BANKOWOŚĆ ELEKTRONICZNA Krzysztof Biernacki Przemysław Burda Paweł Rak Piotr Zygadlewicz 12-12-2001

CO TO JEST ? Bankowość elektroniczna jest formą usług oferowanych przez niektóre banki, polegającą na umożliwieniu klientowi dostępu do jego rachunku za pośrednictwem komputera (bądź innego urządzenia elektronicznego, np. bankomatu, POS, czy telefonu) i łącza telekomunikacyjnego (np. linii telefonicznej) Czasy, kiedy można było dokonywać operacji bankowych tylko przy tradycyjnym okienku kasowym już dawno minęły. Banki zdały sobie sprawę z tego, że tradycyjna forma komunikacji z klientami nie zaspokaja ich potrzeb oraz jest dla nich niewygodna. Klienci zazwyczaj musieli poświęcić czas na dotarcie do oddziału banku, potem stać w kolejce, sam bank również ponosił większe koszty obsługi. Pojawiła się więc bankawość elektroniczna jako forma usług (definicja jak powyżej) . Objaśnienia: POS - terminal Point of Sale ATM -Automated Tele Machine = bankomat Bankowość elektroniczna jest także jednym z podstawowych elementów procesu określanego angielskim skrótem EDI (Electronic Data Interchange), czyli Elektronicznej Wymiany Danych.

RODZAJE ZA POŚREDNICTWEM TELEFONU BANKOMAT (ATM) KOMPUTER i INTERNET Powoli rozwinięto jednak nowe metody dostępu do informacji o rachunkach i dokonywania operacji. Pierwszym pomysłem na poprawienie wygody klienta było użycie do tego celu telefonu - dziś w ofercie informację telefoniczną mają niemalże wszystkie banki. Kolejnym środkiem ku zwiększaniu komfortu realizacji operacji przez klienta stały się bankomaty, początkowo umożliwiające tylko dokonywanie wypłat gotówki z rachunku, później również wpłat oraz dokonywanie przelewów. Obecnie oplatają one świat coraz gęstszą siecią pozwalając na dokonanie tego prawie w każdym miejscu na świecie, przez 24 godziny na dobę. Po bankomatach przyszła kolej na komputery i internet. W ofercie banków pojawił się tzw. home banking, polegający na bezpośredniej komunikacji klienta z bankiem za pośrednictwem modemu, komputera oraz specjalnego oprogramowania. W końcu pojawiła się bankowość internetowa, która coraz częściej zastępuje i wypiera home banking. Zasadnicza różnica między nimi polega na tym, że w pierwszym przypadku użytkownik łączy się przy pomocy specjalnego oprogramowania (często specjalną, dzierżawioną linią) bezpośrednio z serwerem bankowym, podczas gdy w drugim wystarcza popularna przeglądarka internetowa Trzeba zaznaczyć, że bankowość internetowa jest tylko jednym z rodzajów bankowości elektronicznej. O rodzajach szerzej dalej.

WADY I ZALETY BANKOWOŚCI INTERNETOWEJ SZYBKI DOSTĘP DO INFORMACJI MONITOROWANIE KONTA W CZASIE RZECZYWISTYM TRANSFERY PIENIĘDZY POMIĘDZY RACHUNKAMI NIŻSZE OPŁATY OD TRDYCYJNYCH MNIEJSZE RYZYKO OPERACYJNE WADY: POTRZEBNY KOMPUTER Z ŁĄCZEM INTERNETOWYM NIEZBĘDNA ZNAJOMOŚĆ OBSŁUGI KOMPUTERA Zalety i wady bankowości internetowej Zalety: szybki dostęp do informacji o aktualnym stanie rachunku 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu z każdego miejsca na świecie, szybsza realizacja zleceń i lepsza kontrola nad zasobami pieniężnymi, monitorowanie operacji na swoim koncie w czasie rzeczywistym, możliwość transferu pieniędzy między różnymi rachunkami, niższe opłaty niż w przypadku prowadzenia tradycyjnego rachunku, eliminacja zagrożeń związanych z dokonywaniem transakcji metodami tradycyjnymi, takich jak kradzież gotówki. Wady: wymagane jest posiadanie komputera z łączem internetowym, dostęp do usług on-line jest zależny od stabilności i bezawaryjnej pracy serwerów sieciowych i innych urządzeń, niezbędna jest znajomość obsługi komputera.

