Teoria zachowania konsumenta M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Ocena teorii ekonomicznych Określenie „sytuacji problemowej”, co do której przypuszcza się, że teoria ma być jej rozwiązaniem Ustalenie co prognozuje teoria Próba oszacowania wiarygodności prognoz teorii M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Ocena teorii ekonomicznych Teorie naukowe mogą być poprawnie ocenione jedynie w kategoriach konkurencyjnych hipotez. Ocena teorii ekonomicznych sprowadza się zasadniczo do następującego pytania: Która spośród wszystkich konkurujących teorii ma największe szanse przeżycia? M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Prawo popytu Ilość dowolnego dobra, na jaką zgłasza popyt konsument, zmienia się odwrotnie niż jego cena wyrażona w pieniądzu. M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Prawo popytu Prawo – dobrze potwierdzone uniwersalne związki pomiędzy zdarzeniami lub klasami zdarzeń wywnioskowanymi ze sprawdzonych niezależnie warunków początkowych M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Prawo popytu „prawo deterministyczne” – uchwytna empirycznie regularność, nie dopuszczająca żadnych wyjątków „prawo statyczne” – opisuje zachowania na rynku z prawdopodobieństwem bliskim, lecz nie równym jedności „prawo przyczynowe” – wyjaśnia działania ludzkie w kategoriach powodów, pragnień i przekonań „racjonalnych” jednostek ludzkich, tworzących mechanizm przyczynowy M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Prawo popytu Prawo popytu jest logicznym związkiem ze współczesnej teorii zachowania konsumenta, której celem było uzasadnienie tezy o nachylonej ujemnie krzywej popytu. Krzywe popytu (indywidualnego i zagregowanego) nie są możliwe do bezpośredniego zaobserwowania. Można zaobserwować jedynie pojedynczy punkt na krzywej popytu rynkowego na pewne dobro. M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Wyjątki Paradoks Giffena – sytuacja, w której absolutna wielkość negatywnego efektu dochodowego zmiany ceny jest tak duża, że równoważy negatywny efekt substytucyjny tej zmiany Krzywe popytu indywidualnego powinno definiować się tak, aby podlegały ograniczeniom klauzuli ceteris paribus obejmującej gusty, oczekiwania dotyczące wysokości przyszłych cen, dochody pieniężne konsumentów, a także wszystkie inne cechy, poza odnoszącą się do dobra, o którym mowa „Krzywa popytu przy stałym dochodzie realnym” (skompensowana) – ceny wszystkich dóbr ścisle związanych z dobrem będącym przedmiotem analizy zmieniają się wtedy odwrotnie do ceny tego dobra. Taka krzywa popytu powinna mieć nachylenie ujemne M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria obojętności Koncepcja „obojętności” zakłada porównywanie parami koszyków dóbr różniących się od siebie w nieskończenie małym stopniu M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria obojętności Aparat krzywych obojętności nie pomaga przewidzieć, które krzywe popytu mają raczej ujemne, a nie dodatnie nachylenie Nie jesteśmy w stanie ani bezpośrednio zaobserwować efektu substytucyjnego ani efektu dochodowego Nie potrafimy zmierzyć obu tych efektów i miary jednego dodać do miary drugiego, aby przewidzieć całkowitą zmianę wielkości popytu M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria ujawnionych preferencji Samuelsona (TUP) Oparcie teorii wyboru konsumenta na porównaniach sum wartości (ilość x cena) Rezygnacja z wykorzystania teorii użyteczności Wyprowadzenie preferencji konsumentów z ich ujawnionych zachowań (przy założeniu, że zachowania konsumentów są racjonalne, a preferencje spójne i przechodnie) Mierzalność efektu dochodowego (stanowi on zmianę dochodu o wysokości umożliwiającej ponowny zakup koszyka dóbr nabywanego początkowo) M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria ujawnionej preferencji (TUP) Zalety TUP: zawiera wszystkie możliwe do zaobserwowania wnioski z teorii obojętności wyprowadza preferencje konsumentów z ich ujawnionego zachowania, a nie odwrotnie efekt dochodowy w TUP jest w zasadzie