T RANSFORMACJA W EKONOMII - SUKCESY I PORAŻKI Richard Lipsey Zakrzewski Krystian

Plan prezentacji: I.Ekonomia kiedyś a dziś II.Jakościowe wyniki III.Teoria i obserwacje empiryczne IV.Teoria a polityka V.Podsumowanie VI.Pytania do dyskusji

I. Ekonomia kiedyś a dziś 1949 – 1950 – teoria ekonomii oparta na intuicyjnych założeniach, będących podstawą wnioskowania Empiryczna analiza nie służyła do testowania teorii a jedynie do zobrazowania jej (pomijanie faktów) 1963 – An Introduction to Positive Economics (Lipsey) – nowa metodologia (nacisk na modelowanie i badania empiryczne) Rozwój matematycznych i ekonometrycznych metod w nauce ekonomii na uczelniach (rozwój formalizmu w ekonomii)

I. Ekonomia kiedyś a dziś Ogromny wzrost liczby wydawanych artykułów i badań – od złych do bardzo dobrych Zbiór dobrych teorii ekonomicznych oraz solidnych analiz empirycznych jest w stanie obecnie rozwiązać mnóstwo problemów W obecnych czasach jest więcej dobrej roboty ekonomicznej, niż złej (dobra robota– testowalna i adekwatna empirycznie) Przykłady dobrej roboty: teoria kosztów transakcyjnych ekonomia środowiska naturalnego (np. pojęcie transferowalnego prawa do zanieczyszczenia) ekonomia transportu (np. wycena kosztów podróżowania itp.)

II. Jakościowe wyniki Obserwacja nr. 1: Wszystkie znaczące wyniki ekonomii są jakościowe (nie ilościowe) Przykłady: – prawo malejącej użyteczności – prawo popytu – korzyści z handlu w warunkach przewagi komparatywnej, nie absolutnej – zmiana technologiczna jest ważniejsza, niż akumulacja kapitału jako czynnik długookresowego wzrostu itp. Nie ma w ekonomii ilościowych stałych (jak w fizyce stała Plancka, Hubblea itp.) Teorie ekonomiczne są jakościowe i czynią właściwie tylko jakościowe predykcje

w naukach przyrodniczych, gdzie ilościowe relacje występują, istnieje konflikt między teorią a obserwacjami (anomalie empiryczne) jest on natychmiast widoczny i anomalie domagają się potwierdzenia lub modyfikacji teorii dla której są anomaliami w ekonomii zaś powiązanie teorii z empirią jest bardzo luźne stabilne ilościowe relacje między zmiennymi są rzadkością brak ogólnych teorii, które są silnie empirycznie uzasadnione i które czynią ilościowe predykcje, pozwalające na kształtowanie dalszych kierunków badań Stąd anomalie w ekonomii są tolerowane na taką skalę na jaką niemożliwe byłoby to w naukach przyrodniczych II. Jakościowe wyniki

III. Teoria i obserwacje empiryczne Obserwacja nr. 2: Tam gdzie w ekonomii teoria idzie w parze z obserwacjami mamy do czynienia z dobrą pracą Ta ścisła relacja występuję w 2 obszarach 1.Historia gospodarcza: np. średniowieczne rolnictwo, podejście Kościoła do zagadnienia lichwy – większość problemów z historii gosp. jest bezpośrednio związana ze świadectwem empirycznym – historia gospodarcza to dział ekonomii w którym precyzyjne pytania mogą zostać zadane i można znaleźć świadectwo empiryczne (choćby poprzez symulacje)

III. Teoria i obserwacje empiryczne 2.Ekonomia rynku pracy: np. badania Riddella poświęcone odmiennemu zachowaniu bezrobotnych w USA i w Kanadzie prace poświęcone przyczynom dla których rynki pracy nie są jak rynki aukcyjne – inny przykład działu ekonomii, który produkuje w miarę ścisłe relacje między teorią a obserwacjami – dostępność rzetelnych i dużych zbiorów danych – podczas, gdy inne działy ekonomii w latach się silnie zmatematyzowały, ekonomia rynku pracy pozostała w dużej mierze empiryczną dziedziną