CO UMOŻLIWIA BANKOWOŚĆ ELEKTRONICZNA? krajowe zlecenia płatnicze - Telekonto Plus, krajowe i zagraniczne zlecenia płatnicze - Unitel International, przelewy ZUS, płatności zbiorcze przeglądanie aktualnego stanu rachunku przeglądanie historii rachunku generowanie i drukowanie raportów dostąp do informacji o wystawionych dyspozycjach precyzyjne zarządzanie płynnością firmy oraz optymalizację stanu środków na rachunku bankowym Bankowość elektroniczna umożliwia : 1) realizację następujących dyspozycji bankowych: krajowe zlecenia płatnicze - Telekonto Plus, krajowe i zagraniczne zlecenia płatnicze - Unitel International, przelewy ZUS, płatności zbiorcze 2) przeglądanie aktualnego stanu rachunku zarówno bieżącego, terminowego, jak i kredytowego 3) przeglądanie historii rachunku 4) generowanie i drukowanie raportów 5) dostęp do informacji o wystawionych dyspozycjach - pełny przegląd wszystkich wystawionych dyspozycji - wgląd w szczegółowe dane dotyczące wystawionych dyspozycji - wgląd w aktualny stan realizacji zleceń przez bank 6) precyzyjne zarządzanie płynnością firmy oraz optymalizację stanu środków na rachunku bankowym

ZLECENIE PRZELEWU METODĄ TRADYCYJNĄ Warto sobie jeszcze uzmysłowić różnice między przykładową operacją bankową np. polecenie przelewu, w bankowości elektronicznej a bankowości tradycyjnej. Zlecenie tradycyjne W zlecaniu metodą tradycyjną wyróżniamy cztery strony: klient , bank kienta, bank dostawcy, dostawca. Polecenie przelewu tutaj przebiega następująco : 1. Klient - płatnik składa w swoim banku papierowe polecenie przelewu. 2. W banku płatnika dokument papierowy podlega odpowiedniej "obróbce" (księgowaniu, itd.). 3. Dokument jest przekazany do banku beneficjenta. 4. W banku beneficjenta dokument jest ponownie poddany wewnętrznej procedurze księgowania. 5. Dopiero po zakończeniu całej procedury, a najczęściej pod koniec miesiąca, płatnik i beneficjent otrzymują drogą papierową informację o dokonanej operacji i stanie ich kont. Jak widzimy jest to operacja czasochłonna.

ZLECENIE PRZELEWU METODĄ ELEKTRONICZNĄ Zlecenie elektroniczne W zlecaniu metodą elektroniczną wyróżniamy cztery strony: klient , bank kienta, bank dostawcy, dostawca. Polecenie przelewu tutaj przebiega następująco : 1. Klient - płatnik wysyła polecenie przelewu drogą elektroniczną 2. Dokument jest przekazany do banku beneficjenta. Jednocześnie bank płatnika zawiadamia go o obciązeniu i aktualnym stanie jego konta. 3. Bank beneficjenta zawiadamia go o uznaniu jego konta i aktualnym jego stanie.

Dostęp za pomocą komputera Internet banking Home banking Corporate banking Za pomocą komputera mamy trzy powyżej wymienione możliwości. Internet banking od home bankingu różni się tym że że internet banking jest to korzystanie z usług banków za pośrednictwem przeglądarek internetowych, natomiast home banking jest to korzystanie za pomocą odpowiedniego oprogramowania dostarczonego przez bank dla odbiorcy jego usług. Corporate banking rozwija się w Polsce od 7 lat a korzysta obecnie z niego około 25 tys. Firm. Są to różnie techniczne realizowane bankowe systemy off-line dla dużych instytucji , pozwalające na integrację z własnym systemem informatycznym. Ten rodzaj filii banku ułatwia tworzenie różnego rodzaju raportów i zestawień, oferuje dostęp do baz danych, a także możliwość dokonywania płatności dewizowych w systemie SWIFT.

