ZAGROŻENIE HAŁASEM NA TERENACH PRZYGRANICZNYCH Adam LIPOWCZAN, Janusz KOMPAŁA, Irena KUBIK, Janusz ŚWIDER Zakład Akustyki Technicznej, Techniki Laserowej i Radiometrii Joanna MARTYKA, Katarzyna NOWAK, Konrad TAUSZ Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych Główny Instytut Górnictwa Katowice

REALIZACJA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z KARTY “TRANSPORT, ŚRODOWISKO I ZDROWIE” Celem pracy jest ocena zagrożenia mieszkańców powiatów nadgranicznych hałasem powodowanym działalnością przejść granicznych oraz opracowanie sposobu jego ograniczania w ramach tworzonych programów ochrony przed hałasem

Długość granic Rzeczypospolitej Polskiej wynosi 3 503, 82 km. Graniczymy z siedmioma państwami: na wschodzie z Federacją Rosyjską, Republiką Litwy, Republiką Białorusi i Ukrainą, na południu z Republiką Czeską i Republiką Słowacką, na zachodzie z Republiką Federalną Niemiec. Z wymienionymi sąsiadami Polskę łączy ponad 200 przejść granicznych. Wiele z nich to przejścia piesze i rowerowe (w tym: turystyczne, narciarskie), są też przejścia rzeczne. Po ich wyeliminowaniu skrócona lista zawierała 124 przejścia graniczne, mogą stanowić źródło hałasu dokuczliwego dla okolicznych mieszkańców.

Podstawą była lista przejść granicznych Podstawą była lista przejść granicznych. Ustalony tryb postępowania w zakresie weryfikacji przejść granicznych obejmował następnie: wykonanie wyciągu przejść granicznych istotnych z punktu widzenia tematyki i zakresu zadania, konstrukcję ankiety umożliwiającej zebranie danych o przejściach granicznych niezbędnych dla realizacji kolejnych etapów zadania, wyznaczenie adresata ankiety i jej rozesłanie, analizę uzyskanych informacji, sporządzenie krótkiej listy przejść granicznych istotnych dla realizacji kolejnych etapów zadania.

Opracowanie ankiety, umożliwiającej zebranie danych o przejściach granicznych nazwa przejścia, lokalizacja: województwo, gmina, powiat, rodzaj przejścia, czy przejście zostało otwarte przed rokiem 2000, subiektywna ocena dokuczliwości hałasu – zgodnie z podaną skalą (na podstawie własnej wiedzy, informacji straży granicznej, pomiarów hałasu – jeśli takie były przeprowadzane), liczba skarg na hałas związany z przejściem granicznym oraz drogami dojazdowymi do przejścia, miejscowości, z których wpłynęły skargi, wskazanie przejścia (jeśli w gminie lub powiecie jest ich więcej niż jedno), którego okolica jest najgęściej zabudowana.

Liczba przejść granicznych Województwo Powiat Liczba Gmin Liczba przejść granicznych małopolskie GORLICKI 1 NOWOSĄDECKI 3 6 TATRZAŃSKI 2 NOWOTARSKI 5 śląskie ŻYWIECKI CIESZYŃSKI 4 9 WODZISŁAWSKI RACIBORSKI podkarpackie SANOCKI KROŚNIEŃSKI JAROSŁAWSKI LUBACZOWSKI BIESZCZADZKI PRZEMYSKI dolnośląskie ZGORZELECKI 10 KŁODZKI WAŁBRZYSKI KAMIENIOGÓRSKI JELENIOGÓRSKI LUBAŃSKI lubuskie ŻARSKI KROSNO ODRZAŃSKIE SŁUBICKI GORZOWSKI zachodniopomorskie GRYFIŃSKI