Obserwacja nr. 3: Bez bliskiego związku między rozwijającą się teorią a obserwacjami empirycznymi, nowa teoria bywa rozwijana w nieograniczone empirycznie sposoby, które tylko przez przypadek mogą być empirycznie adekwatne. Prowadzi to do teoretycznych dziwactw, które w niedługim czasie wypalają się, po czym badacze zajmują się innym zagadnieniem. Przykład: teoria wzrostu gospodarczego w latach 1940 – 1970 teoria wzrostu Harroda-Domara (dziś zapomniana, rezultat typu H-D) w dalszym ciągu rozwoju teorii wzrostu gospodarczego powstał model Solowa (stabilna ścieżka zrównoważonego rozwoju, brak rezultatu H-D) III. Teoria i obserwacje empiryczne

Zrodziło to program badawczy zajmujący się stwierdzeniem, które modele wykazują rezultat typu H-D., a które nie – wewnętrznie napędzany program badawczy – napędzany jest przez swoją wewnętrzną logikę – zewnętrznie napędzany program badawczy – taki który jest napędzany lub ograniczany przez obserwowane fakty Obserwacja nr. 6: We współczesnej ekonomii eleganckie i ogólne teorie są prawdopodobnie empirycznie puste Przykład: teoria konkurencji doskonałej i równowagi ogólnej Arrowa-Debreu – jest ogólna i elegancka (rezultat o optymalności równowagi ogólnej), – empirycznie pusta - nie opisuje rzeczywistego świata, w którym konkurencja jest procesem dynamicznym III. Teoria i obserwacje empiryczne

Obserwacja nr. 7: Elegancki błąd jest często preferowany w stosunku do niejasnej prawdy Przykład: teoria konkurencji doskonałej (elegancka, ale błędna bo nieadekwatna empirycznie), w stosunku: do koncepcji dynamicznej konkurencji Są nieprecyzyjne, jest ich wiele i nie dają jasnych predykcji (rzadko kiedy są także przedstawiane w postaci zmatematyzowanej) III. Teoria i obserwacje empiryczne

Obserwacja nr. 8: Łatwość obróbki teorii jest często preferowana w stosunku do jej empirycznej adekwatności Przykład: wzrost (lata 30.), upadek (lata 60) i ponowny wzrost (lata 70. do dziś) teorii konkurencji monopolistycznej W latach 60. uznano powszechnie że teoria ta jest: – teoretycznie błędna – założenie, że wszystkie wersje danego zróżnicowanego produktu są takimi samymi substytutami dla danego rodzaju tego dobra – empirycznie pusta – większość zróżnicowanych produktów jest produkowana w przemysłach oligopolistycznych (kilka firm na rynku) III. Teoria i obserwacje empiryczne

Obserwacja nr. 9: Ekonomiści często preferują teorie, które dają jednoznaczne wskazania praktyczne w stosunku do teorii, które tego nie czynią, bez względu na relatywną bazę empiryczną tych teorii Przykład: Teoria rozwiązania drugiego po najlepszym (second-best theory) teoria ta w dużej mierze jest ignorowana w ekonomii głównego nurtu (uważana za nihilistyczną) zniesienie pojedynczego ograniczenia zajścia warunków optymalności jest zmianą podnoszącą jednoznacznie dobrobyt społeczny teoria wiarygodna empirycznie poświęcana jest w takiej sytuacji na korzyść rozumowania mniej adekwatnego empirycznie, ale dającego jasne wskazówki w polityce gospodarczej IV. Teoria a polityka

Podsumowanie Lipsey widzi zagadnienie postępu empirycznego w ekonomii dosyć optymistycznie Wg Lipseya mamy więcej dobrej roboty w ekonomii, niż złej - wiele dziedzin w których nastąpił postęp empiryczny Istnieje jednak wiele problemów (wymienionych w powyższych obserwacjach) Większość z nich jest pochodną obserwacji, że właściwie wszystkie ważne wyniki ekonomii są jakościowe, nie ilościowe Jest to także związane z tym, że ekonomia empiryczna jest względnie niedorozwinięta w stosunku do teoretycznej

Pytania do dyskusji Jeszcze będą