URAZY KOŃCZYN

ZAGADNIENIA Rodzaje urazów kończyn Stany zagrażające życiu a urazy kończyn Ocena i postępowanie Ogólne Ocena utraty krwi Unieruchamianie Specyficzne urazy

złamania całkowite przerwanie ciągłości kości (gdy dochodzi do przerwania niecałkowitego określa się je jako nadłamanie, łac. infractio) zaburzenie osi pomiędzy stawami sąsiednimi, ułożenie przymusowe kończyny patologiczna ruchomość, objawy osłuchowe

Podział złamań w zależności od mechanizmu urazu złamania na skutek zgięcia (dotyczące najczęściej trzonów kości długich); na skutek skręcenia, obie części złamanej kości są wobec siebie zrotowane wzdłuż osi kości; na skutek przesunięcia (szczególną podatność na nie wykazują szyjki kości udowej i ramiennej); na skutek rozerwania (tak zwane złamanie awulsyjne) - dochodzi do nich gdy przyczepy więzadeł i mięśni są mocniejsze niż kość.

RODZAJE ZŁAMAŃ Otwarte Zamknięte UWAGA! Złamania kości mogą: Odłam kości wystaje z rany Duże ryzyko infekcji Zamknięte Ciągłość skóry nie jest przerwana UWAGA! Złamania kości mogą: Uszkodzić przylegające nerwy i naczynia Wywołać poważne krwawienie Krwawienie może być wewnętrzne

PRIORYTETY W ZŁAMANIACH Złamania rzadko zagrażają życiu Podczas wstępnego badania BTLS należy rozpoznać urazy zagrażające życiu Nie skupiaj całej swojej uwagi na wyglądającym poważnie, lecz nie zagrażającym życiu złamaniu UWAGA! Poszukuj cech znaczących krwawień

UTRATA KRWI W ZŁAMANIACH Miednica – 500 ml w każdym złamanym miejscu Może dojść do poważnych krwotoków wewnętrznych spowodowanych uszkodzeniem głównych naczyń Udo – 1000 ml Złamania wieloodłamowe mogą wywołać krwawienie zagrażające życiu Krwotok może być wewnętrzny

OBJAWY I OZNAKI W URAZACH KOŃCZYN Ból Deformacja Obrzęk Zniesienie ruchomości Trzeszczenia COURTESY ROY ALSON, M.D.

Zwichnięcie (łac. Luxatio) to takie uszkodzenie, w którym dochodzi do trwałej utraty kontaktu między powierzchniami stawowymi. przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite wyciągnięcie z niej kości. zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) oraz naciągnięcie bądź rozerwanie torebki stawowej. staw jest niestabilny, a dodatkowo może dojść do uciskania tętnic lub nerwów

ZWICHNIĘCIE Deformacja stawu może być spowodowana złamaniem lub zwichnięciem Może spowodować uszkodzenie nerwów i naczyń kończyny Zawsze należy ocenić Czucie obwodowe Obwodowe funkcje ruchowe Tętno na obwodzie i kolor skóry

Podwichnięcie (łac.subluxatio) to niezupełne zwichnięcie, polegające tylko na przesunięciu powierzchni stawowych względem siebie, bez całkowitej utraty kontaktu ze sobą.

Stawy, które najczęściej ulegają zwichnięciu lub podwichnięciu to: staw ramienny, stawy palców, staw biodrowy, staw kolanowy, staw skroniowo-żuchwowy.

Skręcenie (łac. distorsio ) uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. na skutek skręcenia może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej, a niekiedy także uszkodzenia fragmentów kostnych.

SKRĘCENIA I USZKODZENIA POWYSIŁKOWE Objawy podobne do złamania RTG - niezbędne w diagnostyce różnicowej Postępuj jak ze złamaniem “Jeśli kończyna boli, unieruchom ją”

ZESPÓŁ PRZEDZIAŁOWY =zespół ciasnoty przedziałów powięziowych Wzrost ciśnienia tkankowego w obrębie zamkniętych przedziałów powięziowych Objawy i oznaki Wczesne Ból Niedowład Późne Bladość Zanik tętna Paraliż

ZESPÓŁ PRZEDZIAŁOWY -przyczyny: zmniejszenie objętości przedziału - szczelne szycie - ciasne opatrunki - uciski z zewnątrz zwiększenie zawartości przedziału - krwiak - implanty

Miejsce występowania podudzie przedramię ręka stopa udo ramię bark

Następstwa zespołu powięziowego całkowita lub częściowa martwica mięśni uszkodzenia nerwów wtórne deformacje zaburzenia zrostu kostnego

Leczenie Leczeniem z wyboru jest odbarczenie wszystkich przedziałów za pomocą dermatofasciotomii

AMPUTACJE Zatrzymaj krwawienie poprzez bezpośredni ucisk Opaska uciskowa jest rzadko konieczna Ułożenie z elewacją kończyn Postępowanie przeciwwstrząsowe Odszukaj amputowany fragment Nie umieszczaj amputowanej części ciała bezpośrednio w wodzie Umieść amputowany fragment w foliowym woreczku Woreczek umieść w wodzie z lodem

amputacje

RANY OTWARTE Zatrzymaj krwotok przez bezpośredni ucisk Sprawdź Opaska uciskowa rzadko jest konieczna Sprawdź Tętno Motorykę Czucie COURTESY ROY ALSON M.D.

