Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Elementy klimatu

Klimat – ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim. Ustalany jest na podstawie wieloletnich obserwacji różnorodnych składników, najczęściej pomiarów temperatury, opadów atmosferycznych, ciśnienia atmosferycznego i wiatru. Standardowy okres pomiaru to 30 lat. Badaniem klimatu zajmuje się klimatologia. Badaniem składników klimatu zajmuje się meteorologia.

Temperatura powietrza Temperatura powietrza zależna jest od czterech głównych czynników: - szerokości geograficznej, - wysokości nad poziomem morza, - oddalenia od zbiorników wodnych, - prądów morskich.

Temperatura powietrza Szerokość geograficzna Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej zmniejsza się kąt padania promieni słonecznych, a co za tym idzie tą samą wiązką promieniowania ogrzewana jest większa powierzchnia. Dlatego im większa szerokość geograficzna tym niższa temperatura.

Temperatura powietrza Wysokość nad poziomem morza Wraz ze wzrostem wysokości temperatura spada średnio o 0,6°C na 100 m. Dlatego też, na znacznych wysokościach w strefie zwrotnikowej mimo dużego kąta padania promieni słonecznych może występować stała pokrywa śnieżna.

Temperatura powietrza Oddalenie od zbiorników wodnych Z reguły latem temperatura powietrza w pobliżu zbiorników wodnych jest niższa niż w głębi lądu. Jest to związane ze zmniejszającą się ilością pary wodnej w powietrzu. Zimą sytuacja ulega odwróceniu.

Temperatura powietrza Prądy morskie Ciepłe i chłodne prądy morskie odgrywają istotną rolę w kreowaniu pogody. Tereny położone w pobliżu oddziaływania ciepłych prądów wyróżniają się wyższą średnią temperaturą powietrza aniżeli obszary położone w strefie oddziaływania prądów chłodnych.

Temperatura powietrza Średnie temperatury roczne Źródło: http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/swiat_srednie_temperatury_roku.gif

Opady atmosferyczne Jeżeli kropelki wody zawarte w powietrzu osiągną zbyt dużą wagę, spadają na powierzchnię Ziemi w postaci opadu atmosferycznego. Do opadów atmosferycznych zalicza się: deszcz, mżawkę, śnieg, krupy oraz grad. Wielkość opadów podaje się w milimetrach (mm) słupa wody lub litrach na metr kwadratowy (l/m2) powierzchni (jednostki te są sobie równe). Rozmieszczenie opadów na świecie jest bardzo nierównomierne. Obszarami najwilgotniejszymi są: Azja Południowo – Wschodnia oraz strefa równikowa. Obszary o najniższych sumach opadów znajdują się w strefie zwrotnikowej.

Opady atmosferyczne Ze względu na czas trwania opady dzieli się na: ciągłe – trwają nieprzerwanie przynajmniej przez godzinę poprzedzającą termin obserwacji; padają z chmur stratocumulus, altostratus, nimbostratus pokrywających całe niebo, przelotne – charakteryzują się nagłym wystąpieniem i nagłym zanikiem, trwają krótko, a w okresach pomiędzy ich występowaniem pojawia się całkowicie bezchmurne niebo; padają z chmur cumulus i cumulonimbus, z przerwami – gdy niebo pozostaje całkowicie lub prawie całkowicie zachmurzone nawet wtedy, kiedy deszcz nie pada; padają z chmur stratocumulus i altostratus.

Średnie roczne sumy opadów Opady atmosferyczne Średnie roczne sumy opadów http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/swiat_opady_roczne.gif

Ciśnienie atmosferyczne Ciśnienie atmosferyczne to nacisk słupa powietrza na powierzchnię Ziemi. Co za tym idzie, w górach ciśnienie jest niższe, gdyż słup ten jest mniejszy, a na nizinach ciśnienie jest wyższe. Jego wartość podaje się w hektopaskalach (hPa). Średnia wartość ciśnienia na poziomie morza wynosi 1013 hPa. Układ niskiego ciśnienia nazywany jest niżem barycznym, zaś wysokiego – wyżem barycznym

Ciśnienie atmosferyczne 1013 hPa 1014 hPa 1015 hPa 1013 hPa 1014 hPa 1015 hPa Wyż baryczny Niż baryczny

Wiatry Wiatr jest to poziomy ruch powietrza wywołany różnicą ciśnień. Im większa różnica tym silniejszy wiatr. W średnich szerokościach geograficznych, ze względu na siłę Coriolisa, wiatr wieje zazwyczaj równolegle do linii takiego samego ciśnienia (wiatr geostroficzny). Wiatr jest jednym ze składników pogody, w tym celu podaje się prędkość wiatru (w m/s lub km/h) i kierunek, z którego wieje. Należy zachować uwagę przy używaniu terminologii kierunku wiatru: pod nazwą wiatry zachodnie rozumiemy wiatr wiejący z zachodu. Występowanie wiatrów jest zależne od rozkładu ośrodków niżowych i wyżowych. Przy określaniu wiatru podaje się kierunek z którego wieje. Na kuli ziemskiej występują różne rodzaje wiatrów - stałe (pasat, antypasat) - okresowo zmienne (mosun, bryza) - lokalne (halny, fen, chinook)

Wiatry Styczeń http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/cyrkulacja_powietrza_styczen.gif

Wiatry Lipiec http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/cyrkulacja_powietrza_lipiec.gif