Company LOGO Open Access Open Access Week UŁ 2011

Modele dystrybucji Tradycyjny, masowy: Twórcy (nieliczni) – Wydawca – czytelnicy (masowi) (Gazety, literatura piękna, muzyka) Internetowy: Twórcy (i zarazem czytelnicy) – Internet – czytelnicy (i często też twórcy) (portale społecznościowe – Wikipedia, Facebook, grupy dyskusyjne, blogi itd.) Naukowy: Twórcy (i zarazem czytelnicy) – Wydawca – czytelnicy (i zwykle też twórcy)

Modele zarabiania Tradycyjny, masowy: Wydawca wszystko kontroluje – kupuje prawa do dystrybucji od twórców, zarabia na sprzedaży egzemplarzy utworów lub pobiera opłaty za wykonanie/użycie. Internetowy: Właściciel serwisu zapewnia tylko platformę wymiany, twórcy i czytelnicy wymieniają się utworami bezpłatnie, prawa autorskie do utworów zostają się przy twórcach, wydawca zarabia na reklamie, abonamencie lub datkach. Naukowy: Mimo, że model dystrybucji przypomina raczej internetowy, wydawcy stosują tradycyjny model zarabiania. Dlaczego?

Po co nam wydawca? Przed erą Internetu: –Zapewniał obsługę procesu zgłaszania, selekcji i recenzowania –Składał, drukował i dystrybuował papierowe czasopisma Teraz –Nadal zapewnia proces zgłaszania, selekcji i recenzowania –Utrzymuje serwery i oprogramowanie umożliwiające dostęp do czasopism on-line –Drukuje i dystrybuuje papierowe wersje, chociaż czytają je już tylko emerytowani profesorowie

Co zyskują? Wydawca: zysk ze sprzedaży, majątkowe prawa autorskie, prawo do późniejszego zarabiania na udostępnianiu w płatnych repozytoriach Edytorzy – czasem niewielki dochód + pieniądze na sekretariat Recenzenci – pracują społecznie Twórcy – z nielicznymi wyjątkami nic nie dostają, a nawet zdarza się, że muszą płacić za publikowanie i dostęp do własnej twórczości… Takie rozwiązanie budzi uzasadniony sprzeciw twórców, zwłaszcza, że koszt dystrybucji przez Internet jest znikomo mały w porównaniu z kosztem druku.

Koszty wydawania on-line Serwer i domena: ok PLN/rok Oprogramowanie jest dostępne bezpłatnie (Yummla, PKP itd.), ew. kupuje się je raz ( PLN) Jedna sekretarka na pół etatu (1000 PLN?) Informatyk z doskoku – 1000 PLN na rok Recenzenci i rada redakcyjna pracują bezpłatnie Razem: ok PLN/rocznie (z sekretarką i komercyjnym oprogramowaniem) lub 2000 PLN bez sekretarki i komercyjnego oprogramowania. Przy 500 czytelnikach rocznie to jest 4 PLN rocznie! Czemu płacimy 150 USD za roczną subskrypcję Science (lub 5 USD za każdy pobrany artykuł ???). Miesięcznik on-line, ok. 20 artykułów na miesiąc:

Oprogramowanie CLEO Various tools related to revues.org and Lodel (see Lodel below) can be found in this site. In French.CLEO DiVA. From the the Electronic Publishing Centre at Uppsala University Library.DiVAElectronic Publishing Centre DPubS. From Cornell University Library and Pennsylvania State University Libraries and Press.DPubS E-Journal. From Drupal.E-JournalDrupal ePublishing Toolkit. From the Max Planck Gesellschaft.ePublishing ToolkitMax Planck Gesellschaft GAPworks. From German Academic Publishers (GAP).GAPworksGerman Academic Publishers HyperJournal. From the University of Pisa.HyperJournal Lodel. Lodel is the publishing software behind Revues.org.LodelRevues.org OpenACS Open Journal Systems. From the Public Knowledge Project.Open Journal SystemsPublic Knowledge Project SOPS. From SciX.SOPSSciX Topaz. From the Public Library of ScienceTopazPublic Library of Science

