Ewa Kobierska-Maciuszko Katalog centralny polskich bibliotek naukowych i akademickich. Konteksty i strategie. Ewa Kobierska-Maciuszko 17.04.2015

WEJHEROWO GDYNIA SŁUPSK KARTUZY GDAŃSK OLSZTYN SZCZYTNO SZCZECIN BYDGOSZCZ BIAŁYSTOK TORUŃ BIAŁOWIEŻA POZNAŃ WARSZAWA SIEDLCE ŁÓDŹ LUBLIN WROCŁAW D.GÓRNICZA SANDOMIERZ OPOLE KIELCE E:\Koordynacja\szkolenia_prezentacje\Szkolenie czynnych 2013\Virtua 2013\czynni NUKAT wersja 8(b).ppt KATOWICE GLIWICE KRAKÓW TARNÓW PARYŻ RZYM

Katalog NUKAT jest źródłem gotowych opisów katalogowych oraz centralną informacją o zasobach bibliotek naukowych i akademickich Katalog NUKAT został utworzony z inicjatywy i na podstawie projektu przygotowanego przez przedstawicieli bibliotek akademickich i naukowych a sfinansowany z grantu Fundacji A.W. Mellona oraz dotacji celowej MNiSW. Ważnym składnikiem katalogu NUKAT jest Centralna Kartoteka Haseł Wzorcowych, która służy kontroli poprawności stosowanych w opisach haseł. Jej aktualizowane kopie są udostępniane w kilku systemach zautomatyzowanych używanych przez biblioteki NUKAT Opis przedmiotowy dokumentów katalogowanych w bazie NUKAT jest możliwy w 3 językach haseł przedmiotowych (jhp): jhp KABA – wykorzystywanym głównie przez biblioteki akademickie, JHP BN (Biblioteki Narodowej) – wykorzystywanym przez BN oraz biblioteki publiczne, polskiej wersji MeSH (Medical Subject Headings) – wykorzystywanym przez biblioteki medyczne.

Jak powstawał NUKAT ? 1991 – 1993 - Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (BUW) tworzy Kartotekę Haseł Wzorcowych (khw, w tym języka haseł przedmiotowych (jhp) KABA,  polskiego odpowiednika RAMEAU i LCSH) , do budowania KHW wkrótce dołączają BJ i BUGd, od 1993 także BG AGH. KHW zyskuje formę bazy on-line,  stopniowo do jej współtworzenia  przystępują kolejne biblioteki i KHW przekształca się w Centralną KHW. 1996 - BUW tworzy Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych , oddział, który przejmuje opiekę i nadzór nad CKHW, zajmuje się kontrolą wprowadzanych rekordów haseł i koordynacją współpracy, 2002 - uruchomienie pełnego współkatalogowania w katalogu NUKAT. Pierwsze opisy publikacji do pustej bazy bibliograficznej NUKAT wprowadzają pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Biblioteki Politechniki Lubelskiej i Biblioteki Akademii Rolniczej w Lublinie. 2009-2012 – „Autostrada Informacji Cyfrowej” – scalanie lokalnych OPAC-ów powstałych wcześniej niż NUKAT,.

NUKAT dzisiaj Rekordy (31.12.2014): BIB: 2 984 628 KHW: 3 908 431 Kody lokalizacji: 11 123 216 1450 bibliotekarzy 11 systemów codziennie średnio 1175 nowych rekordów bibliograficznych codziennie średnio 912 nowych rekordów khw, w tym 632 rekordy kartoteki haseł formalnych i 280 hasła rozwinięte języka KABA. Około 36% rekordów bibliograficznych zatwierdzanych automatycznie.

Współtwórcy NUKAT (1) Biblioteki: 128 Akademickie: 68 Wyższych szkół zawodowych: 6 PAN: 23 Muzea: 2 Wojewódzkie publiczne: 5 Wojewódzkie pedagogiczne: 4 Inne: 20 (w tym 7 związanych z Kościołem Rzymsko-Katolickim)

Współtwórcy NUKAT (2) Bibliotekarze: 1450 (aktywnie współpracujący) Administratorzy NUKAT: 32 (aktywnie zatwierdzający) Bibliotekarze systemowi NUKAT: 2 Informatycy NUKAT: 5 BUW – biblioteka prowadząca NUKAT ICM UW – jednostka współfinansująca NUKAT w ramach projektu „Biblioteka Wirtualna Nauki”

