Dane INFORMACYJNE Zmysłami otwieram okna i drzwi na mój świat. Nazwa szkoły: Gimnazjum w Wyszkach ID grupy: 96/52_MP_G1 Opiekun: Agata Wyszkowska Kompetencja: matematyczno - przyrodnicza Temat projektowy: Zmysłami otwieram okna i drzwi na mój świat. Semestr/rok szkolny: semestr V, rok szkolny 2011/2012

CEL GŁÓWNY PROJEKTU: poznanie budowy i znaczenia narządów zmysłów w życiu człowieka, rozwijanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec własnego zdrowia

Diana, Edyta i karol gromadzili ogólne informacje o zmysłach człowieka

ZMYSŁY Zmysły – zdolność odbierania bodźców zewnętrznych. Na każdy ze zmysłów składają się odpowiednie narządy zmysłów, w których najważniejszą rolę odgrywają receptory wykształcone w kierunku reagowania na konkretny rodzaj bodźców oraz odpowiednie funkcje mózgu.

ZMYSŁY CZŁOWIEKA wzrok słuch węch smak dotyk

ROZMIESZCZENIE NARZĄDÓW ZMYSŁÓW U CZŁOWIEKA

ZMYSŁ WZROKU

Kinga, Ula i Sylwia miały za zadanie scharakteryzować zmysł wzroku.

Zmysł wzroku Zmysł wzroku jest zdolnością do odbierania bodźców wywołanych przez pewien zakres promieniowania elektromagnetycznego (u człowieka ta część widma nazywa się światłem widzialnym) ze środowiska oraz ogół czynności związanych z analizą tych bodźców, czyli widzeniem.

Plakat przedstawiający Budowę oka

Postery charakteryzujące struktury budujące oko

Struktury Budujące oko i ich funkcje Struktura budująca oko Funkcja Tęczówka Regulacja dopływu światła do oka w zależności od jego natężenia. Soczewka Podstawową funkcją soczewek jest symetryczne względem osi skupianie lub rozpraszanie światła. Siatkówka Bodziec świetlny powoduje pobudzenie zakończeń nerwowych, które przewodzą impulsy nerwowe do mózgu, pręciki zawierają rodoksynę-wrażliwe na natężenie światła, czopki zawierają jodopsynę-wrażliwa na barwy i światło. Twardówka Ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Ciałko rzęskowe Odgrywa rolę w procesie nastawności, czyli akomodaci oka/patrzenie z bliska i daleka/. Źrenica Regulacja ilości światła przenikającego do oka przez zwężenie i rozszerzenie źrenicy-zdolność adaptacyjna. Rogówka Ochrania przed czynnikami zewnętrznymi, przezroczysta, przepuszcza światło. Naczyniówka Pochłania nadmiar światła, ukrwiona.

Receptory oka Oraz bodźce przez nie odbierane Fotoreceptory Odbiór bodźców świetlnych Termoreceptory Odbiór ciepła i zimna na skórze Mechanoreceptory Odbiór nacisku (zmysł dotyku), bodźce mechaniczne Baroreceptory Reagują na różnice w ciśnieniu krwi Chemoreceptory Obierają bodźce chemiczne Eksteroreceptory Odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego Teloreceptory Odbiór bodźców, których źródło znajduje się w pewnej odległości od ciała (np. słuch, wzrok) Kontaktoreceptory Odbiór bodźców, których źródło znajdujące się blisko receptora (np. nacisk, ból, smak) Interoreceptory Odbiór bodźców z wnętrza organizmu Prioporeceptory Odbiór bodźców z narządu ruchu (np. z wiązadeł, ścięgien i mięśni) co jest niezbędne do poruszania się i utrzymywania równowagi. Wisceroreceptory Odbiór bodźców z narządów wewnętrznych

Funkcje zmysłu Wzroku rozróżnianie światła od ciemności ocena kierunku padania światła rozpoznawanie kształtów rozróżnianie barw ocenianie odległości położenia obiektów od oka

Działanie oka Światło przechodzi przez przednią część twardówki – rogówkę; wpada do oka przez źrenicę regulowaną tęczówką – kolorową częścią oka; przechodzi przez soczewkę, która załamuje promienie świetlne; przechodzi przez ciało szkliste; promienie padają na wewnętrzną warstwę oka – siatkówkę (gdzie powstaje odwrócony obraz), składającą się z fotoreceptorów – czopków (kolor) i pręcików (kształt i ruch). Plamka żółta – największe skupisko czopków; plamka ślepa – tam nie ma fotoreceptorów, od niej wychodzi nerw wzrokowy; poprzez nerw wzrokowy i dalsze składniki drogi wzrokowej impulsy nerwowe są przekazywane do ośrodków wzrokowych kory mózgowej. Bardzo ważna jest obecność rodopsyny w pręcikach i jej podobnych barwników w czopkach. Elementy ciała rzęskowego, czyli wyrostki rzęskowe, to promieniście ułożone fałdy, które wydzielają ciecz wodnistą, natomiast mięsień rzęskowy umożliwia zmianę krzywizny soczewki, co zmienia jej ogniskową i sprawia, że oko ma zdolność do akomodacji.

