Samorząd terytorialny we Francji na podstawie Ustawy z dnia 2 marca 1982 o prawach i swobodach gmin, departamentów i regionów

Organizacja polityczna Francji Organizacja ogólna Francja jest państwem unitarnym, nie federalnym, posiadającym 4 poziomy jednostek terytorialnych: Państwo; 26 regionów, z tego 4 zamorskie; kierowanych przez rady regionalne (fr. conseil régional ). 96 departamentów we Francji metropolitarnej i 4 zamorskie; posiadających rady (fr. conseil général ), około 36.700 gmin, zarządzanych przez rady oraz merów.

Samorząd terytorialny we Francji jest trójszczeblowy : gmina departament region.

Gmina W myśl prawa gmina jest : 1) okręgiem lokalnej samorządności, 2) okręgiem wyborczym, w którym społeczność lokalna wybiera swych reprezentantów do rad gmin, 3) jednostką podziału administracyjnego państwa, 4) okręgiem administracji państwa, realizującego przez swych przedstawicieli część zadań w wymiarze lokalnym.

Gminom we Francji rewolucja oraz tradycja nadały następujące cechy : rozdrobnienie, zróżnicowanie demograficzne, zróżnicowanie gospodarcze, jednolity status prawny. Gminy Francuskie w porównaniu z innymi krajami europejskimi są bardzo liczne, a aż 80% gmin ma poniżej 1000 mieszkańców.

Struktura organów gminnych we Francji

RADA GMINY - organ stanowiący (uchwałodawczy) Rada gminy wybierana jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 6 lat. Liczebność rady jest zależna od liczby mieszkańców danej gminy, i wynosi: w gminach liczących do 100 mieszkańców wybiera się 9 radnych, w gminach od 10000 do 40000 mieszkańców liczba radnych wynosi od 33 do 43 w gminach największych liczących ponad 300000 i więcej mieszkańców liczba radnych wynosi 69 osób wyjątki dotyczą dużych miast - Lyon posiada 73 radnych, Marsylia - 101 radnych, natomiast Paryż, który jest równocześnie miastem i departamentem posiada „Radę Paryża” w składzie 163 radnych.

Prawa wyborcze do rad gmin Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom narodowości francuskiej od lat 18, mającym czynne prawo wyborcze, związanym z gminą więzią prawną, którą może być zamieszkanie bądź też płacenie w gminie podatków. Stałe zamieszkanie w gminie musi posiadać ¾ radnych. Prawo francuskie rozróżnia zakaz wybieralności i ograniczenie kumulowania mandatów. Zakaz wybieralności bezwzględny jest w każdej gminie i dotyczy on osób pozbawionych praw wyborczych, zaś zakaz względny dotyczy niektórych osób z racji pełnionych funkcji, np. prefekci, sekretarze generalni, sędziowie sądów powszechnych – nie mogą oni kandydować na obszarze swojego działania.

Rady mają obowiązek ... ... odbywania sesji plenarnych co najmniej raz w kwartale. Między sesjami funkcjonują komisje problemowe stałe i doraźne

Kompetencje rady gminnej Do rady gminnej należą wszystkie sprawy mające charakter lokalny z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot lokalnych wyższych szczebli (departamentów i regionów). Generalnie rzecz biorąc do rad gmin należy: - organizacja gminnych służb publicznych, - zarządzanie własnością gminy,

c.d. - reglamentacja zatrudnienia oraz organizowanie rynku pracy w gminie, - zapewnienie ładu i porządku publicznego, - zatwierdzanie budżetów rocznych, - reprezentowanie gminy w zakładach publicznych działających na jej terenie, - utrzymywanie dróg gminnych.

MER - organ wykonawczy gminy Mer jest wybierany przez radę spośród jej członków, którzy ukończyli 21 lat na pierwszym po wyborach posiedzeniu. Kadencja mera wynosi 6 lat, tak jak kadencja rady. Kandydaturę na stanowisko mera wysuwa ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Dopuszcza się zawieszenie lub odwołanie mera jedynie w przypadku gdy popełni on poważny błąd przy realizacji swoich zadań i funkcji

Atrybucje mera są następujące: C.d. Atrybucje mera są następujące: - jest urzędnikiem państwa i z tego tytułu podlega kontroli prefekta, - jest urzędnikiem gminy, wyposażonym we własne kompetencje oraz wykonującym uchwały rady gminy i z tego tytułu podlega kontroli z punktu widzenia celowości i legalności oraz kontroli legalności sprawowanej przez prefekta.

Kompetencje mera można podzielić na cztery grupy : Przygotowywanie i wykonywanie uchwał rady gminnej oraz przewodniczenie jej obradom, wykonywanie określonych kompetencji rady na podstawie udzielonej przez nią delegacji, kompetencje własne, w tym m.in. - władztwo personalne, tj. zatrudnianie i kierowanie personelem administracyjnym, - władztwo policyjne, polegające na zapewnieniu w gminie spokoju i bezpieczeństwa publicznego,

- sprawy stanu cywilnego, - przeprowadzanie wyborów, wykonywanie funkcji zleconych z zakresu administracji rządowej w charakterze przedstawiciela państwa: - sprawy stanu cywilnego, - przeprowadzanie wyborów, - legalizacja podpisów, - pobór do wojska, - prowadzenie urzędu śledczego, itp. W ramach tej ostatniej funkcji mer podlega kontroli oraz związany jest wytycznymi wydanymi przez prefektów.