Pierwsza 5-tka w 2014: 1. BJ 50 542 2. BUW 33 438 3. BUŁ 13 153 4. BUMK 11 160 5. BUGd 11 069 …… …………………………………………………………………………….. ………………………………….. 11. BP m.st. Warszawy 5 820 13. Książnica Szczecińska 5 136 20. WBP Lublin 2 959

NUKAT dla bibliotek publicznych ? biblioteki naukowe i specjalistyczne biblioteki katalogujące w formacie MARC21:

NUKAT dzisiaj Baza gotowych rekordów bibliograficznych i rekordów kartoteki haseł wzorcowych Narzędzia informatyczne do obsługi codziennej współpracy i bieżącej kontroli danych 3 języki informacyjno-wyszukiwawcze (jhp KABA, kopia jhp BN, kopia MeSH) Dostęp do elektronicznych wersji dokumentów Możliwość porównania bazy lokalnej z katalogiem centralnym, tzw. mała autostrada Obecność w światowym obiegu informacji

Finanse, kadry, infrastruktura Koszt roczny: ok. 4 mln zł, instytucja finansującą: MNiSW: budżet BUW, dotacja SPUB dla Biblioteki Wirtualnej Nauki Bez opłat dla bibliotek (od 2015 także za szkolenia) Centrum NUKAT – jedn. org. Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie 44 osoby (42 etaty) 6 serwerów: 2 x ORACLE Sun Enterprise M4000 (produkcyjny i back up’owy), oba podłączone do macierz dyskowej ORACLE Storagetek 6180; system operacyjny SOLARIS 10

Centrum NUKAT Ośrodek Kontroli Rekordów Bibliograficznych Kontrola rekordów bibliograficznych wprowadzanych do bazy oraz modyfikowanych w bazie NUKAT. Ośrodek Kontroli Rekordów Kartoteki Haseł Wzorcowych Kontrola rekordów khw formalnych i przedmiotowych wprowadzanych do bazy NUKAT. Ośrodek Obsługi Informatycznej Zarządzanie i obsługa informatyczna bazy NUKAT, nadzór nad infrastrukturą j oraz oprogramowaniem. Ośrodek Koordynacji Kontrola przepływu rekordów w katalogu centralnym i spójności bazy NUKAT. Kontakt z bibliotekarzami systemowymi z bibliotek współpracujących z katalogiem centralnym. Organizacja szkoleń i warsztatów (200 godz. szkoleń dla 261 osób z 22 bibliotek)

Otoczenie NUKAT Katalog NUKAT katalog i bazy centralne BN Federacja Bibliotek Cyfrowych katalog i bazy centralne BN Centralny Katalog Bibliotek Kościelnych FIDES WorldCat i inne katalogi centralne multiwyszukiwarki, np. KARO bazy MAK+ Instytutu Książki

Katalogi centralne w świecie CROLIST http://www.nsk.hr CASLIN http://www.caslin.cz ALIS https://ext.kb.dk/F/-?func=file&file_name=find-b&local_base=dtv01_dtv&con_lng=ENG CSIC http://bibliotecas.csic.es/inicio Latwian National Electronic Union Catalog http://www.lnb.lv/en/catalogues-and-databases/electronic-union-catalogue-libraries-national-importance KVK - Karlsruher Virtueller Katalog http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/kvk.html GERMAN LIBRARIES ONLINE (HBZ) http://digilink.digibib.net/wk/links.pl?View=category&Sigel=HBZWK&Category=2951&LNG=en DigiBib – Digitale Bibliothek http://www.digibib.net/Digibib Gateway BAYERN https://opacplus.bib-bvb.de/TouchPoint_touchpoint/start.do BIBSYS http://ask.bibsys.no/ask/action/smpsearch LIBRARY.RU http://www.library.ru/3/biblionet/?it=211009 Swiss Libraries http://www.switch.ch/edu/libraries LIBRIS http://www.libris.kb.se/english/quick.search.html COPAC http://copac.ac.uk HUNOPAC http://mek.oszk.hu/html/opac.htm ICCU http://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/base.jsp

Powiązania globalne: OCLC (http://worldcat.org) Viaf (http://viaf.org)

Od OCLC (Ohio College Library Center, 1967) do OCLC (Online Computer Library Center, Inc., 1980) W 1967 mała grupa bibliotekarzy z bibliotek ze stanu Ohio utworzyła wspólny katalog w celu: poprawy dostępu do informacji o zawartości swoich bibliotek w skali stanu a może i kilku sąsiednich zredukowania kosztów pracy bibliotekarskiej poprzez podzielenie się zadaniami 1971 – początek katalogowania on-line (147 dzieł pierwszego dnia na 20 terminalach w 11 bibliotekach) W połowie lat 80. XX wieku było to już 2 400 instytucji z 50 stanów USA i Kanady, a konsorcjum wybudowało nową siedzibę dla 625 pracowników w Dublin, Ohio.

