Alergia na lateks Dr n med. Anna Zawadzka-Gralec Warszawa 2013

Charakterystyka alergenu Lateks to produkt naturalny otrzymywany z drzewa Hevea brasiliensis wykorzystywany do produkcji gumy Naturalny lateks jest mlekopodobną emulsją zwierającą lipidy, fosfolipidy, węglowodany, poliizopropeny oraz białka Początkowo uważano, że w gumie uczulają przede wszystkim związki drobnocząsteczkowe (przyspieszacze wulkanizacji, przeciwutleniacze), W latach 80 XX wieku stwierdzono, że uczula także lateks, obecnie wiadomo, że białka powodujące nadwrażliwość natychmiastową są tylko zanieczyszczeniem naturalnego lateksu Białka lateksu to jednocześnie alergeny kontaktowe, jak i wziewne

Źródła lateksu Najczęściej uczulają rękawice gumowe oraz dreny, cewniki, maski chirurgiczne, kroplomierze, gumki do polerowania plomb, bandaże elastyczne, prezerwatywy Rzadziej uczula bielizna, obuwie, płaszcze przeciwdeszczowe, termosy, baloniki, rakiety tenisowe

Podstawowe pojęcia Definicja Alergia na lateks Nadwrażliwość (uczulenie)na lateks -obecność w organizmie badanego swoistych IgE skierowanych przeciwko alergenom lateksu potwierdzona badaniami in vivo (prick test) lub in vitro (badanie surowicy) Alergia na lateks Reakcja nadwrażliwości alergicznej w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na alergeny lateksu prowadząca do ujawnienia objawów klinicznych

Mechanizmy immunologiczne Charakter reakcji na lateks: Najczęściej typ I wg Gella i Coombsa (IgE-zależny, natychmiastowy) Rzadziej typ IV wg Gella i Coombsa (reakcja opóźniona) Rzadko rekcje toksyczne

Czynniki i grupy ryzyka Główne czynniki ryzyka to: -długotrwała , powtarzająca się ekspozycja na alergeny lateksu -atopia -alergia pokarmowa -współwystępowanie wyprysku(ułatwiona penetracja alergenu) Główne grupy ryzyka: -pracownicy zakładów przetwarzających lateks -pracownicy systemu ochrony zdrowia -dzieci z rozszczepem kręgosłupa oraz z przepuklinami rdzeniowymi (częste interwencje chirurgiczne)

Epidemiologia Ograniczone i często rozbieżne dane dane epidemiologiczne W badaniach Obojskiego częstość nadwrażliwości na lateks w populacji ogólnej wynosiła 0-4,36%, a grupie dzieci z rozszczepem kręgosłupa i przepuklinami rdzenia kręgowego sięgała 32,4% Alergia na lateks występowała z częstością 3,4%wśród personelu medycznego i 18,8% u dzieci z rozszczepem kręgosłupa Wzrost częstości występowania alergii na lateks jest związany z rozwojem przemysłu samochodowego (opony) oraz z wprowadzeniem licznych produktów zawierających związki gumy do gospodarstw domowych oraz powszechne stosowanie profilaktyka AIDS w wielu krajach świata ( w USA po roku 1986 nastąpił dwukrotny wzrost wydatków na zakup rękawic lateksowych)

Obraz kliniczny Szeroka gama objawów klinicznych Objawy będące konsekwencją alergii typu natychmiastowego mogą obejmować skórę, oczy, górne i dolne drogi oddechowe, a także reakcje uogólnione Niekiedy obserwuje się u chorych stopniowe ujawnianie się kolejnych objawów alergii na lateks określane mianem ,,marszu alergii na lateks” Typowa sekwencja objawów w alergii na lateks Początek choroby pokrzywka kontaktowa- wystąpienie rumienia, bąbli i świądu w czasie kilku minut od kontaktu z lateksem. Reakcja często wykracza poza miejsce oddziaływania alergenu Sekwencja objawów nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, obrzęk naczynioruchowy, astma oskrzelowa, uogólniona reakcja anafilaktyczna

