.

Włóż palce jednej ręki do kubka z gorącą wodą, a drugiej ręki w tym samym czasie do kubka z zimną wodą…. Po chwili włóż palce obu rąk do kubka środkowego… co czujesz?

1. Jak często myć ciało? Przynajmniej raz dziennie Raz na tydzień Raz na trzy dni

2. Co jest chorobą skóry? Trądzik Astygmatyzm Gruźlica

3. Jaka jest powierzchnia skóry? 2-4 m ² 1,5-2 m ² 1,5-2 m ³

4. Wytwory naskórka u człowieka to: paznokcie i włosy pancerz i łuski kopyta

5. Czy skóra bierze udział w regulowaniu ciepłoty ciała? tak nie

6. Gdzie mamy najwięcej receptorów czucia? Na opuszkach palców Na łokciach Na plecach

SŁUCH

BUDOWA UCHA Ucho składa się z trzech części: - ucho zewnętrzne; -małżowina uszna, -przewód słuchowy zewnętrzny, -błona bębenkowa, - ucho środkowe; -kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko, strzemiączko, -trąbka słuchowa, - ucho wewnętrzne; -błędnik - przedsionek -błędnik - ślimak -błędnik - trzy kanały półkoliste

Małżowina Uszna - Pofałdowana chrząstka pokryta skórą; Skupia fale dźwiękowe i kieruje je do przewodu Przewód słuchowy zew. – kanał pokryty skórą w której znajdują się gruczoły wytwarzające wydzielinę, wydzielina wraz ze złuszczonym naskórkiem tworzy wydzielinę chroniącą wnętrze ucha. Przekazuje fale dźwiękowe na błonę bębenkową. Błona Bębenkowa- cienka silnie unerwiona błona zbudowana z tkanki łącznej . Przekazuje drgania mechaniczne do ucha środkowego. Kosteczki Słuchowe(Młoteczek, Kowadełko i Strzemiączko)- wzmacniają drgania mechaniczne przekazywane do ucha wewnętrznego. Trąbka Słuchowa-przewód łączący ucho środkowe z gardłem wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej. Błędnik - przedsionek - wypełniony płynem. Odbiera drgania mechaniczne i wzbudza w drgania cząsteczki w cieczy. Błędnik- Ślimak- przewód w kształcie muszli ślimaka wypełniony cieczą; Odbiera drgania cieczy i wzbudza impulsy nerwowe .

W jaki sposób słyszymy ? Fala dźwiękowe są wychwytywane i częściowo wzmacniane przez małżowinę, a następnie przez przewód słuchowy zew. Doprowadzone do błony bębenkowej. Błona bębenkowa pod wpływem fal dźwiękowych zaczyna drgać. Te drgania poprzez kosteczki słuchowe są wzmocnione i przeniesione do okienka owalnego ślimaka. Płyn znajdujący się wewnątrz ślimaka zostaje wprawiony w ruch.

3. Ruch płynu w ślimakach podrażnia zakończenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego, wywołując impuls nerwowy, który tym, nerwem dociera do mózgu 4. Mózg przetwarza otrzymywane inf. I możemy odróżnić wys., barwę i natężenie dźwięku

Zmysł równowagi Trzy kanały półkoliste znajdujące się w uchu wewnętrznym są ułożone w trzech płaszczyznach, wzajemnie do siebie prostopadłych. Wnętrze kanałów wypełnia płyn. W czasie ruchu ciała, szczególnie w czasie obrotu głowy, płyn porusza rzęski komórek receptorowych. Powstały impuls jest przekazywany między innymi do mózgu. Tam następuje analiza położenia ciała i powstaje polecenia korygujące odchylenie ciała.

Start Rakiety Kosmicznej 180 dB Silnik Odrzutowy 140 dB Wystrzał z Broni Palnej Próg Bólu 130 dB Klakson 120 dB Dyskomfort Metro 90 dB Uszkodzenie słuchu przy długotrwałym słuchaniu Głośna Restauracja 80 dB Nasilony Ruch Uliczny 75 dB Zwykła Rozmowa 66 dB Przeciętny Hałas Domowy 50 dB Delikatny Szept 30 dB

1. Wymień jeden narząd budowy ucha: Test 1. Wymień jeden narząd budowy ucha: Rogówka Kubki smakowe Trąbka Eustachiusza

2. Narząd zmysłu równowagi: Błędnik Kowadełko Błona bębenkowa

3. Od ilu dB zaczyna się próg bólu:

WĘCH

Szczegółowy rysunek nosa

Funkcje nosa Funkcje : Narząd powonienia odgrywa ważną rolę w ocenie pokarmu. Wraz ze zmysłem smaku tworzy całość doznań, dzięki którym odbieramy potrawy jako smaczne lub nie. Czasami węch staje się mniej sprawny np. z powodu kataru. Wtedy może się nam wydawać, że znane potrawy mają inny smak. Węch ostrzega nas również przed substancjami trującymi, które znajdują się w powietrzu czy w pożywieniu.

