Rozróżnienie między ekonomią pozytywną a ekonomią normatywną Na podstawie M. Blaug „Metodologia ekonomii” r.5 Marta Prządka

Plan prezentacji Część I Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna Rys historyczy Gilotyna Hume`a Zasada Wertfreiheit Część II Problem ocen i wartościowania w ekonomii Krytyka zasady Wertfreiheit Optimum Pareto Ekonomista jako technokrata Uprzedzenia przy ocenie faktów empirycznych

Rys historyczny liczy sobie 150 lat wywodzi się z pism N. Seniora i J.S. Milla II połowa XIX w. ekonomia pozytywna  ”jest” , fakty, ekonomia normatywna  „powinno się” , wartości Lata 30. XX w. powstaje nowa ekonomia dobrobytu ekonomia pozytywna  niesporne fakty i wartości ekonomia normatywna  wartości jako przedmiot sporów Rozszerzenie tradycyjnej , pozytywnej ekonomii

Wyraźne rozróżnienie między: Gilotyna Hume`a pozytywne jest fakty obiektywne opisowe nauka prawdziwe/fałszywe normatywne powinno wartości subiektywne zalecające sztuka dobre/złe Wyraźne rozróżnienie między:

Gilotyna Hume`a nie da się wyprowadzić logicznie „należy” z „jest” błędem jest przyjmowanie za podstawę przesłanek opisowych, a następnie wyprowadzanie z nich normatywnych wniosków z czysto faktycznych, opisowych zdań można wywnioskować jedynie inne zdania faktyczne „Akceptacja lub odrzucenie opinii typu „jest” nie jest procesem poznawczym zasadniczo odmiennym od akceptacji lub odrzucenia opinii typu „powinno się” „ (M. Blaug)

Obrona Gilotyny Hume`a (Nagel) charakteryzujące (metodologiczne) wybór przedmiotu badania, metody badawczej, kryteriów oceny istotności poczynionych ustaleń oceniające (normatywne) wartościujące twierdzenia o stanach świata (ocena ludzkiego zachowania) Sądy wartościujące istnieją metody ich uzgadniania nie istnieją metody ich uzgadniania Nauka nie jest w stanie funkcjonować bez ocen metodologicznych, może natomiast uwolnić się od odniesień do sądów oceniających

Sądy bazowe i niebazowe (Sen) (czyste) -obowiązuje we wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach -wyczerpano wszystkie możliwości racjonalnej analizy i dyskusji niebazowe (nieczyste) -są podstawą do analiz i ciągłej dyskusji Sądy wartościujące

Zasada Wertfreiheit (Weber) możliwość wystąpienia wolnych od wartości nauk społecznych dyskusje o wartościach możliwe i pożyteczne dyskusje w formie: analizy spójności zbioru wartości-przesłanek, z których wyprowadzane są sądy normatywne wnioskowania konsekwencji występowania tych wartości w konkretnych w okolicznościach praktycznych określania konsekwencji alternatywnych sposobów realizacji sądów wartościujących

Czy nauka może być wolna od wartości?

Nie… R. Heilbroner G. Myrdal ekonomiści są emocjonalnie zaangażowani w sprawy społeczeństwa  kształtuje to ich spojrzenie na świat przy przeprowadzaniu analiz ekonomicznych nie potrafią być oni bezstronni i niezaangażowani sądy normatywne są zatem obecne w każdym fragmencie ekonomii

Nie, ale… Jak rozwiązać trudności związane z przesyceniem nauki wartościami? R. Heilbroner zastosowanie metod nauk przyrodniczych ukrywanie sądów wartościujących przedstawienie ich w momencie, gdy wkraczają one do argumentacji G. Myrdal przedstawienie sądów wartościujących na początku analizy umożliwienie im wpływania na przebieg badania uzyskiwane rezultaty stają się obiektywne i prawdziwe

Dlaczego niektóre twierdzenia widoczne są zarówno w ekonomi pozytywnej, jak i normatywnej?

Optimum Pareta… „Doskonała konkurencja automatycznie prowadzi do maksymalizacji kolektywnego zadowolenia ekonomicznego w tym sensie, że żadna realokacja zasobów nie byłaby w stanie polepszyć czyjegokolwiek położenia bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji co najmniej jednej osoby” założenia: suwerenność konsumenta brak paternalizmu jednomyślność

…jako część ekonomii pozytywnej Hennipman suwerenność konsumenta brak paternalizmu jednomyślność -preferencje indywidualne są traktowane jako dane -brak założenia, że jednostka wie lepiej co jej odpowiada -odrzucenie tezy o istnieniu niezależnych interesów zbiorowości -nie jest to kwestią przekonań, zatem odpowiada faktom -stanowi inne sformułowanie optimum Pareta

…jako część ekonomii normatywnej Hennipman suwerenność konsumenta brak paternalizmu jednomyślność -ograniczenie tego założenia -obowiązek szkolny do 18.roku życia -zakaz sprzedaży narkotyków -odrzucenie tego założenia -nakaz ochrony tropikalnych lasów w Brazylii wbrew interesom producentów drewna -odrzucenie tego założenia -potencjalny zysk w sensie Pareta jest pożądany

„Niewidzialna ręka rynku” wydaje się być twierdzeniem ekonomii pozytywnej (przy narzuceniu odpowiednich warunków umożliwiających wystąpienie równowagi w sensie Pareta) nie jest twierdzeniem falsyfikowalnym empirycznie jest częścią ekonomii normatywnej

Ekonomista jako technokrata Podejście podręcznikowe nie musi w swoich wypowiedziach odwoływać się do sądów wartościujących ekonomiczne doradztwo dla rządów wolne od wartości sztywne rozróżnienie między środkami i celami ideał, do którego należy dążyć

Ekonomista jako technokrata Podejście praktyczne brak rozróżnienia między środkami i celami luźny inkrementalizm (Braybrooke, Lindblom) podręcznikowy ideał nie może zostać osiągnięty ekonomiści wykraczający poza to, co zostało już udowodnione, trafiają do świata wartości

Uprzedzenia przy ocenie faktów empirycznych uprzedzenia ekonomistów ograniczają ekonomię jako naukę empiryczną podział ekonomistów na „planistów” i „wolnorynkowców” powodem ich skłonności do różnego interpretowania faktów empirycznych poglądy polityczne mają wpływ na argumentację ekonomistów

Podsumowanie wzajemna interakcja faktów i wartości siłą napędową rozwoju pracy naukowej aby nauka mogła być wolna od wartości i uprzedzeń powinna być falsyfikowalna tworzenie i testowanie falsyfikowalnych teorii ekonomicznych pozwala na rozwój naukowy ekonomisty dyskusja dot. nauki wolnej od wartości ciągle aktualna

Pytania do dyskusji Czy ekonomia może być wolna od wartości? Czy każda dziedzina nauki przesycona jest wartościami? Czy brakuje im obiektywności? Czy założenia gilotyny Hume`a są prawdziwe? (Czy z przesłanek nienormatywnych można wyciągnąć wnioski normatywne?) Czy powinno się zrezygnować z podziału na ekonomię pozytywną i normatywną? Czy ekonomista przy udzielaniu fachowych rad powinien kierować się swoimi wartościami i uprzedzeniami? Czy ekonomista, aby móc odkrywać coraz to nowsze twierdzenia, powinien polegać tylko na testowaniu falsyfikowalnych teorii ekonomicznych?