Akomodacja Akomodacja (nastawność oka) – zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia. Zakres akomodacji oka człowieka: Punkt bliży wzrokowej - najbliższy punkt, jaki oko jest w stanie ostro widzieć dzięki akomodacji soczewki (ok. 10 cm). Punkt dali wzrokowej - najbliższy punkt powyżej którego soczewka nie akomoduje (ok. 6 m).

Choroby wzroku człowieka wynikające ze starzenia się organizmu

widzą lepiej przedmioty znajdujące się w dalszej odległości. Wykres przedstawiający odległość najlepszego widzenia dla osób z różnych grup wiekowych Z analizy danych przedstawionych na wykresie wynika, że osoby w średnim wieku widzą lepiej przedmioty znajdujące się w dalszej odległości.

Wady wzroku u ludzi krótkowzroczność; dalekowzroczność; astygmatyzm; daltonizm.

WYKRES PRZEDSTAWIAJĄCY CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WAD WZROKU U LUDZI

miejsce załamania promieni świetlnych w oku krótkowidza Krótkowzroczność - jedna z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku; polega na tym, że tor optyczny oka nieprawidłowo skupia promienie świetlne; w oku krótkowzrocznym są one ogniskowane przed siatkówką. miejsce załamania promieni świetlnych w oku krótkowidza

Dalekowzroczność (nadwzroczność) - druga obok krótkowzroczności najczęściej spotykana wada refrakcyjna wzroku; powstaje na skutek zbyt krótkiej gałki ocznej lub zbyt płaskiej rogówki. góra: bieg promieni światła w oku nadwzrocznym dół: bieg promieni światła po korekcji przez soczewkę okularów

widzenie liter z astygmatyzmem i bez astygmatyzmu Astygmatyzm - łączy się zwykle z nadwzrocznością albo z krótkowzrocznością; wada ta cechuje się zaburzoną symetrią obrotową oka; powstaje wówczas, gdy oko ma większą szerokość niż wysokość; soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, tworzy obraz rozmazany w jednym z kierunków. widzenie liter z astygmatyzmem i bez astygmatyzmu

Daltonizm (Deuteranopia) - wada wzroku, odmiana ślepoty barw, polegająca na nierozpoznawaniu barwy zielonej (lub myleniu jej z barwą czerwoną); objawia się to dokładnie brakiem rozróżnienia koloru czerwonego, pomarańczowego, żółtego i zielonego. kolory tęczy widziane przez osobę bez zaburzeń postrzegania kolorów i przez osobę cierpiącą na daltonizm

Plakat przedstawiający wady wzroku

Plakat przedstawiający rodzaje soczewek

HIGIENA WZROKU Higiena twarzy i oczu polega przede wszystkim na ich przemywaniu czystą wodą, co zapobiega infekcjom spojówki wywoływanym bakteriami lub wirusami. Funkcję ochronną pełnią łzy, które nie tylko zwilżają spojówkę i rogówkę, ale także zawierają lizozym mający właściwości bakteriobójcze. W niektórych zawodach oczy narażone są szczególnie na urazy mechaniczne, co wymaga używania odpowiednich okularów ochronnych i przestrzegania przepisów BHP. Należy pamiętać o okresowych badaniach okulistycznych.

WŁAŚCIWE WARUNKI PRACY WZROKOWEJ Odpowiednie oświetlenie, prawidłowa pozycja ciała, zachowanie odpowiedniej odległości od obserwowanego przedmiotu.

