Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

SKÓRA

Budowa zewnętrzna skóry. Skóra jest zewnętrzną tkanką ochronną pokrywającą ciało człowieka. Jej powierzchnia wynosi około 1,5 – 2 m2. Grubość skóry wynosi od 0,5 mm do 5 mm. Najcieńsza jest skóra na powiekach, a najgrubsza na podeszwach (pięta) i dłoniach. Powierzchnia skóry jest poprzecinana bruzdami tworzącymi pola w kształcie rombów. Ze skóry wyrastają różnej długości włosy. Odczyn skóry jest lekko kwaśny – pH wynosi 5,5 . Skóra młoda jest jędrna i elastyczna, u osób starszych wskutek utraty wody staje się wiotka i pomarszczona.

Na opuszkach palców skóra człowieka ma niepowtarzalny układ zwany liniami papilarnymi. Właściwość tę wykorzystuje się do identyfikacji osób na podstawie ich odcisków palców.

2. Budowa wewnętrzna skóry. Główne warstwy skóry: A – naskórek B - skóra właściwa; C - tkanka podskórna 1. Warstwa rozrodcza naskórka 2. Mięsień włosa 3. Gruczoł łojowy 4. Włos 5. Naczynia krwionośne 6. Komórki tłuszczowe 7. Tętnice i żyły skóry 8. Gruczoł potowy 9. Mieszek włosowy 10. Zakończenia receptorów nerwowych

Naskórek jest to zewnętrzna warstwa skóry zbudowana z tkanki nabłonkowej płaskiej. Najgłębszą jego warstwę stanowi warstwa rozrodcza podlegająca ciągłym podziałom i produkująca nowe komórki naskórka. Zewnętrzne warstwy naskórka rogowacieją i ulegają ścieraniu i złuszczaniu. Szczególnie gruba warstwa zrogowaciałego naskórka powstaje w miejscach narażonych na duży ucisk i tarcie np. podeszwach, dłoniach u osób pracujących ciężko rękami. Skóra właściwa to środkowa i najgrubsza warstwa skóry. Zbudowana jest z tkanki łącznej nadającej jej sprężystość i elastyczność. Znajdują się tu naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe odbierające bodźce: zimno, ciepło, dotyk, ból, gruczoły i wytwory skóry – włosy, paznokcie. Warstwa podskórna zbudowana jest z tkanki łącznej oraz skupisk komórek tłuszczowych. Grubość tkanki tłuszczowej zależy od wieku, płci, przemiany materii, trybu życia człowieka. Tkanka tłuszczowa zapewnia izolację termiczną.

3. Gruczoły skórne: Gruczoły potowe rozmieszczone są na całej powierzchni skóry. Na 1 cm2 skóry znajduje się od 50 do 400 gruczołów potowych. Najwięcej jest ich pod pachami i na dłoniach. Mają kształt kłębuszka z ujściem na powierzchni skóry. Ich wydzieliną jest pot – płyn zawierający wodę, sole mineralne, mocznik. Ilość wydzielanego potu zwiększa się w czasie wysiłku fizycznego oraz pod wpływem wysokiej temperatury. Pot powoduje ochłodzenie powierzchni skóry. Działa też septycznie – niszczy zarazki.

b. Gruczoły łojowe występują przede wszystkim w skórze głowy oraz na twarzy , plecach i klatce piersiowej. Uchodzą do mieszków włosowych. Wydzielina tych gruczołów – łój natłuszcza włosy i powierzchnię skóry. Nadaje im to elastyczność. Łój ma również właściwości bakteriobójcze. c. Gruczoły mleczne występują u kobiet. Wydzielają mleko, które stanowi pokarm dla dziecka w pierwszym okresie życia. d. Gruczoły zapachowe u człowieka prawie zanikły. Wydzielają specjalne feromony odbierane przez osobników przeciwnej płci.

4. Wytwory skóry: Włosy – pokrywają całe ciało, a szczególnie skórę głowy (jest ich tam 120 tysięcy). Włosy tworzą także brwi, występują pod pachami, w okolicach narządów rozrodczych i na klatce piersiowej u mężczyzn. Włos żyje od 3 do 5 lat. Codziennie wypada kilkadziesiąt włosów. Każdy włos ma korzeń umieszczony w mieszku położonym w skórze właściwej. Ponad powierzchnię skóry wystaje część włosa zwana łodygą. Włos składa się z martwych , zrogowaciałych komórek. b. Paznokcie - zbudowane z rogowej płytki. Stanowią ochronę dla wrażliwych opuszków palców.

5. Funkcje skóry: ochrona ciała przed urazami mechanicznymi, ochrona przed wnikaniem zarazków (pot, łój, kwaśny odczyn), ochrona przed działaniem czynników atmosferycznych, ochrona przed działaniem promieni ultrafioletowych (melanina), regulacja gospodarki mineralnej i wodnej poprzez wydzielanie potu, wydalanie mocznika, nadmiaru wody i soli mineralnych, wydzielanie łoju, mleka, zapachu, termoregulacja (przegrzanie – gruczoły potowe, ochłodzenie – warstwa podskórna), wytwarzanie witaminy D3 z prowitaminy D pod wpływem promieniowani ultrafioletowego, wymiana gazowa, odbieranie bodźców: dotyku, bólu, zimna, ciepła.

6. Barwa skóry. W skórze człowieka znajduje się ciemny barwnik zwany melaniną. Jego ilość jest zróżnicowana i zależy od pory roku, wystawienia skóry na działanie promieni słonecznych oraz indywidualnych właściwości danego organizmu. Melanina znajduje się w głębszych warstwach naskórka. Może być rozmieszczona nierównomiernie tworząc np. piegi. Melanina powoduje również zabarwienie włosów. Pod wpływem intensywnego działania promieni ultrafioletowych ilość melaniny się zwiększa np. podczas opalania skóra ciemnieje. Melanina pełni istotną rolę chroniąc nasz organizm przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego.

