Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna Monika Jarząbkowska

Rys historyczny: rozróżnienie pomiędzy ekonomią pozytywną a normatywną liczy sobie 150 lat i pojawia się już w pracach Seniora i Milla w połowie XIX wieku to rozróżnienie zostaje niemal utożsamione z pojęciami: ekonomia pozytywna ekonomia normatywna „jest” fakty „powinno się” wartości

Rys historyczny (cd.): lata 30-te XX wieku: powstaje „nowa ekonomia dobrobytu” cel: stworzenie wolnej od ocen wartościujących ekonomii normatywnej ekonomia pozytywna ekonomia normatywna niesporne fakty i wartości Wartości pozostajęce przedmiotem sporów

David Hume nie da się wyprowadzić logicznie „należy” z „jest” rozróżnienie pomiędzy królestwem faktów a królestwem wartości zostało nazwane „gilotyną Hume’a” pozytywne jest fakty obiektywne opisowe nauka prawdziwe/fałszywe normatywne powinno wartości subiektywne zalecające sztuka dobre/złe GILOTYNA HUME’A (pary równoważnych antonimów)

Jak sprawdzić, czy wypowiedź jest opinią typu „jest”, czy opinią typu „należy” ? Sprawdzam, czy zdanie jest gramatycznie sformułowane w trybie oznajmującym Przykład 1: ‘Morderstwo jest grzechem’ Ludzie łatwiej zgadzają się co do opinii typu „jest” niż co do opinii typu „należy” Przykład 2: ‘Wszechświat powstał bez udziału nadnaturalnej interwencji, wyłącznie dzięki „Big Bangowi”’ Przykład 3: ‘Nie powinniśmy zjadać dzieci’ zamaskowana opinia typu „powinien” metoda nie sprawdza się

prawdziwa lub fałszywa (można to sprawdzić) opinia typu „jest” - - autor stwierdza coś o stanie świata opinia typu „należy” – - autor wyraża ocenę stanu świata (akceptacja lub jej brak, pochwała lub nagana) możemy tylko przekonywać do zaakceptowania tej opinii (nie można poddać weryfikacji)

Czy można poddać weryfikacji poniższe twierdzenie normatywne Czy można poddać weryfikacji poniższe twierdzenie normatywne? ‘Nie można zjadać dzieci’ Załóżmy, że przeprowadzimy referendum. Wynik takiego referendum dowodzi jedynie tego, iż wszyscy zgadzamy się, że zjadanie dzieci jest złe, ale nie dowodzi, że jest w rzeczywistości złe.

Problem: Tak samo można podważyć weryfikację opinii typu „jest” Dlaczego? Dotycząca faktów opinia typu „jest” uważana jest za prawdziwą, gdyż uzgodniliśmy między sobą, że będziemy przestrzegać pewnych reguł. Akceptacja tych reguł – tzw. „nagie fakty” – wiąże się z ryzykiem podejmowania decyzji w warunkach niepewności. Istniej szansa popełnienia błędu.

Wg autora: akceptacja lub odrzucenie opinii typu „jest” nie jest procesem poznawczym zasadniczo odmiennym od akceptacji lub odrzucenia opinii typu „powinno się” sądy moralne nakazują pewien rodzaj zachowania sądy o faktach nakazują pewien rodzaj nastawienia ??

Nagel charakteryzujące sądy wartościujące (sądy metodologiczne) – - oznacza wybór przedmiotu badania, metody badawczej, kryterium oceny istotności ustaleń itp. oceniające sądy wartościujące (sądy normatywne) – - wartościujące twierdzenia o stanach świata, w tym oceny pewnych rodzajów ludzkiego zachowania i pewnych stanów społeczeństwa nauka nie może funkcjonować bez ocen metodologicznych, ale może uwolnić się od odniesień do sądów normatywnych

Przykład metodologiczny sąd wartościujący ‘Istnieje krzywa Philipsa, czyli określony związek funkcyjny między poziomem bezrobocia a poziomem cen.’ istnieją metody uzgodnienia tych sądów normatywny sąd wartościujący ‘Bezrobocie jest tak dotkliwe, iż powinniśmy zgodzić się na każdy poziom inflacji, byle tylko je zlikwidować.’ nie istnieją metody uzgodnienia tych sądów

