Dominika Milczarek-Andrzejewska Ewolucja metod wyjaśniania Zajęcia z metodologii ekonomii

Ewolucja metod wyjaśniania Indukcyjna koncepcja nauki (XIX w.); Standardowy pogląd na teorie – pozytywizm logiczny (pocz. XX w.) Hipotetyczno-dedukcyjny model wyjaśniania naukowego; Obalenie poglądu standardowego w latach 60-tych - podejście Poppera, Polanyi’ego, Kuhna, Lakatosa, Feyerabenda.

Współczesne podejścia metodologiczne Według Marka Blauga (1995): Karl Popper - metodologia agresywna Charakter normatywny: jak powinna wyglądać właściwa praktyka naukowa Thomas Kuhn - metodologia defensywna Uzasadnianie rzeczywistej praktyki naukowej Imre Lakatos – kompromis Paul Feyerabend – łagodzenie agresywnych cech popperyzmu

Indukcyjna koncepcja nauki Indukcjonizm – pogląd w metodologii, według którego właściwą metodą uznawania twierdzeń jest indukcja czyli uogólnianie spostrzeżeń odnoszących się do poszczególnych faktów jednostkowych. Obserwacja faktów  wnioskowanie indukcyjne  Prawa uniwersalne odnoszące się do faktów  wnioskowanie indukcyjne  Teorie  Porównanie konsekwencji empirycznych z faktami  Potwierdzenie prawdziwości praw i teorii

Poglądy indukcjonistyczne na naukę Prawa i teorie Indukcja Dedukcja Przewidywania i wyjaśnienia Fakty uzyskane dzięki obserwacji Źródło: A.Chalmers Czym jest to co zwiemy nauką 1997.

Problem indukcji David Hume: – asymetria pomiędzy indukcją a dedukcją, nie można wyciągać logicznych wniosków na temat przyszłych zdarzeń opierając się jedynie na doświadczeniach z przeszłości. Nie można nigdy dowieść, że coś jest materialnie prawdziwe; można natomiast wykazać, że pewne twierdzenia są materialnie fałszywe (Blaug -pierwsze przykazanie metodologii nauki).

Model hipotetyczno-dedukcyjny Wszystkie wyjaśnienia naukowe mają wspólną strukturę logiczną. Zawierają: explanans: prawo uniwersalne i warunki początkowe (graniczne); explanandum – twierdzenie odnoszące się do pewnego zdarzenia. Model używa tylko reguł logiki dedukcji. Prawa uniwersalne są hipotezami (a nie wynikiem indukcji).

Podejście Karla Poppera Falsyfikacjonizm Wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (z łac. falsum – fałsz) Dla teorii naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji) lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii zaprzeczyć. Przykład: „Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu x i czasie t”.

Podejście Karla Poppera Teoria jest potwierdzona nie wtedy, kiedy zgadza się z wieloma faktami, lecz wtedy gdy nie jesteśmy w zdolni znaleźć jakiegokolwiek faktu, który by jej zaprzeczał. Popper: tym co dzieli naukę od nie-nauki jest falsyfikowalność oraz metodologiczne reguły, które zakazują dokonywania zabiegów ochronnych.

Podejście Karla Poppera Popper: „Falsyfikacjoniści wolą śmiały domysł mający na celu rozwiązanie pewnego interesującego problemu, nawet (i zwłaszcza) wtedy, gdy okazuje się on fałszywy, niż jakąkolwiek listę prawdziwych, ale nieistotnych banałów… w ten sposób zyskujemy możliwość uczenia się na własnych błędach oraz dowiadujemy się wiele o prawdzie i zbliżamy do niej.”

Krytyka falsyfikacjonizmu Wszelkie teorie są akceptowalne tymczasowo, natomiast odrzucenie teorii jest ostateczne. Teoria naukowa składa się z zespołu zdań uniwersalnych, co utrudnia jej sprawdzalność. Teza Duhema – Quine’a: Żadna pojedyncza hipoteza naukowa nie może zostać sfalsyfikowana w niezbity sposób, ponieważ testowi poddawany jest zawsze cały explanans, konkretna hipoteza z w powiązaniu z twierdzeniami pomocniczymi. Zdania obserwacyjne są zależne od teorii i mogą być błędne.

Paradygmaty Kuhna Paradygmat – typowe przykłady osiągnięć naukowych, które służą uczonym-praktykom jako modele. Thomas Kuhn - paradygmat lub matryca dyscyplinarna – „cała konstelacja przekonań, wartości, technik, itd. podzielanych przez członków danej wspólnoty”.

Podejście Thomasa Kuhna Nacisk na pozytywny opis historii nauki; Skłonność do chronienia teorii i zabezpieczania ich przed krytyką; Nauka normalna - rozwiązywanie problemów w ortodoksyjnych ramach teoretycznych - jest regułą zachowań naukowców; Nauka rewolucyjna – zwycięstwo jednych ram nad drugimi w wyniku powtarzających się zaprzeczeń – jest wyjątkiem w historii nauki.

Podejście Imre Lakatosa Rozwinięcie i rozszerzenie filozofii nauki Poppera traktując ją jako narzędzie badań historycznych; Konieczność skonfrontowania historii nauki z metodologią falsyfikacjonizmu.

Podejście Imre Lakatosa Naukowe programy badawcze (NPB) – grupy mniej lub bardziej powiązanych ze sobą teorii. NPB zawiera: twardy rdzeń – metafizyczne wierzenia, lista nakazów i zakazów pas ochronny – hipotezy pomocnicze Postępowy NPB – produkuje nowe predykcje i systematycznie wyjaśnia nowe dane obserwacyjne.

Podejście Imre Lakatosa Kryterium podziału pomiędzy nauką i nie-nauką Lakatosa jest historyczne i obejmuje ewolucję idei w czasie. Konkretny NPB jest lepszy od innego, jeśli wyjaśnia wszystkie zdarzenia przewidziane przez konkurencyjny NPB, a ponadto dostarcza dodatkowych predykcji, z których niektóre są empirycznie potwierdzone. Idea ciągłego i kumulatywnego postępu naukowego.

Kuhn versus Lakatos Dla Kuhna, historia nauk to szereg ulepszeń paradygmatu znaczonych co pewien czas rewolucją naukową. Dla Lakatosa, historia nauk jest szeregiem postępowych naukowych programów badawczych stale zastępowanych nowymi NPB z teoriami o rosnącej zawartości empirycznej.

Anarchizm Feyerabenda Nie ma podstaw racjonalnego wyboru pomiędzy konkurencyjnymi teoriami naukowymi; Nie istnieją kanony metodologii naukowej; „Jedyna zasada, która nie hamuje postępu brzmi: wszystko jest dozwolone” (Feyerabend 1975); Nie istnieje kryterium demarkacji pozwalające na rozróżnienie nauki od nie-nauki; Wartością wyższego rzędu jest wolność, a nie nauka.

Co jest a co nie jest nauką Nauka różni się od nie-nauki: zastosowaniem metody indukcji Indukcyjna koncepcja nauki (ale problem indukcji) dzięki sfalsyfikowaniu przez obserwacje empiryczne Podejście Poppera Nie istnieje kryterium demarkacji pozwalające na rozróżnienie nauki od nie-nauki Podejście m.in. Feyerabenda