Modele finansowania Zbiórki publiczne i środowiskowe Przychody z reklam Stałe dotowanie przez instytucję prowadzącą Modele grantowe (bezpośrednie i poprzez wymogi w grantach indywidualnych) Opłaty za publikowanie Hybrydy (opcje OA w czasopismach komercyjnych)

Ruch OA Ruch Otwartej Nauki (Open Access Movement) - działa na rzecz otwarcia nauki, a szczególnie wolnego, darmowego dostępu do wyników badań i publikacji naukowych. Rozwinął się w ośrodkach naukowych razem z udostępnieniem publicznym sieci Internet. –Budapest Open Access Initiative, February 14, 2002: –Bethesda Statement on Open Access Publishing, June 20, 2003: –Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities, October 22, 2003: Więcej deklaracji oraz oświadczeń wspierających ruch OA znajduje się na stronach Open Access Directory:

Idea OA Z deklaracji Budapesztańskiej: Przez OA rozumiemy taki stan, w którym czasopismo jest dostępne bezpłatnie w publicznym Internecie, z możliwością swobodnego czytania, pobierania, kopiowania, rozpowszechniania, drukowania, przeszukiwania, linkowania do pełnych tekstów, również włączania do innych utworów oraz do wszelkich innych, zgodnych z prawem wykorzystań, bez żadnych barier oprócz tych wynikających z ogólnego dostępu do internetu. Jedynym ograniczeniem użycia powinno być zapewnienie autorom integralności ich utworów i rzetelne określanie ich autorstwa w cytowaniach oraz utworach zależnych.

Stopnie dostępu Zamknięty: Płatny i po zarejestrowaniu Minimum OA: Bezpłatny i powszechnie dostępny z wszystkie prawa zastrzeżone. Częściowy OA: Bezpłatny, oparty na licencjach pół-wolnych (prawo do redystrybucji i kopiowania, zakaz użycia komercyjnego i tworzenia utworów zależnych) Pełny OA: W pełni otwarty, oparty na licencjach wymagających tylko uznania autorstwa i oznaczania utworów zależnych

Pełne OA Bezpłatny i otwarty dla każdego dostęp Prawo do kopiowania i redystrybucji ma każdy Prawa autorskie zostają się przy twórcach Twórcy za pomocą wyboru licencji określają zasady i zakres swobód czytelniczych Wydawca (jeśli jest) – pełni rolę czysto służebną, dostarcza platformę techniczną i wspomaga proces recenzowania.

Model pełny - obawa Każdy może włączyć naszą twórczość do własnego utworu, ale… musi to wyraźnie zaznaczyć, podać źródło i autora oraz spełnić inne, dodatkowe warunki licencyjne. To wystarczy, aby chronić integralność naszego utworu, nasze dobra osobiste i prawo do uznania autorstwa. Licencje: CC-BY: Creative Commons - Uznanie autorstwa CC-BY-SA: Creative Commons – Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach.

Dwa kanały komunikacji OA publishing (Gold OA) – czasopisma w pełni i częściowo otwarte.OA publishing OA self-archiving (Green OA) – otwarte repozytoria, elektroniczne archiwa prac naukowych; częściowo budowane na bazie czasopism otwartych, częściowo zawierające surowe dane, prace dyplomowe, materiały edukacyjne.OA self-archiving Otwarte repozytoria i czasopisma wzajemnie się dopełniają: –Wcześniejsze umieszczenie w repozytorium danych nie blokuje publikacji w czasopiśmie otwartym –Publikowanie w czasopiśmie otwartym nie blokuje udostępnienia danych w repozytorium