Twierdzenie, że sądy normatywne nigdy nie mogą być przedmiotem dyskusji, jest zbyt mocne. Pojawia się możliwość dyskusji nad różnymi sądami w alternatywnych okolicznościach rzeczowych. Pytanie: jeśli zmienią się okoliczności, to czy jestem w stanie porzucić mój sąd? Przykład: ‘Kara śmierci jest zawsze zła’

wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach sądy wartościujące bazowe (czyste) niebazowe (nieczyste) sąd obowiązuje we wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach

Doktryna Wertfreihet Webera doktryna wolności od wartości nie zaprzecza, że nauki społeczne są pełne politycznych przesądów dyskusje o wartościach są nie tylko możliwe, ale i pożyteczne dyskusje mogą przyjmować formę: 1. analizowania wewnętrznej spójności zbioru wartości będących przesłankami, z których wyprowadzane są rozbieżne sądy normatywne 2. dedukowania konsekwencji tych będących przesłankami wartości w konkretnych okolicznościach praktycznych, do których zostały one odniesione 3. ustalania rzeczowych konsekwencji alternatywnych sposobów realizacji sądów normatywnych.

analogicznie: czy ekonomia może być wolna od wartości? Przykład ataku na zasadę „wolności od wartości” – Heilbroner: ‘Niechęć ekonomistów do uznania zjawiska imperializmu za odpowiedni przedmiot badań ekonomicznych, czyli ich uparte trwanie przy nieszkodliwej teorii handlu międzynarodowego w obliczu tego niepokojącego faktu, że handel nie stał się źródłem korzyści dla krajów biedniejszych.’

Propozycja Myrdala rozwiązanie Myrdala polega na zadeklarowaniu sądów wartościujących na początku analizy dzięki temu uzyskane rezultaty stają się prawdziwe i obiektywne nie ma nic złego w pojęciach obciążonych wartościami, jeśli tylko są one jasno zdefiniowane wszystko, co nie jest danymi statystycznymi, Myrdal uznaje za „sąd wartościujący” zaprzecza, jakoby w ekonomii kiedykolwiek istniały neutralne etyczne twierdzenia o faktach

Jak to się dzieje, że niektóre twierdzenia Problem Jak to się dzieje, że niektóre twierdzenia pojawiają się zarówno w ekonomii pozytywnej, jak i w ekonomii normatywnej?

Przykład: równowaga w sensie Pareto Optimum Pareto: doskonała konkurencja automatycznie prowadzi do maksymalizacji kolektywnego zadowolenia ekonomicznego w tym sensie, że żadna realokacja zasobów nie byłaby w stanie polepszyć sytuacji jednostki bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji innej jednostki. Sam Pareto traktuje to twierdzenie jako twierdzenie ekonomii pozytywnej. Założenia optimum Pareto: suwerenność konsumenta brak pateranlizmu jednomyślność

Twierdzenie Pareto jako element ekonomii pozytywnej (Hennipmann) suwerenność konsument brak paternalizmu jednomyślność preferencje traktowane są jako dane odrzuca tezę o istnieniu niezależnych interesów zbiorowości, co odpowiada faktom i nie jest kwestią przekonań inne sformułowanie zasady optimum Pareto

Twierdzenie Pareto jako element ekonomii normatywnej zakaz sprzedaży ludzkich organów, zakaz sprzedaży narkotyków, obowiązek szkolny do 18 roku życia decyzja rządu Brazylii, by chronić lasy tropikalne jest wbrew interesom producentów drewna potencjalny zysk w sensie Pareto jest pożądany odrzucenie założenia o suwerenności wyboru konsumenta odrzucenie założenia braku paternalizmu odrzucenie założenia o jednomyślności

Twierdzenie o „niewidzialnej ręce” podstawą argumentacji na rzecz traktowania twierdzenia Pareto jako elementu ekonomii normatywnej jest twierdzenie o „niewidzialnej ręce” twierdzenie o „niewidzialnej ręce” wydaje się być twierdzeniem ekonomii pozytywnej czyli Hennipman i inni zwolennicy tezy, iż równowaga w sensie Pareto to element ekonomii pozytywnej, zwyciężają w tym sporze ale: twierdzenie o „niewidzialnej ręce” jest niefalsyfikowalne, a więc należy do ekonomii normatywnej wniosek: optimum Pareto to element ekonomii normatywnej