Ocena dokuczliwości hałasu Wojew. Powiat Gmina Przejście graniczne Rodzaj przejścia Granica Ocena dokuczliwości hałasu Miejscowości lub miejsca najgęściej zabudowane Małopol. tatrzański Bukowina Tatrzańska Łysa Polana – Javorina tatranska Drogowe Polsko – słowacka 5 Łysa Polana Śląskie żywiecki Rajcza Zwardoń - Myto 4 3 Lubuskie żarski Trzebiel Olszyna – Forst Polsko – niemiecka Łęknica Łęknica – Bad Maskau Inf. z gminy Trzebiel - drogi dojazdowe słubicki Słubice Świecko – Frankfurt 1 Zachodnio-pomorskie policki Kołbaskowo Bobolin – Schwennenz Warmińsko – mazurskie braniewski Braniewo Gronowo – Mamonowo Polsko – rosyjska Gronowo Podlaskie suwalski Szypliszki Budzisko - Kalwarija Polsko – litewska Szypliszki, Słobódka białostocki Gródek Bobrowniki – Bierestawica Polsko – białoruska Bobrowiki – Waliły Stacja Lubelskie chełmski Dorohusk Dorohusk – Jagodzin Polsko – ukraińska Podkarp. jarosławski Radymno Korczowa – Krakowiec Korczowa, Młyny, Budzyń cieszyński Cieszyn Cieszyn Boguszowice – Chotebuz Polsko – czeska ¾ Cieszyn – Most Przyjaźni Cieszyn Most – przyjaźni Cieszyn Most – Wolności 3/5 Opolskie nyski Głuchołazy Głuchołazy-Mikulowice Głuchołazy-mikulowice dolnośląskie jeleniogórski Szkalrska Poręba Jakuszyce – Harrachov Jakuszyce

Wyniki subiektywnej oceny dokuczliwości hałasu w okolicach przejść granicznych w Polsce Lp. Główna skala ocen hałasu* Liczba przejść Odsetek z ogółu (95) analizowanych przejść 1. Wcale nie dokuczliwy 26 27,4 2. Mało dokuczliwy 28 29,5 3. Średnio dokuczliwy 25 26,3 4. Bardzo dokuczliwy 11 11,6 5. Skrajnie dokuczliwy 5 5,3 Razem 95 100,0 *W przypadku rozbieżnej oceny dokuczliwości hałasu dokonanej przez powiaty i gminy, brano pod uwagę wartość wyższą.

Jak wynika z informacji zawartych w powyższej tabeli hałas dotyczy mieszkańców okolicy ponad 43% przejść granicznych (odsetek obliczony z liczby przejść z pominięciem pieszych, rowerowych i narciarskich oraz rzecznych), przy czym w przypadku ponad 26% przejść – hałas określany jest jako średnio dokuczliwy, prawie 12% - jako bardzo dokuczliwy, natomiast ponad 5% - jako skrajnie dokuczliwy. Faktem godnym odnotowanie jest informacja, że w grupie przejść granicznych o bardzo lub skrajnie dokuczliwym hałasie nie zarejestrowano żadnego kolejowego. Oznacza to, że prawie jedna czwarta analizowanych przejść drogowych (26,3%) zalicza się do grupy o bardzo lub skrajnie dokuczliwym hałasie (w sumie na liście jest 68 przejść drogowych).

Wśród przejść o średnio dokuczliwym hałasie odnotowano cztery kolejowe, co stanowi 16% wszystkich o średnio dokuczliwym hałasie oraz 14,3% ogółu kolejowych (łącznie na liście znalazło się 28 kolejowych przejść granicznych) W analizowanym okresie do Starostw Powiatowych i Urzędów Gmin wpłynęły skargi na hałas komunikacyjny związany z funkcjonowaniem 24 przejść granicznych (25,3% analizowanych) – 21 drogowych (30,9% ogółu analizowanych przejść drogowych) oraz trzech kolejowych (10,7% wszystkich analizowanych przejść kolejowych).

Najwyższą liczbę przejść granicznych o hałasie dokuczliwym dla okolicznych mieszkańców – co potwierdzone zostało wysłaniem przez nich skarg - odnotowano w województwach: podlaskim (7), śląskim (5) oraz lubuskim (5). Godnym odnotowania wydaje się fakt, iż w części gmin skargi nie są rejestrowane

stwierdzono, że nie wszystkie Urzędy Gmin ewidencjonują docierające do nich skargi na nadmierny hałas, w toku pracy odnotowano, że skargi związane z hałasem emitowanym przez funkcjonujące przejścia graniczne składane są zarówno w Starostwach Powiatowych i Urzędach Gmin, jak i w Wojewódzkich Inspektoratach Ochrony Środowiska, Powiatowych Zarządach Dróg, UW, itd., sposób ewidencjonowania skarg na hałas komunikacyjny jest bardzo rozproszony i uniemożliwia monitorowanie tego dokuczliwego zjawiska.

* ZAKŁAD AKUSTYKI TECHNICZNEJ,* TECHNIKI LASEROWEJ I *RADIOMETRII DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ * ZAKŁAD AKUSTYKI TECHNICZNEJ,* TECHNIKI LASEROWEJ I *RADIOMETRII