Zmysł węchu służy do wykrywania niewielkich stężeń substancji chemicznych rozpuszczonych w wodzie lub wydzielinie nabłonka. Zmysł węchu nie jest dominującym zmysłem człowieka, odgrywa jednak niebagatelną rolę identyfikacji zagrożenia (dym), ocenie pożywienia oraz w relacjach międzyosobniczych.

PODSTAWOWE ZAPACHY

Doświadczenia Zatykając nos nie czujemy smaku niektórych potraw . Jeżeli zjemy cebulę lub jabłko to nie rozróżnimy tych potraw, ponieważ jabłko z cebulą mogą nam się pomieszać.

Dlaczego skoro wyperfumujesz się perfumem rano to około godziny później już go nie czujesz, ale ciagle czują go inni? nadal go czujesz? Jest to tzw. Przyzwyczajanie się do węchu.

Które zwierzę ma perfekcyjny węch : Test Które zwierzę ma perfekcyjny węch : Sokół Pies Węże. Oh yeah!!!!!!

2. Którego zapachu nie zaliczamy do podstawowych: a) Waniliowy b) Kwiatowy c) Owocowy d) Yyy… mleko

3. Zatykając nos: Czujemy smak potraw Nie czujemy smaku potraw. Czujemy coś innego niż smak potraw. Ale urwał

ZMYSŁ SMAKU *Wrażenia smakowe są odbierane przez zakończenia nerwowe leżące w kubkach smaku . 1)Owalne zagłębienia w błonie śluzowej Zbudowane z dwóch rodzajów komórek Smakowych Właściwe receptory chemiczne typu kontaktowego Podporowych

2) Zlokalizowane głownie na języku w nabłonku brodawek Nitkowatych Najliczniejsze i najmniejsze Na przedniej części brzegu języka Grzybowatych Mniej liczne i większe niż poprzednie Rozmieszczone podobnie jak nitkowate Okolonych Największe Na granicy trzonu i nasady języka Liściastych Kształt małych pionowych fałdów błony śluzowej Na bocznych powierzchniach języka

3)Oraz pojedynczo w błonie śluzowej Podniebienia Migdałków Gardła Nagłośni U małych dzieci brodawki smakowe obecne są również na wargach – zatem ich umorusane od smakołyków buzie pozwalają im jeszcze pełniej odbierać czucia smakowe.

1)Wrzecionowate , mocno wydłużone komórki zmysłowe *W kubkach smakowych znajdują się właściwe komórki receptorowe – komórki smakowe . 1)Wrzecionowate , mocno wydłużone komórki zmysłowe 2)Na wierzchołku każdej – pręcik smakowy Rzęski kilku komórek smakowych wystają przez otwór smakowy kubka

Nerwu twarzowego (tzw. VII , mieszany) 3)Od strony podstawy każda komórka smakowa opleciona jest przez dośrodkowe (aferentne) włókna Nerwu twarzowego (tzw. VII , mieszany) Unerwienia przednie 2/3 powierzchni języka Nerwu językowo - gardłowego (tzw. IX , mieszany) Unerwia tylnią , pozostałą część języka prowadzą one wrażenia smakowe do ośrodka smaku w płacie ciemieniowym W zakręcie zaśrodkowym kory mózgowej

*Kubki smakowe mają odmienną wrażliwość chemiczną To umożliwia odróżnianie wrażenia smakowych Mimo , że morfologicznie wszystkie kubki smakowe są do siebie podobne Substancje wywołujące czucie różnych smaków pobudzają te same komórki receptorowe w różnym stopniu To wywołuję różną częstotliwość impulsów nerwowych w włóknach dośrodkowych Reagują na cztery rodzaje smaków Słodki Słony Kwaśny Gorzki

Ciekawostka ! Różne wrażenia smakowe uzyskuję się jako kombinację czterech smaków podstawowych oraz wrażeń węchowych , termicznych , dotykowych czy nawet bólowych – co odbieramy jako pikantność (smak papryki , musztardy , chrzanu itd.)

Liczna kubków smakowych świadczy o możliwości odróżniania smaków U człowieka – 10000 kubków U świni – 15000 kubków U krowy – 30000 kubków U suma – 200000 kubków U ptaków – znacznie mniej, np. U kury – 25 , kaczki – 200 Czucie smaku u zwierząt roślinożernych jest lepiej rozwinięte niż u mięsożernych Pokarm mięsny jest bardziej jednorodny

*Powstawanie wrażeń smakowych Związki zawarte w pokarmie zostają rozpuszczone w ślinie Drażnią komórki smakowe kubków Substancje nierozpuszczalne w wodzie nie wywołują wrażeń smakowych

Jakie zwierzę ma najlepszy smak ? PYTANIA : Jakie zwierzę ma najlepszy smak ? Sokół b) Królik c) Wąż d) Pies

2. Jakie smaki rozpoznają receptory na naszym języku ? Słodki , słony, kwaśny b) Gorzki, słodki, ostry c) Gorzki, słodki, słony, kwaśny

3. Ile kubków smakowych ma człowiek ? b) 30000 kubków c) 200 kubków d) 12000 kubków

4. Jakie receptory są po bokach języka ? Kwaśny b) Słony c) Słodki d) Gorzki