7. Choroby skóry: Ropne zapalenie skóry wywołane wniknięciem bakterii do głębszych warstw skóry i jej zakażenia. Najczęściej w miejscu uszkodzenia powierzchni naskórka. Powstają wtedy wypryski wypełnione ropą. Grzybica skóry wywołana zakażeniem grzybami. Dotyka najczęściej skóry stóp (pomiędzy i pod palcami), rąk i paznokci. Do zakażenia może dojść w czasie korzystania ze wspólnych łazienek, prysznicy, używania ręcznika lub obuwia zakażonej osoby. Opryszczka choroba wywołana zakażeniem wirusem. W okolicy warg powstają pęcherzyki.

Świerzb jest chorobą wywołaną przez pasożytniczego pajęczaka – świerzbowca. Drąży on pod skórą korytarze wywołując zmiany na skórze i silne swędzenie. Do zakażenia może dojść w czasie bezpośredniego kontaktu z chorą osobą lub pościelą czy bielizną chorego. Wszawica jest to choroba wywołana przez pasożytniczego owada – wesz ludzką. Wysysa ona krew wywołując swędzenie. Rozdrapywanie ranek może prowadzić do stanów zapalnych skóry.

Trądzik młodzieńczy występuje w okresie dojrzewania Trądzik młodzieńczy występuje w okresie dojrzewania. Przyczyną jest nadmierne wydzielanie łoju i potu przez skórę. Jego objawami jest powstawanie wągrów (zaskórniaków), a następnie krost. Łój i martwe komórki naskórka są doskonałą pożywką dla bakterii, które powodują stan zapalny. Aby przeciwdziałać tej chorobie należy przede wszystkim często myć skórę twarzy czy innych zakażonych miejsc ciepłą wodą i mydłem. W przypadku cięższych postaci trądziku należy zwrócić się do lekarza chorób skórnych – dermatologa. Łuszczyca choroba skóry wywołana zaburzeniami w prawidłowym funkcjonowaniu skóry. Objawia się wysychaniem i łuszczeniem naskórka. Dotyczy często skóry głowy objawiając się tzw. łupieżem.

Alergie objawiają się różnego rodzaju zmianami skórnymi: zaczerwienienia, wysypka, łuszczenie skóry. Najcięższą postacią jest atopowe zapalenie skóry. Nowotwory skóry zmiany komórek skóry wywołane różnorodnymi czynnikami kancerogennymi np. nadmiernym promieniowaniem ultrafioletowym. Przykładem nowotworu skóry jest czerniak (zdjęcie).

8. Zasady higieny skóry: regularne mycie ciepłą wodą z mydłem, dostęp świeżego powietrza do skóry – stosowanie odpowiednich, przewiewnych ubrań, właściwe odżywianie dostarczające witamin i soli mineralnych, hartowanie skóry poprzez naprzemienny zimny i ciepły prysznic, odpowiedni ubiór aby nie przegrzewać ani nie ochładzać nadmiernie skóry, rozsądne korzystanie z promieni słonecznych, aby nie doprowadzić do oparzeń skóry, używanie własnych przyborów toaletowych, bielizny, ubrań, stosowanie kosmetyków pielęgnacyjnych dostosowanych do wieku i potrzeb naszej skóry np. antyalergicznych dla skóry wrażliwej.

9. Oparzenia skóry. Pod wpływem wysokiej temperatury, żrącej substancji, energii elektrycznej lub nadmiernego promieniowania UV może dojść do urazu skóry - oparzenia. I stopień oparzenia – zaczerwienienie, obrzęk i pieczenie skóry. II stopień oparzenia – pęcherze wypełnione płynem. III i IV stopień oparzenia – uszkodzenie skóry na całej grubości. Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń polega na szybkim schłodzeniu skóry zimną, bieżącą wodą i w przypadku ciężkich oparzeń skontaktowaniu się z lekarzem. Oparzenie I stopnia Oparzenie II stopnia

10. Odmrożenia skóry. Długotrwałe działanie niskiej temperatury może spowodować powstanie odmrożeń. Odmrożenie I stopnia objawiają się zaczerwienieniem, zasinieniem, obrzękiem i bólem (pieczeniem). Odmrożenia II stopnia objawiają się dodatkowo pęcherzami wypełnionymi płynem. Pierwsza pomoc w przypadku odmrożeń polega na wypiciu ciepłego napoju, natarciu zaczerwienionej skóry spirytusem salicylowym. W przypadku cięższych odmrożeń należy wziąć letnią kąpiel stopniowo dolewając cieplejszą wodę i skontaktować się z lekarzem.

11. Profilaktyka oparzeń i odmrożeń: Aby zapobiegać oparzeniom słonecznym należy: unikać opalania pomiędzy godziną 11 -16, osłaniać głowę i oczy w czasie silnego nasłonecznienia, stosować kremy do opalania z filtrem UV, pić dużo płynów w czasie upałów, najlepiej wody mineralnej, w przypadku jasnej cery lub trądziku unikać miejsc nasłonecznionych. Aby zapobiec odmrożeniom należy: przed wyjściem z domu posmarować odsłonięte części ciała kremem, zakładać czapki, rękawiczki i skarpety, ponieważ te części ciała są najbardziej narażone na odmrożenia, noszenie wygodnego, luźnego obuwia, aby krew mogła swobodnie docierać do stóp.

12. Bibliografia i netografia: Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo Nowa Era, Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum, Wydawnictwo ABC, Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak, Villee C. A.:Biologia, PWRiL, www.wikipedia.pl, www.encyklopedia.interia.pl www.wiem.onet.pl