mierzalny, ponieważ stanowi zmianę dochodu o wysokości umożliwiającej ponowny zakup koszyka dóbr nabywanego początkowo M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria ujawnionej preferencji (TUP) Wady TUP: nie jesteśmy w stanie z góry przewidzieć, czy wielkość popytu na dobro zmieni się odwrotnie do ceny o ile nie posiadamy wstępnej informacji o poziomie dochodowej elastyczności popytu na towar (w oparciu o fundamentalne twierdzenie teorii konsumpcji) niewielka zdolność do prognozowania popytu teoria ta zajmuje się wyborami pojedynczego konsumenta, podczas gdy pomiary i testy hipotez dotyczących popytu odnoszą się zasadniczo do zachowań rynkowych M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria ujawnionej preferencji a teoria użyteczności Teoria ujawnionej preferencji i teoria użyteczności są logicznie równoważne „racjonalny”—› konsument „woli więcej niż mniej” a jego wybory są „spójne” i „przechodnie” M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Empiryczna analiza popytu Brown i Deaton Krytyka dotychczasowych teorii popytu (zbyt duży nacisk na efekt substytucyjny zmiany ceny) Na przeciętne zachowanie pojedynczego konsumenta większy wpływ mają zmiany w podziale dochodu niż zmiany cen (empiryczne zastosowanie teorii jest niemożliwe, gdy zmian dochodowe nie zostały uwzględnione) Statystyczne prawo popytu: Nie może być odrzucone w oparciu o fakty empiryczne Może zostać wyprowadzone z czystej teorii zachowania konsumenta (przy założeniu, że negatywny efekt dochodowy będzie zbyt mały, by skompensować negatywny efekt substytucyjny zmiany ceny) M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria cech Lancastera Konsumenci nie cenią dóbr ze względu na nie same, lecz raczej ze względu na ich usługi. Usługi te (cechy) są obiektywnie mierzalne i takie same dla wszystkich konsumentów. Łącząc się w stałych proporcjach tworzą pojedyncze dobro. Dobra te są z kolei łączone w koszyki „działań” konsumpcyjnych. Element osobisty wyboru konsumenta - wybór dokonywany pomiędzy niezmiennymi wektorami cech przyjmującymi postać różniących się od siebie koszyków dóbr. M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria cech Lancastera Konsumenci - podmioty maksymalizujące nie funkcję użyteczności lecz funkcje transformacji, która opisuje użyteczność czerpaną dzięki przekształcaniu konkretnego zestawu cech w konkretny zestaw dóbr. WNIOSEK: Punkty równowagi konsumentów zwykle odpowiadają rozwiązaniom brzegowym dla większości wymiarów, w których dokonywany jest wybór. M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria cech Lacastera substytucyjność i komplementarność dóbr Teoria ta pomaga wyjaśnić: substytucyjność i komplementarność dóbr decyzje o wyborze zawodu decyzje o lokacie majątku rolę reklamy jako narzędzia ułatwiającego wprowadzanie na rynek nowych dóbr M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Teoria Lancastera a dobra Giffena Green, Lipsey, Rosenbluth uważają, że dodatnio nachylone krzywe popytu mogą być bardziej powszechne niż kiedyś oczekiwano (jeśli dobro posiada względna przewagę pod względem tej cechy , na którą popyt został nasycony, to przy dowolnym poziomie dochodu może być ono dobrem Giffena) M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Metodologia nie daje odpowiedzi, czy dana teoria odniesie sukces Podsumowanie W przypadku teorii zachowania konsumenta „sytuacją problemową” jest pytanie o kierunek nachylenia rynkowej krzywej popytu na dobro. Istnieje wiele podejść i teorii zachowania konsumenta, jednak żadna z nich nie daje pełnej odpowiedzi na powyższe pytanie Metodologia nie daje odpowiedzi, czy dana teoria odniesie sukces M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Pytania do dyskusji Czy prawo popytu jest prawem? Która z wymienionych teorii ma największą zdolność do prognozowania popytu? Czy definiując prawo popytu można/należy pominąć dobra Giffena? M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524

Dziękuję  M. Blaug „Metodologia ekonomii” rozdz. 6 Aleksandra Antoniuk nr indeksu 524