Najstarsze czasopisma OA New Horizons in Adult Education (1987-present), current publisher: Graduate Program in the College of Education at Florida International University, Miami, Florida; initial publisher: Syracuse University Kellogg ProjectNew Horizons in Adult Education Psycoloquy ( ), publisher: Stevan Harnad, Princeton University, sponsored by the American Psychological Association Science DirectoratePsycoloquy The Public-Access Computer Systems Review ( ), publisher: University of Houston LibrariesThe Public-Access Computer Systems Review Electronic Journal of Communication/La Revue Èlectronique de Communication (1990-present), publisher: Communication Institute for Online Scholarship/ComserveElectronic Journal of Communication/La Revue Èlectronique de Communication Źródło danych:

Transformowane BMJ (former: the British Medical Journal). Converted to OA on October, For details, see its announcement.BMJ Journal of Neuroscience. Published by the Society for Neuroscience, it converted to OA on January, As of 10/20/2008 was still OA, publishing issues.Journal of Neuroscience Nucleic Acids Research. Published by Oxford Journals, converted to OA on January, As of 09/12/2008 the journal was still OA, publishing issues.Nucleic Acids Research Science and Technology of Advanced Materials. Published by Japan's National Institute for Materials Science, it converted to OA on January, As of 10/20/2008 the journal was still OA, publishing issues.Science and Technology of Advanced Materials

Najbardziej znane PLoS: Public Library of Science (NIH, Howard Hughes Medical Institute i kilka fundacji), 8 czasopism, o IF od 13,5 do 4,5.PLoS BioMed Central, Chemistry Central, PhysMat Central (Springer+BM) - ponad 200 czasopism o IF od 20,1 do 1,65.BioMed CentralChemistry CentralPhysMat Central arXiv - repozytorium fizyków (Los Alamos National Lab/Cornell Univ) - pół miliona artykułów, średnio 10 milionów pobrań miesięczniearXiv PubMed i PubMedCentral (NIH) – medyczno/biochemiczna baza danych literaturowych i repozytorium publikacji (2,2 miliona pozycji).PubMedPubMedCentral

Zbiory/wyszukiwarki Zbiory: Directory of Open Access Journals (Uniwersytet Lund) – lista czasopism prawdziwie OA – ok czasopismDirectory of Open Access Journals Open J-Gate (Informatics (India) Ltd) – ok czasopism, baza literaturowa OpenDoard – (University of Nottingham) - lista repozytoriów – ok. 2100OpenDoard Wyszukiwarki: BASE OAISTER Google Scholar Scientific Commons -

Statystyki

OA w Polsce DOAJ rejestruje 132 polskie czasopism OA. (13 miejsce na świecie) Najstarsze: –Acta Palaeontologica Polonica Wydawca: PAN Start: 1997 (skanowane do 1956) –Electronic Journal of Polish Agricultural Universities Wydawca: SGGW Start: 1998 –Oceanologia Wydawca: PAN Start: 1998 Lista pełna: r=2011&uiLanguage=en

Repozytoria Open AGH – kursy e-learningowe – licencja półwolna (CC-BY-NC- SA)Open AGH AMUR – zasoby różne, UAM Poznań, tylko do czytaniaAMUR Otwarta Nauka ICM UW (w tym Otwórz książkę – różne licencje i Yadda – w większości tylko do czytania)Otwarta NaukaOtwórz książkę CEON, ICM UW – publikacje, doktoraty, książki materiały konferencyjne, w większości na Creative Commons – Uznanie autorstwa.CEON

Bariery rozwoju Konserwatywne środowisko naukowe –darmowe = nic nie warte –nie będziem pereł przed wieprze rzucać –niski IF –przywiązanie do tradycyjnych czasopism –niechęć do modelu opłat za publikowanie –układy z edytorami tradycyjnych czasopism Słabe wsparcie finansowo/instytucjonalne (granty Fundacji Orange, 7. projekt ramowy UE, wsparcie ministerstwa nauki dla hybryd Springera) Hybrydy i pseudo-OA – pomagają, czy szkodzą?