Obraz kliniczny Najczęściej obserwuje się wymienioną sekwencję objawów klinicznych, jednak u niektórych chorych astma oskrzelowa czy wstrząs anafilaktyczny mogą być pierwszymi objawami alergii na lateks W manifestacji klinicznej pewną rolę może odgrywać droga penetracji alergenu Kontakt ze skórą czy błonami śluzowymi→ objawy miejscowe Inhalacja lateksu na drobinach talku z rękawiczek→reakcja spojówek lub błon śluzowych dróg oddechowych Wstrzyknięcie alergenu dożylnie lub domięśniowo (lateksowy korek fiolki zawierającej lek do iniekcji) → wstrząs anafilaktyczny Uwaga! Każda ekspozycja także skórna może wywołać reakcję uogólnioną

Opóźnione reakcje alergiczne w alergii na lateks Wyprysk jest najczęściej spowodowany substancjami dodanymi do lateksu , rzadziej samym lateksem Obraz kliniczny obejmuje występowanie zmian skórnych w postaci rumienia, grudek wysiękowych i pęcherzyków Zmiany chorobowe pojawiają się najczęściej po upływie 2-3dni od ekspozycji, a ich występowanie jest ograniczone do miejsca kontaktu

Diagnostyka alergii na lateks Diagnostyką należy objąć osoby, u których występują typowe objawy kliniczne zwłaszcza osoby z grup ryzyka Etapy 1 Szczegółowy wywiad uwzględniający ekspozycję na alergen oraz związek objawów klinicznych z tą ekspozycją Etap 2 Potwierdzenie obecności w skórze lub surowicy swoistych IgE W przypadkach wątpliwych (rozbieżność pomiędzy wywiadem a wynikami badań diagnostycznych) należy wykonać próby prowokacyjne z rękawiczką i ewentualnie prowokacyjną próbę wziewną

Skórny test prowokacyjny w alergii na lateks Najczęściej stosuje się test z rękawiczką lateksową Zaleca się nałożenie fragmentu rękawiczki na zmoczoną skórę na 15-20minut Następnie dokonuje się odczytu i należy kontynuować przez 60 minut Reakcja klasyczna to: rumień, świąd, bąble pokrzywkowe Uwaga! W czasie prowokacji może wystąpić reakcja uogólniona o charakterze wstrząsu anafilaktycznego

Postępowanie lecznicze Podstawowe znaczenie ma profilaktyka Prewencja pierwotna Unikanie kontaktu z alergenem-ze względu na powszechne występowanie lateksu- w praktyce nie jest możliwe Prewencja wtórna Unikanie wszelkiej ekspozycji na lateks przez osoby ze stwierdzonym uczuleniem Wczesna diagnostyka alergologiczna u osób z grup ryzyka

Postępowanie lecznicze Chorzy ze stwierdzoną alergią powinni bezwzględnie unikać jakiejkolwiek ekspozycji na lateks Dotyczy to przede wszystkim: -procedur medycznych(leczenie operacyjne, stomatologiczne, zabiegi diagnostyczne).W razie konieczności możliwe jest stworzenie ,,środowiska wolnego od lateksu” -życia codziennego(unikanie rękawiczek, prezerwatyw i innych przedmiotów zawierających lateks, w przypadku dzieci należy unikać smoczków oraz nadmuchiwania balonów ) Farmakoterapia w alergii na lateks nie odbiega od standardów stosowanych w leczeniu innych reakcji alergicznych, a zakres i intensywność leczenia zależy od obrazu klinicznego choroby

Zalecenia dotyczące diety Ze względu na podobieństwa antygenowe pomiędzy białkami lateksu, a antygenami niektórych produktów żywnościowych u osób uczulonych mogą lateks mogą występować objawy nadwrażliwości po spożyciu Bananów, kiwi, awokado, papai, fig, kiwi, pomidorów, gryki i ziemniaków, a nawet grzybów pleśniowych -jest to alergia krzyżowa

Literatura Wojciech Mędrala,, Podstawy alergologii” Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2006, rozdz.1.6 Edward Rudzki ,,Alergeny”, Medycyna Praktyczna , Kraków, 2008, rozdz. Alergeny wziewne-lateks