ODPORNOŚĆ

PROCESY ODPORNOŚCIOWE Odporność jest stanem , w którym organizm potrafi uruchomić reakcje obronne na czynniki obce zwane antygenami. Charakteryzuje się swoistością w stosunku do działającego antygenu i pamięcią pozwalającą łatwo rozpoznać każdy antygen działający po raz następny. Antygen jest to związek wielocząsteczkowy, który w wyniku zadziałania na organizm zdolny jest do wywołania odpowiedzi immunologicznej w postaci wytwarzania przeciwciał –tzw. odpowiedź hormonalna- lub uczulonych komórek- tzw. odpowiedź komórkowa.

Układ immunologiczny(UI) kierujący procesami odpornościowymi składa się z narządu centralnego, tj. z grasicy, z narządów obwodowych takich jak śledziona, węzły chłonne, tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego, oraz z ruchomych elementów, którymi są krążące komórki układu chłonnego (limfatycznego) i przeciwciała. „Zadaniem” układu immunologicznego jest: rozpoznawanie antygenów własnych i odróżnianie ich od obcych, zapewnienie integralności organizmu przez eliminację zmienionych komórek, własnych, które mogłyby zapoczątkować rozrost nowotworu lub zjawiska autoimmunizacyjne, eliminacja komórek rozpoznawanych jako obce, organizacja obrony przed zakażeniem .

rys.1

Odporność komórkowa zostaje uruchomiona do walki przeciw prątkom gruźlicy, pasożytom, wirusom, zakażeniom grzybami, nowotworom; odgrywa też zasadniczą rolę w odrzucaniu przeszczepu i w alergii kontaktowej. Odpowiedź immunologiczna,w której głównym elementem obrony są przeciwciała, jest podstawą odporności hormonalnej. Przeciw ciała wiążą i neutralizują antygen, inaktywują ruchliwe drobnoustroje, wspomagają fagocytozę przez opłaszczenie antygenu, czyli opsonizację, aktywują dopełniacz, biorą udział w reakcji anafilaktycznej.

rys.2

Fagocytoza, czyli pochłanianie drobnoustrojów lub różnych cząsteczek potencjalnie chorobotwórczych, ma ważne znaczenie w odporności ,zwłaszcza przeciw zakażeniom bakteryjnym. Przebieg fagocytozy ułatwia opsonizacja ,czyli wiązanie na powierzchni komórki obcej składników zawartych w surowicy krwi, spełniających rolę opsonin (przeciwciałą IgM, IgG, białka dopełniacza, lizozym). Tak opłaszczone opsoninami cząsteczki łatwo ulegają fagocytozie. Odmianą fagocytozy jest pinocytoza, czyli pochłanianie płynów. Poszczególne stadia procesu fagocytozy przedstawione są na rysunku(rys3).

rys.3

rys.4

Zaburzenia odporności Zespoły zaburzeń odporności dzieli się na : pierwotne (wrodzone) oraz wtórne (nabyte) w przebiegu innych chorób uszkadzających prawidłowe przemiany i dojrzewanie komórek immunologicznie kompetentnych, albo prowadzących do upośledzenia ich funkcji. Zaburzenia immunologiczne mogą obejmować mechanizmy odporności swoistej (reakcja limfocytów T i B na określone antygeny), jak i odporności nieswoistej (fagocytoza, układ dopełniacza i inne). Defekty odporności są często uwarunkowane genetycznie ,mogą również tworzyć się w toku wewnątrzłonowych zakażeń wirusowych (różyczka, cytomegalia i inne), bakteryjnych lub wywołanych pierwotniakami (toksoplazmoza). Nawracające zakażenia u dzieci z zaburzeniami odporności są często wywołane przez drobnoustroje niechorobotwórcze lub mało szkodliwe dla człowieka.

tabelka-zaburzenia odpornoSCI Niektóre informacje dotyczące chorego lub jego rodziny mogą sugerować upośledzenie odporności. Są to: 1)Poronienia, porody niewczesne, śmierć noworodków w rodzinie; 2)nieprawidłowy przebieg ciąży, dystrofia wewnątrzmaciczna, wcześniactwo; 3)podejrzenie przebytych przez matkę chorób w czasie ciąży (np. różyczka, toksoplazmoza,cytomegalia i inne); nawracające zakażenia ,choroby autoimmulogiczne wśród krewnych, selektywny brak immunoglobulin (np. IgA), obniżona liczba limfocytów we krwi nawet bez objawów klinicznych u członków bliższej i dalszej rodziny. tabelka-zaburzenia odpornoSCI

tabelka

Leczenie niedoborów przeciwciał polega przede wszystkim na podawaniu gamma-globuliny lub na okresowym przetaczaniu plazmy. W upośledzeniu odporności komórkowej zależnym od niedorozwoju grasicy wykonywane są przeszczepy grasicy lub zastępczo podawane są jej hormony (tyrozyna). Jeżeli defekt dotyczy komórki macierzystej szpiku, możliwe są przeszczepy szpiku. Innego leczenia wymagają chorzy zakażeni wirusem HIV. Zależy ono od rodzaju zakażeń wtórnych ,jakie rozwijają się u chorego. Ponadto stosowane są preparaty hamujące odwrotną transkryptazę wirusa, takie jak Suramin, Ribavirin, AZT (Retrovir ,Zidovirin) i inne. Najwięcej nadziei budzi wyprodukowanie szczepionki przeciw wirusowi HIV. Rozważa się też możliwość zastosowania przeciwciał sprzężonych z substancjami toksycznymi dla zakażonych komórek.

ŹRÓDŁO: PRACE WYKONALI: Karolina Czarnik i Dawid Urbaniec kl IIe Pod redakcją: Witolda S. Gumułki i Wojciecha Rewerskiego „Encyklopedia zdrowia” tom 2. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN,1992. ISBN 83-01-0-X ,ss. 1194-1204 PRACE WYKONALI: Karolina Czarnik i Dawid Urbaniec kl IIe