DOŚWIADCZENIA…

Doświadczenie, celem którego było odszukanie plamki ślepej Przygotowaliśmy kartkę papieru z narysowanym krzyżykiem i kółkiem oddalonym od siebie 4cm. Później zakryliśmy lewe oko, wpatrywaliśmy się w krzyżyk i przesuwaliśmy kartkę do prawego oka. Wyniki z doświadczenia: Podczas wpatrywania się lewym okiem w krzyżyk i przesuwania kartki do prawego oka, nie zobaczyliśmy kółka. To znaczy, że kółko znalazło się w plamce ślepej. Jest to miejsce na siatkówce oka kręgowców, w którym nerw wzrokowy opuszcza gałkę oczną i biegnie w stronę mózgu. Plamka ślepa jest całkowicie pozbawiona fotoreceptorów, jest więc niewrażliwe na światło.

zbadaliśmy, czy jedno oko widzi równie dobrze jak dwa Do tego celu potrzebne nam były: ołówek i kartka. Narysowaliśmy kropkę na kartce, którą trzymaliśmy w wyciągniętej ręce. Zamknęliśmy jedno oko i dotykaliśmy kropki ołówkiem. Powtarzaliśmy tę czynność szybkimi zdecydowanymi ruchami, a później skonsultowaliśmy wyniki. WNIOSKI Z DOŚWIADCZENIA: Zaobserwowaliśmy, że jedno oko widzi gorzej niż dwa. Dzięki pracy obojga oczu widziany przez nas obraz był przestrzenny i prawidłowo zlokalizowaliśmy kropkę. Gdy zamknęliśmy jedno oko trudniej było dotknąć kropki ołówkiem. Tylko nielicznym się to udało.

rozróżnialiśmy kolory w ciemności Przygotowaliśmy kolorowe przedmioty: kartkę, flamastry, klocki i czekaliśmy aż będzie ciemno. Gdy nastał wieczór, zamknęliśmy się w pokoju, zasłoniliśmy okna i zgasiliśmy światło. Oglądaliśmy dokładnie przedmioty w celu określenia ich barwy. Później wpuściliśmy odrobinę światła do pokoju i ponownie obserwowaliśmy kolory przedmiotów. Wnioski z doświadczenia: Każdy z nas oprócz ciemności nie zauważył innego koloru. To znaczy, że w ciemności nie zaobserwujemy przedmiotów, które nie są oświetlone lub same nie świecą.

Badaliśmy zjawisko złudzenia optycznego W tym celu zaprosiliśmy uczniów szkoły podstawowej, aby byli naszymi pomocnikami. Przygotowaliśmy gotowe formy rysunków, podczas oglądania których spostrzeżenia wzrokowe podlegają złudzeniom. Dzieci, podobnie jak my, również uległy złudzeniu optycznemu.

Dzieci z klasy pierwszej i złudzenia optyczne

NAJCIEKAWSZE ZŁUDZENIA OPTYCZNE…

Zobacz, jak się kręcą parasolki

MAZY Czy wszystko faluje?

Kolumny Trzy kolumny? Na pewno?

Rycerze Rycerze... dużo rycerzy

Niezłe odchylenie Wpatruj się w obrazek przez około 30 sekund następnie zamknij oczy i odchyl głowę do tyłu. Poznajesz?

ZmySł SŁUCHU

Martyna, dominika i albert opracowywali zagadnienia związane ze zmysłem słuchu

ZMYSŁ SŁUCHU Zmysł słuchu, słuch, zdolność odbioru fal dźwiękowych przez zwierzęta i człowieka. Narządem słuchu jest ucho, a receptorem dźwięków - narząd spiralny (Cortiego) znajdujący się w przewodzie środkowym ślimaka w uchu wewnętrznym. Komórki zmysłowe narządu Cortiego są pokryte rzęskami wrażliwymi na fale akustyczne o częstotliwości od 16 Hz do 20 kHz (drgań na s). Ucho ludzkie najlepiej odbiera częstotliwości 1000-3000 Hz.

Proces słyszenia Fale dźwiękowe przez małżowinę uszną, a następnie przewód słuchowy doprowadzone są do błony bębenkowej, która zaczyna drgać; drgania wzmocnione przez kosteczki słuchowe przenoszą się do okienka ślimaka, a płyn znajdujący się wewnątrz zostaje wprowadzony w ruch; ruch płynu w ślimaku podrażnia zakończenia nerwu słuchowego wywołuje impuls nerwowy, który nerwem słuchowym dociera do mózgu; mózg przetwarza otrzymane informacje dzięki czemu człowiek może odróżnić wysokość, barwę i natężenie dźwięku.

