Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

USTALANIE WZORÓW I NAZW SOLI

Spis treści Pojęcia podstawowe Wzór ogólny soli Znane kwasy, wartościowość reszt, nazewnictwo pochodzących od nich soli Wartościowość znanych metali Ustalanie wzorów sumarycznych Przykład I Przykład II Ustalanie nazw soli Przykład I Przykład II Ustalanie wzorów strukturalnych Przykład I Przykład II Określanie liczby atomów poszczególnych pierwiastków w cząsteczce soli Przykłady

Podstawowe pojęcia Definicja soli Jest to związek chemiczny, którego cząsteczka zbudowana jest z kationu (kationów) metalu i anionu (anionów) reszty kwasowej. Wzór sumaryczny Umowny zapis, który określa tylko rodzaj i liczbę atomów wchodzących w skład cząsteczki. Wzór strukturalny (kreskowy) Wzór uwzględniający rodzaj, liczbę atomów oraz wiązania między nimi.

Indeks stechiometryczny Liczba atomów danego pierwiastka w cząsteczce Wartościowość Określa liczbę wiązań chemicznych, jaką tworzy atom danego pierwiastka (grupa funkcyjna) z atomami innych pierwiastków (grupami funkcyjnymi) tworząc cząsteczkę danego związku Pojęcie wartościowości dotyczy atomów związanych w cząsteczkach. W stanie niezwiązanym wartościowość wynosi „0”

n – oznacza ilość atomów metalu B n m n – oznacza ilość atomów metalu w cząsteczce m– oznacza ilość reszt w cząsteczce M – oznacza symbol metalu R – oznacza wzór reszty kwasowej A – wartościowość metalu w tym związku B - wartościowość reszty kwasowej

A x n = B x m W cząsteczce soli Iloczyn wartościowości metalu ( A) i ilości atomów tego metalu (n) równy jest wartościowości reszty kwasowej (B) i jej ilości (m) A x n = B x m UWAGA Nie zapisuje się indeksów stechiometrycznych ( tzw małych współczynników), jeśli ich wartość wynosi 1

HCl I Cl HBr Br H2S II S HNO2 III NO2 HNO3 V NO3 Kwas chloro-wodorowy Nazwa kwasu Wzór Wartościo-wość niemetalu Wzór reszty kwasowej Wartościo-wość reszty Nazwa soli Kwas chloro-wodorowy HCl I Cl chlorek Kwas bromo-wodorowy HBr Br bromek Kwas siarko-wodorowy H2S II S siarczek Kwas azotowy (III) HNO2 III NO2 azotan (III) Kwas azotowy ( V) HNO3 V NO3 azotan (V)

H2CO3 IV CO3 II H2SO3 SO3 H2SO4 VI SO4 H3PO4 V PO4 III Kwas węglowy Nazwa kwasu Wzór Wartościo-wość niemetalu Wzór reszty kwasowej Wartościo-wość reszty Nazwa soli Kwas węglowy H2CO3 IV CO3 II węglan (IV) Kwas siarkowy (IV) H2SO3 SO3 siarczan (IV) Kwas siarkowy (VI) H2SO4 VI SO4 siarczan (VI) Kwas fosforowy (V) H3PO4 V PO4 III fosforan (V) Reszta kwasowa ma wartościowość równą ilości atomów wodoru w cząsteczce kwasu

Wartościowość wybranych metali

Kroki, jakie należy podjąć, aby ustalić wzór sumaryczny Ustalamy jakiego kwasu jest to sól – R Ustalamy jakiego metalu jest to sól – Me Wstępnie zapisujemy symbol metalu i wzór reszty kwasowej MeR Ustalamy wartościowość metalu - A Ustalamy wartościowość reszty kwasowej – B Dobieramy indeksy stechiometryczne - n, m Sprawdzamy czy iloczyn wartościowości metalu i indeksu przy nim jest równy wartościowości reszty i indeksu przy niej A x n = B x m Cieszymy się z poprawnie wykonanego zadania 