www.worldcat.org Worldcat to 333 mln rekordów zasobu budowanego przez 16,5 tys. instytucji współpracujących: bibliotek, ośrodków tworzenia metadanych, central bibliograficznych lokalnych i regionalnych. W roku 2014 przybyło 18,7 mln rekordów Worldcat ma ambicję konkurowania z „produktami alternatywnymi” (czyt: Google) i robi to z powodzeniem notując 4, 5 mln pojedynczych użytkowników miesięcznie

www.viaf.org Virtual International Authority File Dzięki VIAF pracownicy oddziałów katalogowania z całego świata mogą zapoznać się z wariantami nazw używanych w opisach dokumentów w różnych krajach i trafić do odpowiednich narodowych kartotek haseł wzorcowych, skąd mogą pobrać przydatne im dane

OCLC a „sprawa polska” W liczbie 333 mln rekordów dostepnych w Worldcat prawie 1% to zasoby NUKAT - jedynego agregatora metadanych bibliograficznych w Polsce i jednego z trzech z tzw. krajów postkomunistycznych (członkami OCLC są również centralne katalogi prowadzone przez biblioteki narodowe Węgier i Słowenii). Biblioteka Narodowa również przesyła swoje dane do Worldcat i do VIAF

Czy wystarczająco spełniamy oczekiwania „rynku” naukowego i akademickiego i czy nasza pozycja jest konkurencyjna? Poszukiwanie i uzyskiwanie dostępu do materiałów naukowych dzieje się coraz częściej poza domeną wyszukiwania i udostępniania bibliotecznego. Występuje “brak łączności” pomiędzy danymi opisującymi nasze zbiory a miejscami, gdzie użytkownicy bibliotek rozpoczynają poszukiwania. Jak to naprawić? - poprzez udostępnianie metadanych w sposób czytelny dla sieci globalnej Nie chodzi o to, aby dane biblioteczne były obecne w sieci, ale o to by stały się jej częścią

Badania OCLC: Jak zmienia się publiczność bibliotek w erze internetu i komunikacji sieciowej (2005): internet – pierwszy wybór dla 72% studentów amerykańskich biblioteka – pierwszy wybór dla 14% studentów ale: tylko 10% poszukiwań kończy się w sposób satysfakcjonujący w tym aż 40% pochodzi z zasobów bibliotek

Przyszłość? „Semantic Web” [koniec nawigacji pomiędzy stronami internetowymi, początek nawigacji pomiędzy metadanymi opisującymi istniejące w realu obiekty/przedmioty >>> „Internet of Things” (IoT) ] „Open Linked Data” [wychodzimy z MARC21 jako formatu niszowego, anachronicznego i nieczytelnego dla sieci semantycznej]

Co po MARC’u? BIBFRAME („Bibliographic Framework Initiative”) ogólny model tworzenia i łączenia danych bibliograficznych, wzorzec przejścia od formatów typu MARC do RDA RDA („Resource Description and Access”) nowy standard opisu katalogowego i dostępu do niego, dostosowany do cyfrowego obiegu infomacji i komunikacji 1 krok: rekord uniwersalny w NUKAT (formalny i wzorcowy w jednym) EURIG (European RDA Interest Group)

„Tak więc jeśli biblioteka jest, jak chce tego Borges, modelem wszechświata, starajmy się uczynić z niej wszechświat na miarę człowieka, ale aby być na miarę człowieka, musi być również na miarę maszyny ... to problem cywilizacyjny.” Umberto Eco, O bibliotece, 1981 Przeł. Adam Szymanowski

Strony i źródła: www.nukat.edu.pl www.oclc.org www.worldcat.org www.viaf.org www.rdatoolkit.org ******* Chamberlain, Edmund, Where do we go with Union Catalogues? Insights: the UKSG journal; Jul2013, Vol. 26 Issue 2, p180-184, 5p, College students' perceptions of libraries and information resources. A report to the OCLC membership, OCLC Dublin, Ohio 2006 Enis, Matt, Ending the Invisible Library. Library Journal, 2/15/2015, p.36-38. Advancing together. Annual report 2013-2014; http://www.oclc.org/etc/designs/oclc/oclc-annualreport-14/images/215258OCLC-AR2014.pdf

Dziękuję za uwagę i zapraszam Ewa Kobierska-Maciuszko