WBITE CIAŁO OBCE Stabilizuj w zastanej pozycji Wyjątki Usunięcie może spowodować krwotok nie do opanowania Wyjątki Brak możliwości opanowania krwawienia przy pozostawionym przedmiocie

BADANIE Ocena miejsca zdarzenia Wstępne badanie urazowe Konkretny mechanizm urazu powoduje charakterystyczne obrażenia Wstępne badanie urazowe Złamanie miednicy lub dwóch kości udowych to sytuacja “ładuj i jedź” Zatamuj poważne krwawienia Wywiad może pomóc w zdiagnozowaniu innych urazów

BADANIE SZCZEGÓŁOWE KONTROLUJ POD KĄTEM Deformacji Stłuczeń Otarć Penetracji Oparzeń Bolesności Skaleczeń Obrzęku OCEŃ RÓWNIEŻ TĘTNO, CZUCIE I MOTORYKĘ

COURTESY DAVID EFFRON, M.D. POSTĘPOWANIE UNIERUCHOMIENIE zgodnie z zasadą Potta Zmniejsza ból Zapobiega dalszym urazom Zmniejsza utratę krwi COURTESY DAVID EFFRON, M.D.

Zasada Potta: w przypadku złamania kości długiej, należy zastosować unieruchomienie obejmujące złamaną kość oraz dwa sąsiadujące stawy w przypadku złamania w obrębie stawu unieruchomienie musi obejmować staw i dwie sąsiednie kości, które go tworzą

OGÓLNE ZASADY UNIERUCHAMIANIA Zranione miejsce powinno być widoczne Oceń i zanotuj tętno, czucie i motorykę przed i po unieruchomieniu Można zastosować lekki wyciąg złamanej kończyny Rany opatrz jałowym opatrunkiem Wyłóż szynę miękkim tworzywem (np. watą) Unieruchom staw powyżej i poniżej miejsca złamania

OGÓLNE ZASADY UNIERUCHAMIANIA Nie wprowadzaj wystającego odłamu kostnego pod skórę Unieruchamianie możesz wykonać w drodze do szpitala W razie wątpliwości, unieruchom Unieruchamianie złamań na miejscu wypadku nie może opóźnić transportu pacjenta w stanie krytycznym

POSTĘPOWANIE PACJENCI “ŁADUJ I JEDŹ” Unieruchomienie kręgosłupa Sztywne nosze ortopedyczne Kołnierz ortopedyczny Stabilizatory boczne głowy Unieruchamianie pozostałych złamań dopiero podczas transportu Sztywne nosze ortopedyczne unieruchamiają całe ciało

Zasady postępowania po urazach kończyn A. Ocena ABC i wdrożenie postępowania B. Ocena struktur nerwowo-naczyniowych uszkodzonej kończyny (czy uległy urazowi) C. Wybór właściwego rozmiaru i typu unieruchomienia (zasada unieruchomienia jednego stawu poniżej i powyżej uszkodzenia)

Zasady postępowania po urazach kończyn D. Założenie opatrunku w przypadku zranienia E. Usunięcie odzieży z kończyny. Zdjęcie pierścionków, zegarków, F. Ocena naczyń i nerwów kończyny przed założeniem szyny (tętno, czucie, ruch) G. Ułożenie miękkich podkładów nad wyniosłościami kostnymi

Zasady postępowania po urazach kończyn H. Zastosowanie delikatnego wyciągu w osi kończyny i umocowanie szyny lub innego unieruchomienia doraźnego I. Ocena naczyń i nerwów kończyny po założeniu unieruchomienia (tętno, czucie, ruch)

Zasady i technika unieruchamiania po urazach kończyn Kończyna górna Chusta trójkątna Umocowanie kończyny do klatki piersiowej Doraźna lub kwalifikowana szyna Unieruchomienie palców : szyna Zimmera (mikroporowata gąbka naklejona na pasek blaszki aluminiowej)

Zasady i technika unieruchamiania po urazach kończyn Kończyna dolna Unieruchomienie kończyny do drugiej kończyny Doraźna lub kwalifikowana szyna (Kramera, próżniowa, pneumatyczna, wyciągowa, itp.)