We francuskim prawie samorządowym nie występują w zasadzie elementy demokracji bezpośredniej w postaci referendum czy zgromadzenia mieszkańców. Można jednak zaobserwować rosnącą liczbę gmin, które w swojej działalności uwzględniają sondaże opinii publicznej jako swego rodzaju postać bezpośredniego oddziaływania obywateli na administrację.

DEPARTAMENT - drugi szczebel samorządowy Rada główna (fr. conseil général ) - organ uchwałodawczy - jest wybierana w wyborach bezpośrednich i powszechnych. Na każdy okręg wypada jeden radny. Kadencja wynosi 6 lat. Jednakże po każdych 3 latach wybierana jest połowa składu rady. Rada wybiera ze swego grona na 3 lata przewodniczącego i od 4 do 10 zastępców, możliwe jest również wybieranie dalszych członków. Przewodniczący przygotowuje projekty uchwał rady oraz czuwa nad wykonaniem uchwał.

Zadania departamentów - budowa i utrzymanie dróg departamentowych oraz dużych dróg międzygminnych, - utrzymanie miejscowej kolei, - ochrona socjalna młodzieży oraz osób starych oraz - budownictwo - plany przestrzenne, - gospodarka mieszkaniowa - mieszkania socjalne, doradztwo,

c.d. - transport i komunikacja, - szkolnictwo wyższe zawodowe oraz średnie, - sprawy socjalne - pomoc socjalna, pomoc młodzieży, niepełnosprawnym.

Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest komisarz republiki. Komisarz: - jest reprezentantem rządu, powoływanym przez Prezydenta, - posiada on funkcje nadzorcze nad ST, - jest organem wykonującym zadania, które nie zostały przekazane samorządowi, - ma prawo uczestniczyć w sesjach rady, - przewodniczy ponad 50 komisjom doradczym

REGION Rada regionu - organ uchwałodawczy - wybierana jest w wyborach powszechnych na 6 lat. Na czele rady stoi przewodniczący wybrany spośród radnych, który przygotowuje i wykonuje uchwały rady. Ponadto istnieją trzy komisje doradcze : a) do spraw gospodarczych i socjalnych, b) do spraw kultury i wychowania, c) pożyczkowa.

342 arrondissement - jednostka niższą niż W podziale administracyjnym pomiędzy gminami i departamentami wyróżniamy jeszcze: 342 arrondissement - jednostka niższą niż departament. Stolica arrondissementu nazywana jest podprefekturą. Wyróżniamy: arrondissementy departamentowe i miejskie ( np. Paryż jest podzielony na 20 arrondissementów.

4 039 kantonów - stanowią one jednostkę mniejszą od arrondissements i departamentów. Same składają się z kilku lub kilkunastu gmin lub ich części. Zostały one utworzone w 1790, czyli w tym samym okresie co departamenty. Kanton francuski nie jest jednostką samorządową, ale stanowi on jedynie okręg wyborczy do rady generalnej departamentu. Wybory te noszą nazwę élections cantonales.

Ważnym elementem systemu francuskiego jest dualizm administracyjny. Obok wspólnot terytorialnych działają tu bowiem organy lokalne państwa. W gminie przedstawicielem państwa jest mer, w departamencie – prefekt, którego powołuje Prezydent Republiki. W Polsce taki „mieszany” system samorządowo - rządowy mamy na szczeblu województwa, z wojewodą i marszałkiem.

Państwo ma wyłączność w zakresie: opracowania prawa w oparciu o konstytucję; ustalanie podatków; organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego i obrony narodowej; ustalania polityki dotyczącej zdrowia, prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych...

Zasady organizacji samorządu terytorialnego Autonomia polityczna, prawna i finansowa. Rada wybierana w wyborach powszechnych. Prezydent wybierany spośród członków rady i wykonujący władzę wykonawczą. Mer na poziomie komuny (gminy); Prezydent Rady Generalnej dla departamentu; Prezydent Rady Regionalnej dla regionu;

Autonomia poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego jest zagwarantowana prawnie oznacza to, że żadna z nich nie ma nadrzędności hierarchicznej nad inną i nie może zmieniać jej decyzji. Jest tak zarówno w przypadku regionu w stosunku do departamentów, jak i w przypadku departamentów w stosunku do komuny. Również Państwo nie może zmienić decyzji jednostki samorządu, jeżeli Prefekt uważa, że decyzja jest bezprawna przekazuje swe uwagi tej jednostce i jeśli ona nie zmieni decyzji, Prefekt nie może stać się arbitrem.

Własny budżet jednostek samorządowych głosowany corocznie przez radę i składający się z dochodów własnych (podatki lokalne) i w przypadku komun i ich grup z dotacji globalnych, co roku przekazywanych przez Państwo. Podstawowymi podatkami lokalnymi o charakterze powszechnym są: podatek od terenów zabudowanych, podatek mieszkaniowy i podatek zawodowy od działalności gospodarczej.