Dostęp za pomocą telefonu WAP SMS SIM Application Toolkit automatyczny serwis Pierwsze trzy wyżej wymienione możliwości dostępne są z poziomu telefonu komórkowego. Pierwszym rozwiązaniem jest wykorzystanie protokołu WAP, oraz przeglądarki wbudowanej w telefonie. SMS raczej nie trzeba raczej nikomu tłumaczyć SIM Application Toolkit jest wgrywany przez operatora na kartę SIM co dodaje w menu telefonu dodatkową opcję jaką jest Banking Services... Korzystanie z tych usług odbywa się za pomocą specjalnych sms’ów generowanych przez to oprogramowanie... Automatyczny serwis telefoniczny nazywany jest w bankach bankofonem, teleserwisem. Umożliwia uzyskanie za pomocą telefonu (pracującego w trybie wybierania tonowego całodobowego dostępu do prowadzonych przez bank rachunków oraz uzyskanie różnych informacji związanych z ofertą banku. Serwis działa w sposób zautomatyzowany poprzez bezpośrednie połączenie z systemem komputerowym, w oparciu o uprzednio nagrane komunikaty głosowe. Każdy klient korzystający z automatycznego serwisu telefonicznego otrzymuje swój prywatny telekod, którego wstukanie umożliwia dostęp do rachunku.

Mobile Electronic Commerce telefony z czytnikami kart płatniczych Rysunek wyżej przedstawia wykorzystanie telefonów komórkowych wyposażonych dodatkowo w czytnik kart do dokonywania płatności w sklepach wapowskich, do napełniania portmonetek elektronicznych itd.. Itp.... We Francji wydano już 35 mln. Carte Bancaire które umożliwiają wykorzystanie ich do takich celów...

Dostęp za pomocą kart karty bankomatowe karty płatnicze karty wirtualne Karty bankomatowe coraz częściej wychodzą z użycia ze względu na to że usługi jakich udzielają przeważnie są dołączane do kart płatniczych. Karty bankomatowe same w sobie umożliwiają dokonywanie wszelkich operacji w bankomacie a ich zasięg zależy od wachlarza usług jaki oferuje dany bank. Co do kart płatniczych na uwagę zasługuje program pilotażowy akceptacji i wydawania kart elektronicznych Visa Smart Debit oraz Visa Smart Credit który trwa w Warszawie. W programie biorą udział PolCard oraz 9 polskich banków: Bank Pekao, BPH, BRE Bank, Bank Śląski, BIG Bank Gdański, Citibank Poland, Kredyt Bank, PKO BP, PBK, WBK. Wydano dotychczas ok. 20 tys. kart dla najlepszych klientów oraz zainstalowano ok. 300 terminali POS akceptujących nowe karty. Wprowadzane karty oraz terminale są zgodne ze standardem specyfikacji technicznej EMV (Europay, Mastercard, Visa). Karty elektroniczne mają możliwość wielofunkcyjności (tzn. łączenie w obrębie jednego plastiku wielu funkcji - płatniczych i niepłatniczych). Jest to zrealizowane w mikroprocesorze karty, który zawiera swoisty "spis funkcji". Każdy terminal elektroniczny zgodny z normą EMV ma obowiązek odczytania tego "spisu" i wyświetlenia go. Posiadacz karty ma wtedy możliwość wybrania funkcji, z której chce skorzystać, czyli na przykład wybrania płatności kredytowej, portmonetki elektronicznej czy aplikacji lojalnościowej, itp. Terminale instalowane przez PolCard stwarzają możliwość wykorzystania wielofunkcyjności kart elektronicznych. Same karty wydawane w pilocie posiadają tylko po jednej funkcji (Visa Smart Debit lub Credit). Karta wirtualna (ang. Virtual Card) to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego jak i posiadaczy kart (zarówno kart tradycyjnych jak i wirtualnych). Można zaryzykować twierdzenie, iż jest to tylko nowy sposób działań marketingowych mających za cel dotarcie do pewnej grupy klientów banku. (w materiałach różnice między kartą elektroniczną a wirtualną)

