Racjonalizm, relatywizm i obiektywizm Krystyna Zielińska na podst. A. Chalmersa „Czym jest to, co zwiemy nauką”

Racjonalizm Istnieje jedno kryterium, za pomocą którego można oceniać względną wartość poszczególnych teorii Istota: uniwersalność i ahistoryczność Przykłady: Indukcjonizm -> stopień indukcyjnego udowodnienia Falsyfikacjonizm -> kryterium falsyfikowalności 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Relatywizm Decyzja o „jakości” teorii zależy od jednostek lub społeczności W szczególności uczeni Pitagoras: „ Człowiek jest miarą wszechrzeczy” Kuhn: „Nie ma standardu wyższego niż zgoda zainteresowanej społeczności” Nie istnieje żadna unikalna kategoria – „nauka” – która byłaby istotnie wyższa od jakichkolwiek innych form wiedzy 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Lakatos - racjonalista Fizyka – paradygmat racjonalności i dobrej nauki Wyraźna krytyka relatywizmu Argumenty przeciwko realizmowi: Nie sposób poddać krytyce standardy relatywistów Brak racjonalnych kryteriów wyboru teorii -> zmiana teorii zaczyna przypominać zmianę wyznania religijnego  19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Lakatos – obrona racjonalizmu „Metodologia naukowych programów badawczych lepiej służy jako narzędzie zbliżania się do prawdy […] niż jakakolwiek inna metodologia” Rozwój nauki -> rywalizacja programów badawczych Postępowy = lepszy 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Lakatos - poszukiwanie uniwersalnego kryterium Ocena metodologii Czy pozwala wyjaśnić to, co uznaje się za „dobrą” naukę? Uniwersalne kryterium racjonalności Charakter hipotezy sprawdzalnej w świetle danych z historii nauki Wydarzenia z historii nauki, których nie dało się wyjaśnić w terminach metodologii konkurencyjnych, dają się wyjaśnić w terminach metodologii programów badawczych (np.: Worrall) 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Lakatos - podsumowanie Jego metodologia wyjaśnia, na czym polega postęp w fizyce współczesnej Ale nie oferuje wskazówek dla postępu  „Jest w większym stopniu wskazówką dla historyka nauki niż dla uczonego” [Worrall] 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Kuhn - relatywista Twierdzi, że nie jest relatywistą  To, co jest uznawane za problem zależy od paradygmatu lub społeczności naukowej Założenie: nauka – lepsza od innych typów badań Rozróżnienie na naukę i nie-naukę Stopień, w jakim dana działalność jest w stanie podtrzymać tradycje nauki normalnej 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Obiektywizm Podstawowy pogląd: Wszystkie składniki wiedzy posiadają własności i cechy, dzięki którym wykraczają poza dziedzinę przekonań i stanów świadomości jednostek ludzkich Skupienie się na cechach samej nauki bez względu na to, co myślą o niej uczeni Przeciwieństwo indywidualizmu jak poglądu, iż wiedza jest szczególnym zbiorem głoszonych przekonań 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Obiektywizm Teorie naukowe często posiadają konsekwencje, które nie były zamierzone przez ich twórców i których nie byli świadomi Przykład adwokata 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Obiektywizm - nauka jako praktyka społeczna Wiedza naukowa: Wynik złożonego wysiłku społecznego Produkt pracy wielu specjalistów W drodze interakcji ze światem natury Eksperymenty: Galileusz Przeprowadzenie nie wystarczy  Próby kolejnych testów 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Obiektywizm Popierany przez Poppera i Lakatosa Ale również Marks: „To nie świadomość określa byt, lecz byt społeczny określa świadomość społeczną” Jednostka dążąca do zmiany społecznej stoi w obliczu sytuacji obiektywnej 19 pażdziernika 2006 Krystyna Zielińska

Dziękuję za uwagę Krystyna Zielińska