Każdą szynę domodelowujemy do kończyny a nie odwrotnie szyna Kramera Wyścielona watą/ligniną i owinięta bandażem Powinna zakładać więcej niż jedna osoba Przymierzanie i modelowanie na k. zdrowej Każdą szynę domodelowujemy do kończyny a nie odwrotnie zabezpieczenie miejsc narażonych na ucisk pozostawienie odsłoniętych palców rąk i stóp

Szyna Kramera

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy szyny unieruchamiające i materace podciśnieniowe

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy szyny wyciągowe

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy szyny wyciągowe

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy szyny wyciągowe

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy szyny pneumatyczne (dmuchane)

Unieruchomienia i sprzęt ratowniczy ortezy transportowe

POSTĘPOWANIE W SPECYFICZNYCH URAZACH

POSTĘPOWANIE W SPECYFICZNYCH URAZACH ZŁAMANIA OBOJCZYKA Częsty uraz Objaw klawisza Załóż temblak i przybandażuj

URAZY RAMIENIA Zwichnięcie stawu barkowego Zwichnięcie ramienia Załóż temblak i przybandażuj Zwichnięcie ramienia Pod temblak podłóż poduszkę i przybandażuj Złamania

Szyna przedramienno-ramienna stosowana w przypadku obrażeń ramienia, łokcia lub bliższej części przedramienia

Szyna przedramienno-dłoniowa stosowana w przypadku obrażeń przedramienia, okolicy nadgarstka i dłoni

URAZY ŁOKCIA Złamanie lub zwichnięcie może spowodować uszkodzenie nerwów i naczyń Unieruchom w zastanej pozycji Transport do szpitala

URAZY PRZEDRAMIENIA I NADGARSTKA Sztywne unieruchomienie Ułóż dłoń w funkcjonalnej pozycji Szyna powietrzna Może utrudniać ocenę krążenia Poduszka

ZŁAMANIE SZYJKI KOŚCI UDOWEJ Częste u osób w podeszłym wieku Niekiedy może utrzymać ciężar ciała Zdolność do chodzenia nie wyklucza złamania Noga jest często zrotowana zewnętrznie Chory może zgłaszać ból kolana Unieruchom do zdrowej nogi Użyj materaca próżniowego, jeśli posiadasz

ZWICHNIĘCIE STAWU BIODROWEGO Nagły stan ortopedyczny Najczęściej zwichnięcie tylne Kolano zgięte, noga skrócona i zrotowana wewnętrznie Ostry ból przy próbie wyprostowania COURTESY ROY ALSON, M.D.

POSTĘPOWANIE W ZWICHNIĘCIU STAWU BIODROWEGO Unieruchom w wygodnym ułożeniu Sprawdź i zanotuj tętno na obwodzie, czucie i motorykę Transport do szpitala Szukaj urazów towarzyszących kolana

COURTESY OF ROY ALSON M.D. ZŁAMANIE UDA Wynik zadziałania dużych energii Duże ryzyko wystąpienia wstrząsu Spodnie przeciwwstrząsowe lub szyna pneumatyczna może być dobrym sposobem unieruchomienia COURTESY OF ROY ALSON M.D.

ZŁAMANIE LUB ZWICHNIĘCIE KOLANA Nagły stan ortopedyczny Często powoduje urazy naczyniowe W wyniku powikłań zwichnięcia częste amputacje

ZWICHNIĘCIE KOLANA POSTĘPOWANIE Poważne zwichnięcie z utratą tętna na obwodzie Zastosuj lekki wyciąg w osi nogi Jeżeli lekki wyciąg nie przywraca tętna, unieruchom w pozycji zastanej Szybki transport do szpitala

COURTESY OF ROY ALSON M.D. ZŁAMANIE PODUDZIA Często złamania otwarte Możliwe obfite krwawienie Zaopatrz zranienia zależnie od miejsca złamania pod kolanem - sztywne unieruchomienie niżej – szyna powietrzna lub poduszka COURTESY OF ROY ALSON M.D.

URAZY STOPY LUB DŁONI Najczęściej w zakładach produkcyjnych Często kończy się inwalidztwem Rzadko zagrażający życiu Stopę unieruchom przy pomocy poduszki Dłoń unieruchom w pozycji neutralnej

Szyna stopowo-udowa stosowana w przypadku obrażeń uda (przy złamaniu uda powinna sięgać wysoko, co najmniej do pośladka), kolana i bliższej części podudzia

Szyna stopowo-podudziowa stosowana w przypadku obrażeń goleni, stawu skokowego i stopy

Zasady i technika unieruchamiania po urazach kończyn dolnych unieruchomienie doraźne

Zasady i technika unieruchamiania po urazach kończyn dolnych unieruchomienie doraźne

PODSUMOWANIE Oceń mechanizm urazu Pamiętaj o priorytetach ABC w pierwszej kolejności Bądź przygotowany na wystąpienie wstrząsu Oceń i zanotuj tętno, czucie i motorykę

PODSUMOWANIE Pacjenci w stanie ciężkim Nie trać czasu na drobne unieruchomienia Unieruchom kręgosłup Pozostałe unieruchomienia zakładaj w czasie transportu Unieruchom staw powyżej i poniżej Masz wątpliwości - unieruchom