Inne dostępne rozwiązania EmailMoney Centrum Usług Internetowych iTv (platforma Polsatu) Email Money jest usługą oferowaną przez Intelligo. Polega na tym że wysyłamy pieniądza w taki sposób że osoba która ma je od nas odebrać musi odpowiedzieć na przez nas skonstruowane pytanie które dotrze do niej e-mailem, jeśli odpowiedź będzie prawidłowo przelew zostanie wykonany. Z ciekawą inicjatywą wyszedł COMP Rzeszów, oferując bankom usługi outsourcingowe w zakresie e-bankingu za pośrednictwem swojego Centrum Usług Internetowych. Oferta CUI skierowana jest do małych i średnich banków komercyjnych i spółdzielczych, które z różnych względów nie decydują się na wdrożenie dedykowanego systemu do bankowości internetowej. Bank wnosi pewną opłatę abonamentową, a jego klient może zdalnie korzystać z wszelkich usług, udostępnianych i na bieżąco aktualizowanych przez bank. Użytkownik jest identyfikowany prze mechanizm haseł jednokrotnych - klient musi podać identyfikator, PIN i ciąg cyfr z otrzymanego tokena. Usługa iTV jest natomiast w Polsce dostępna jak na razie tylko i wyłącznie za pomocą dekodera Polsatu. Oferta jest również bardzo zakrojona a także dotyczy tylko i wyłącznie Invest-Banku. Jak na razie żeby skorzystać z tej usługi trzeba wcześniej zadzwonić pod numer obsługi Telebanku, wprowadzić odpowiednie dane z klawiatury po czym otrzymamy dostęp do informacji o stanie konta jak i wykonanych ostatnio 15 operacjach, wszystko to na stronie telegazety telewizji Polsat.

Rynek międzybankowy Rada Bankowości Elektronicznej WSBE Krajowa Izba Rozliczeniowa SA system Elixir Rada Bankowości Elektronicznej działająca przy Związku Banków Polskich pracuje nad wypracowaniem standardu który umożliwiłby współpracę systemów z których korzystają różnego rodzaju instytucje finansowe przy świadczeniu usług. Pierwsze próby wprowadzenia standardu EDIFACT okazały się nietrafione (w kwietniu ub.r. opracowano pierwszych 12 komunikatów w tym standardzie), ale nie tylko dlatego, że nie jest on najlepszy dla bankowości internetowej. Podstawową przeszkodą był brak centrum certyfikacji i ustawy o podpisie elektronicznym. Istnieje również projekt zorganizowania Wspólnej Sieci Bankowości Elektronicznej (WSBE), powstały z inicjatywy Związku Banków Polskich, nieco się ślimaczy. Chodzi o całość rozwiązań prawnych, organizacyjnych, technicznych, w tym teleinformatycznych i zespołów ludzkich, dzięki którym użytkownicy WSBE będą mogli w bezpieczny sposób wymieniać między sobą dokumenty elektroniczne, korzystając ze środków transmisji danych, w tym Internetu. Bydgoska firma Bazy i Systemy Bankowe ma opracować założenie projektowe, a także poprowadzić nadzór merytoryczny nad tym projektem. W celu zapewnienia ochrony przesyłanych informacji powstanie dwupoziomowa Infrastruktura Klucza Publicznego, składająca się z Głównego Urzędu i Operacyjnych Urzędów Certyfikacji, akredytowanych przy Urzędzie Głównym. Ma to nastąpić już w IV kw. br KIR SA jest jedyną w Polsce międzybankową izbą rozliczeniową. W praktyce oznacza to że przelewy, czeki i inne zlecenia płatnicze zlecane przez klientów w bankach są obsługiwane przez KIR. Znaczącym wyjątkiem są rozliczenia związane z kartami bankowymi, którymi zajmują się w Polsce wyspecjalizowane firmy oraz banki. Za prowadzone usługi na rzecz banków KIR pobiera prowizje. Mimo, że elektronika pożera mniej zasobów ludzkich, to prowizje za przelewy elektroniczne są większe niż za papierowe. Jednak w bankach te prowizje są coraz niższe. Trzeba przy tym dodać jednak że usługa oferowana kanałem elektronicznym generuje niemalże 100-krotnie mniejszy koszt dla instytucji. W izbie ELIXIR dokumenty płatnicze są przesyłane elektronicznie (w odróżnieniu od SYBIRU – izby „papierowej”, banki nie muszą przesyłać między sobą żadnych papierków. Dzięki temu czas przesłania dokumentu między dwoma oddziałami banków to maksymalnie jeden dzień, a w skrajnym przypadku pieniądze w oddziale docelowym mogą znaleźć się już po 3 godzinach.