Przykładowe Choroby ucha Nazwa i opis choroby Przyczyny Objawy Leczenie Nagła głuchota o niejasnym pochodzeniu to określenie odnoszące się do gwałtownie występującej częściowej lub całkowitej utraty słuchu w jednym uchu bez wyraźnej przyczyny. * Urazy - złamanie kości skalistej, postrzały, urazy czaszki, uderzenie pioruna, uraz akustyczny, uszkodzenie wywołane przez prąd wysokiego napięcia, * Zaburzenia naczyniowe tętnicy słuchowej wewnętrznej i uszkodzenie nerwu słuchowego przez np: - krwawienie, - nadczynność tarczycy, - zatrucie ołowiem, Objawów głuchoty nie sposób nie zauważyć. Mogą jej towarzyszyć szumy, uczucie pełności w uchu oraz zawroty głowy. Upośledzenie słuchu może dotyczyć niskich, średnich lub wysokich częstotliwości lub wszystkich jednocześnie. Nieznana, być może wieloczynnikowa etiologia, rzadkość występowania, znaczny odsetek samoistnych wyleczeń oraz różne metody oceny uzyskiwanych wyników leczenia sprawiają, że brak jest wiarygodnie sprawdzonych leków i metod leczenia nagłej głuchoty. W większości doniesień na ten temat podkreśla się konieczność intensywnego polipragmatycznego leczenia. Głuchota starcza jest skutkiem naturalnego procesu starzenia się cześci nerwowej, odbiorczej narządu słuchu. Starzenie się jest procesem stale postępującym i nieodwracalnym. Dotyka on całego organizmu, nie pomijając komórek słuchowych. W wyniku uszkodzeń i starzenia się neuronów osoby starsze borykają się z niedosłuchem. Trudno jednoznacznie ocenić, wiek w którym słuch zaczyna się pogarszać. Przeprowadzone badania nie wykazały jakiegoś progowego wieku, w którym wykryto problem niedosłuchu. Głuchoty starczej nie nabywa się od razu. Jest to proces stopniowy i postępujący. Charakteryzuje on się równomiernym, obustronnym upośledzeniem słuchu. Na początku choroby nie słyszymy tonów o wysokiej częstotliwości. Z biegiem czasu ogólnie obniża się ostrość słuchu. Leczenie ogólne polega na podawaniu środków hamujących proces starzenia się organizmu, poprawiających krążenie w uchu wewnętrznym.

Plakat przedstawiający Budowę ucha

Plakat dotyczący działania narządu słuchu

Plakat dotyczący bodźców akustycznych

Model Ucha wewnętrznego z masy solnej

PRZYKŁADOWE WIELKOŚCI NATĘŻENIA DźWIĘKU

PRĘDKOŚCI ROZCHODZENIA SIĘ FAL DŹWIĘKOWYCH W NIEKTÓRYCH OŚRODKACH: tlen – 317,2 m/s powietrze – 331,3 m/s wodór – 1268 m/s woda – 1450 m/s ołów - 1230 m/s rtęć – 1407 m/s miedź – 3560 m/s aluminium – 5100 m/s żelazo – 5130 m/s

HIGIENA NARZĄDU SŁUCHU Unikanie nadmiernego hałasu; stosowanie osłon uszu podczas pracy w hałasie; leczenie infekcji wirusowych i bakteryjnych; prawidłowe przeprowadzanie zabiegów pielęgnacyjnych: systematyczne badanie słuchu.

Gabrysia i martyna opracowywały zagadnienia związane ze zmysłem węchu, smaku i dotyku

ZMYSŁ WĘCHU

ZMYSŁ WĘCHU Dzięki zmysłowi węchu rozpoznajemy zapachy. Wrażenia węchowe są wywoływane przez substancje lotne i rozpuszczalne, które razem z powietrzem mogą ostać się do okolicy węchowej. Powietrze w nosie zostaje ogrzewane i nawilżane. Obecne w nosie włoski wyłapują drobinki zanieczyszczeń nie pozwalając im dostać się do płuc.

PRZEKRÓJ NOSA

plakat dotyczący zmysłu węchu

HIGIENA NARZĄDU WĘCHU Opróżnianie nosa z zalegającej w nim wydzieliny; unikanie wąchania niebezpiecznych substancji chemicznych.

ZMYSŁ SMAKU

SMAK Dzięki zmysłowi smaku odczuwamy smak spożywanych potraw. Na języku oraz w obrębie jamy ustnej i gardła znajdują się receptory smakowe zwane kubkami smakowymi. Oczywiście najwięcej ich jest na powierzchni języka. Ogółem u człowieka jest blisko 10 tys. Kubków smakowych, a na każdy z nich przypadają 2-3 włókna nerwowe, które prowadzą impulsy nerwowe z kubków smakowych do kory mózgu.

ROZMIESZCZENIE KUBKÓW SMAKOWYCH NA JĘZYKU

HIGIENA NARZĄDU SMAKU Regularne płukanie jamy ustnej specjalnymi środkami; troska o zęby.