Pamiętaj ! Przy ilości n, m = „1” nie wpisujemy indeksu Resztę kwasową R traktujemy jako całość, więc jej ilość w cząsteczce zapisujemy stosując nawias okrągły (R) Przy dobieraniu współczynników (indeksów stechiometrycznych) stosujemy zasadę najmniejszej wspólnej wielokrotności

Przykład I Chlorek żelaza (III) Jest to sól kwasu chlorowodorowego (solnego) HCl Żelaza trójwartościowego Fe FeCl Wartościowość Fe w tym związku wynosi III (A) Wartościowość reszty kwasowej ( Cl ) wynosi I (B) n x A = m x B ; n x 3 = m x 1 FeCl3 Sprawdzamy: 1 x 3 = 3 x 1

Przykład II Siarczan (VI) miedzi (II) Jest to sól kwasu siarkowego (VI) H2SO4 Miedzi dwuwartościowej Cu CuSO4 Wartościowość reszty kwasowej (SO4) wynosi II Wartościowość Cu w tym związku wynosi II n x 2 = m x 2; CuSO4 1 x 2 = 1 x 2

Fe2(SO4)3 Jest to sól kwasu siarkowego (VI) ( H2SO4), czyli siarczan (VI) Jest to sól żelaza trójwartościowego Fe (III) Nazwa siarczan (VI) żelaza (III) Al(NO2)3 Jest to sól kwasu azotowego (III), czyli azotan (III) Jest to sól glinu Nazwa azotan (III) glinu

Wzory strukturalne (kreskowe) soli Uwagi wstępne: - Atom danego pierwiastka tworzy z innymi ilość wiązań równą jego wartościowości, czyli ilość wiązań ( kresek we wzorze) odchodzących od symbolu atomu pierwiastka musi być równa jego wartościowości - Układ atomów reszty kwasowej jest taki jak w kwasie

Proponowany algorytm postępowania Piszemy wzór sumaryczny MenRm Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól HBR Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości Sprawdzamy: czy: - od symbolu metalu odchodzi ilość kresek równa jego wartościowości - od każdej reszty kwasowej odchodzi ilość kresek równa wartościowości reszty - ilość symboli atomów i ilość wzorów reszt jest równa indeksom stechiometrycznym we wzorze sumarycznym

Przykład I Piszemy wzór sumaryczny MenRm Ca(NO3)2 Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól HBR HNO3 Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową

Ca symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Ca Z prawej strony w kolumnie wzory reszt (w ilości m) Ca Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości Sprawdzamy

Przykład II Piszemy wzór sumaryczny MenRm Węglan glinu Al2 (CO3)3 Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól HBR H2CO3 Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową

Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m Al Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości Sprawdzamy

Ustalanie ilości poszczególnych atomów w cząsteczce soli Men(R)m Ilość atomów metalu wynosi n (równa jest indeksowi stechiometrycznemu przy symbolu metalu Ilość m to ilość reszt w cząsteczce Liczbę atomów poszczególnych pierwiastków znajdujących się w resztach kwasowych R obliczamy mnożąc indeks stechiometryczny stojący przy symbolu danego niemetalu w reszcie przez indeks wskazujący na ilość reszt w cząsteczce soli

Men(NxOy)m N – symbol niemetalu w reszcie kwasowej O – symbol tlenu w reszcie kwasowej x – ilość atomów danego niemetalu w reszcie kwasowej y – ilość atomów tlenu w reszcie kwasowej m – ilość reszt kwasowych w cząsteczce soli Ilość atomów Me = n Ilość atomów N = x × m Ilość atomów O = y × m

Przykłady Al2(SO4)3 Ilość atomów glinu w jednej cząsteczce - 2 Ilość atomów siarki w jednej cząsteczce - 1 x 3 = 3 Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce - 4 x 3 = 12 Mg(NO3)2 Ilość atomów magnezu w jednej cząsteczce – 1 Ilość atomów azotu w jednej cząsteczce – 1 x 2 = 2 Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce – 3 x 2 = 6