Przyszłość Jak widać w przyszłości dostęp do usług bankowych będzie zdominowany przez usługi oferowane dzięki protokołowi WAP. Dużego znaczenia nabierze również iTV, czyli tak jak już wcześniej wspominałem dostęp za pomocą telewizora poprzez telegazetę. Na dostęp za pomocą komputera jak widać pozostało tylko 5%.

PORÓWNANIE E-BANKÓW PORÓWNANIE E-BANKÓW Bank Śląski; BSKOnline BGŻ; e-Integrum BPH; BPH Sez@m BRE Bank; mBank BRE Bank; Multibank BZ WBK; BZWBK 24 CitiBank; CitiDirect Fortis Bank Polska; Pl@net Bankgesellschaft Berlin Polska; Inteligo LG Petro Bank; LGnet Lucas Bank; Lucas e-Bank Pekao; Telepekao 24 PKO; e-superkonto Volkswagen Bank Polska; VW B@nk Direct PORÓWNANIE E-BANKÓW Przedstawiona lista prezentuje banki które oferują konta z dostępem za pośrednictwem internetu. Większość e-banków to tylko usługi oferowane przez „marmurki”, czyli tradycyjne banki, które szukają nowych kanałów dystrybucji. W przedstawionej liście znajdują się tylko dwa banki, które nie są tylko dodatkową usługą ale osobno zarejestrowanymi bankami. Są to mBank oraz Inteligo.

BEZPIECZEŃSTWO - DO AUTORYZACJI POTRZEBNY NUMER KARTY KREDYTOWEJ I PIN: CitiDirect LGnet - HASŁA MASKOWANE + PODPIS ELEKTRONICZNY: BSKOnline BPH Sez@m - KLUCZ PRYWATNY NA DYSKIETCE: Pl@net Bezpieczeństwo: Bezpieczeństwo w bankowości internetowej jest jedną z najważniejszych spraw. Wszystkie banki internetowe oferują szyfrowanie informacji i możliwość zmiany hasła. Niestety nie wszystkie wykorzystują mechanizm samowygasających stron. Tylko część banków (55%) oferuje urządzenia identyfikujące, jednakże zastępowane są one innymi zabezpieczeniami (np. certyfikaty cyfrowe na dyskietce – Pl@net lub "pin-tany"- jednorazowe hasła – Inteligo, mBank). Usługi bankowości elektronicznej posiadają mechanizmy bezpieczeństwa, które uniemożliwiają dokonywanie jakichkolwiek transakcji na rachunkach przez osoby niepowołane, chronią przed zniekształceniem w czasie transmisji wszystkie składane zlecenia oraz zapobiegają wyparciu się przez klienta dokonanych transakcji (tzw. niezaprzeczalność). Wszystkie wymienione banki używają nazwy użytkownika i hasła. W CitiDirect i Lgnet do autoryzacji potrzebny jest tylko numer karty kredytowej i PIN. Wystarczy stanąć za plecami użytkownika lub zainstalować na jego komputerze konia trojańskiego aby pozyskać te dane. Należy pamiętać, że na wydruku z wydruku z banku lub ze sklepu również drukowany jest numer karty kredytowej. Potencjalny złodziej musi zdobyć już „tylko” nasz PIN i możemy stracić pieniądze. W BSKOnline oraz BPH Sez@m Stosowane są hasła maskowane – wpisujemy tylko żądaną część hasła. W tym przypadku może być groźne długotrwałe podglądactwo. Podpis elektroniczny ma sens tylko wtedy, gdy klucz prywatny przechowywany jest na komputerze użytkownika. Gdy ktoś dla wygody decyduje się zapisać klucz prywatny na serwerze banku (można korzystać z konta z różnych komputerów), zwiększa ryzyko włamania na konto. Pl@net proponuje przechowywania klucza prywatnego na dyskietce. Dla złodzieja skopiowanie klucza staje się trudniejsze ale nie niemożliwe. - TAN: mBank Inteligo