DOŚWIADCZENIA

Badamy tajemnicę smaku i węchu Przygotowaliśmy kawałki jabłka i cebuli. Przebieg doświadczenia: zasłoniliśmy koleżance oczy poleciliśmy też jej zacisnąć nos podawaliśmy kawałki jabłka i cebuli do zjedzenia poprosiliśmy koleżankę o określenie rodzaju zjadanego pokarmu Wniosek: gdy zatkamy nos i nie czujemy zapachu potraw, to jest nam ciężko rozpoznać smak tego posiłku.

BADALIŚMY JAK ROZMIESZCZONE SĄ KUBKI SMAKOWE NA JĘZYKU Przygotowaliśmy kroplomierz, 4 szklanki z odrobiną wody, sól, cukier, miód, sok z cytryny, kartki papieru i flamastry. Przebieg doświadczenia: w szklankach z wodą rozpuściliśmy przygotowane substancje przygotowane substancje nanosiliśmy kroplomierzem na poszczególne obszary języka Wnioski: poszczególne obszary języka są wrażliwe na określony smak- gorzki, słodki, kwaśny, słony.

ZMYSŁ DOTYKU

DOTYK Dotyk (układ czuciowy) jest uznawany za jeden ze zmysłów, jednak wrażenia określane łącznie jako dotyk są kombinacją sygnałów przesyłanych przez komórki reagujące na ciepło lub zimno, nacisk oraz uszkodzenie. Zmysł dotyku mieści się w skórze. Bodźce z receptorów czuciowych docierają do mózgu przez nerwy czuciowe. Zmysł dotyku spełnia bardzo ważną funkcję obronną. W momencie zadziałania czynnika szkodliwego, powodującego ból, następuje automatyczny ruch ciała, mający na celu uniknięcie kontaktu z czynnikiem wywołującym ból. Ruch ten jest ruchem bezwarunkowym (zachodzi automatycznie i nie podlega woli).

SKÓRA Skóra zbudowana jest z: naskórka skóry właściwej Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. W skórze występują gruczoły potowe, łojowe i mlekowe. Pod skórą właściwą znajduje się tkanka podskórna powiązana ze skórą pod względem anatomicznym i czynnościowym.

OPALANIE SIĘ … PAMIĘTAJ!!! Nadmierne opalanie się jest niebezpie- czne dla zdrowia. Jeśli już zdecydujesz się na opalanie, korzystaj z solarium i słońca z umiarem! PAMIĘTAJ!!! Opalenizna to reakcja obronna organizmu.

CHOROBY SKÓRY I ICH PRZYCZYNY CHOROBA PRZYCZYNA Liszajec zakaźny Wywoływany jest przez bakterie paciorkowca lub gronkowca Grzybica Wywoływana jest przez pasożyty, które osadzają się na naskórku Trądzik Pojawia się przede wszystkim u niektórych osób w okresie dojrzewania, jego pojawienie się wiąże się z czynnikami hormonalnymi Łuszczyca Przyczyny nie są dokładnie znane, ale prawdopodobnie ma podłoże autoimmunologiczne. Skłonności do tej choroby są genetyczne. Świerzb Wywoływany jest przez pasożytnicze roztocze świerzba ludzkiego Bielactwo Choroba wywoływana przez niedobór pigmentu skórnego

SKÓRA ZE ZMIANAMI NOWOTWOROWYMI

HIGIENA SKÓRY Regularne i dokładne mycie całego ciała ciepłą wodą i preparatami myjącymi najlepiej o pH 5,5; noszenie odzieży odpowiedniej do pory roku i temperatury otoczenia; zapewnianie swobodnego dostępu powietrza do możliwie największej części ciała; stosowanie kosmetyków ochronnych właściwych dla danego rodzaju skóry regularna i uważna obserwacje stanu skóry.

Plakat ph. ”Higiena i choroby skóry”

Plakat zawierający informacje o naszej skórze

DOŚWIADCZENIA …

Badamy rozmieszczenie receptorów dotyku na skórze Przygotowaliśmy dwa zatemperowane ołówki, połączone ze sobą za pomocą recepturki. Przebieg doświadczenia: zasłoniliśmy koleżance oczy, dotykaliśmy w różnych miejscach skóry połączonymi ołówkami, liczyliśmy odczuwane ukłucia w danym miejscu. Wnioski: dotyk odczuwamy na całej powierzchni skóry dzięki receptorom rozmieszczonym na całym ciele.

Dziękujemy za uwagę

Biblografia http://www.zdrowastrona.pl/index.php/choroby http://www.sciaga.pl/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B 3wna