BZWBK 24 CitiDirect Inteligo mBank Multibank DOSTĘPNOŚĆ, WYGODA - RACHUNEK W TRYBIE ONLINE: BZWBK 24 CitiDirect Inteligo mBank Multibank DOSTĘP WAP: Inteligo mBank e-superkonto BZWBK 24 BPH(Sez@m) Ideą stworzenia e-banków było ułatwienie dostępu do konta. Z wygodą wiąże się natychmiastowa aktualizacja konta, zaraz do przesłaniu zlecenia. Mówimy że rachunek dostepny jest w trybie online. Usługę taka oferują: BZWBK 24 CitiDirect mBank Multibank Natychmiastowa aktualizacja dotyczy zleconych operacji, historii konta oraz salda. TAKŻE W PRZYPADKU WYKONYWANIA TRANSAKCJI KARTĄ ELEKTRONICZNĄ aktualizacja następuje natychmiastowo. W pozostałych wymienianych bankach operacje złożone w Internecie przekazywane są natychmiast, aktualizacja następuje nawet po kilku dniach. Banki poszukują alternatywnych kanałów komunikacji np.: za pośrednictwem WAP. Oferują to Inteligo e-superkonto BPH(Sez@m) jednak ten ostatni każe sobie za usługę płacić. Zarówno dostęp do rachunku telefonicznie i przez SMS są już dzisiaj standardem. - DOSTĘP TELEFONICZNY, SMS - STANDARD

KOSZTY BANK BRE BANK GESELLSCHAFT POLSKA LG PETRO PKO BP CITIBANK FORTIS BPH LUCAS BANK NAZWA USŁUGI mBank Inteligo LGnet e-super- konto Citi Direct Pl@net Sez@m Lucas e-bank OPŁATA ZA PROWADZE-NIE KONTA 0 zł 7/40 zł 3/5 zł 4 zł OPROCEN- TOWANIE 13,2 % 13,35 % 13,7 % 12 % 6 % 5 % 4,2 % 10 % PRZELEW PRZEZ INTERNET 0,99 zł 1 zł 1,5 zł SILNE UWIERZY-TELNIANIE TAN BRAK! Token ActiveCard certyfikat klienta wystawiony przez bank, klucz prywatny chroniony hasłem Klucz prywatny chroniony hasłem Użytkownik, hasło dostępu DODATKOWE - Podpis cyfrowy, klucz prywatny przechowywany na dyskietce Podpis cygrowy, klucz prywatny przechowywany w banku lub na dysku użytkownika tokenRSA secure ID Następnym istotnym czynnikiem, który należy rozważyć przed założeniem konta internetowego są koszty i ewentualne zyski związane z posiadaniem takiego konta. Spośród analizowanych banków internetowych najciekawsza wydaje się oferta mBanku oraz Inteligo. Należy być uważnym przy podejmowaniu decyzji o wyborze e-banku, gdyż można „naciąć się” na takie usługi jak Lgnet, gdzie oprocentowanie jest wysokie, prowizje równe zeru ale też zabezpieczenia są prawie zerowe. Token to urządzenie elektroniczne wspierające sprzętowo proces uwierzytelniania użytkownika. Systemy internetowe niektórych banków wykorzystują je do dodatkowego zabezpieczenia operacji dokonywanych na rachunku przez klienta. Wyglądem token przypomina mały kalkulator (DigiPass 300w Pekao SA i WBK) lub breloczek do kluczy (SecureID w Lukas Banku). Można go użyć tylko z jednym rachunkiem. Na wyświetlaczu pokazywane są generowane przez urządzenie ciągi cyfr, które następnie użytkownik wprowadza do systemu. TAN to lista jednorazowych haseł dostępu. Jedno hasło może być użyte tylko do dokonania jednej transakcji. Czasami hasła dodatkowo ukryte są za „zdrapką” aby uniemożliwić skserowanie kartki z hasłami.

PODSUMOWANIE OSZCZĘDZNOŚĆ CZASU BEZPIECZEŃSTWO WYGODA AKTUALNOŚĆ ŁATWOŚĆ Oto cztery punkty, które pokazują nam co daje bankowość elektroniczna.