Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych Technologie Internetu wykład 13a: Podstawowe technologie XML - uzupełnienie Piotr Habela Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych 1
W poprzednich wykładach… XPath – język deklaratywnego dostępu do zawartości XML. XSL jako środek wizualizacji i transformacji dokumentów XML: Deklaratywny język dla formułowania reguł przekształceń; Reguły XSLT podane w postaci tzw. szablonów (template); Przekształcenia takie pozwalają m.in. na wizualizację dokumentu XML poprzez dołączanie informacji formatujących. Hiperłącza: Podstawa filozofii WWW; Bardzo prosta konstrukcja (wskazanie dokumentu lub punktu w dokumencie); Ulegają dezaktualizacji. 2
Plan wykładu Transformacje XSL – streszczenie i przykłady; Scenariusze zastosowania XSL; Problem formatowania i prezentacji treści; XSL Formatting Objects; XLink – łączenie dowolnych zasobów sieci Internet. 3
Scenariusze przekształceń XSLT (1) Określanie rodzaju dokumentu wynikowego: bezpośrednio w xsl:stylesheet można umieścić element xsl:output określający budowę dokumentu wynikowego. Niektóre z dostępnych tam atrybutów to: method = {xml, html, text} -> rodzaj dokumentu wynikowego; encoding -> rodzaj kodowania; indent = {yes, no} -> czy stosować znaki białe dla uzyskania wcięć; np. <xsl:output method=”xml” encoding=”utf-8” indent=”yes” /> Transformacja może służyć stworzeniu innego dokumentu XML o zmienionej strukturze: We wzorcach stosuje się wówczas elementy: xsl:element, xsl:attribute, celem zbudowania nowej struktury. Scenariusz ten może być istotny dla dopasowywania struktur do postaci uzgodnionej w wymianie dokumentów elektronicznych pomiędzy instytucjami. 4
Scenariusze przekształceń XSLT (2) Możliwe jest tworzenie innego arkusza XSLT w oparciu o dane dostarczone w źródłowym dokumencie (np. celem personalizacji sposobu wyświetlania). Wymaga to utworzenia sztucznej przestrzeni nazw dla dokumentu wynikowego w odróżnieniu od przestrzeni XSL, aby ta pierwsza identyfikowała elementy docelowe, które nie powinny być interpretowane przy bieżącej transformacji. Z kolei w dokumencie wynikowym powinny one należeć do przestrzeni nazwowej XSL aby arkusz wynikowy mógł służyć przekształceniom. Problem ten rozwiązuje polecenie (element) xsl:namespace-alias: <xsl:namespace-alias stylesheet-prefix=”tymczasowa” result-prefix=”xsl” /> Przedrostki te muszą być uprzednio zadeklarowane w elemencie xsl:stylesheet: <xsl:stylesheet xmlsn:xsl=”http://www.w3c.org/1999/XSL/Transform” version=”1.0” xmlns:tymczasowa=”Faktycznie_nie_istnieje” > 5
Kaskadowe arkusze stylów a XSLT Możliwe jest zastosowanie CSS do formatowania dokumentu wynikowego. Arkusz CSS może występować wewnątrz arkusza XSLT lub rezydować w odrębnym pliku zewnętrznym. Przykładowo, przy transformacji do dokumentu HTML można umieścić w regule przekształceń fragment kodu konstruujący nagłówek strony HTML, zawierające odwołanie do zewnętrznego CSS: <head> <link rel=”stylesheet” href=”naszArkusz.css” /> </head> Wstawianie definicji stylu do tego samego dokumentu odbywa się analogicznie. Jeszcze jedną opcją jest wstawianie w miejscu wykorzystania atrybutów stylu dla poszczególnych wyprowadzanych elementów HTML. 6
Wyodrębnianie aspektów dokumentu Dążenie do udoskonalenia środków zarządzania treścią, zaowocowało następującym kierunkami rozdziału informacji w dokumentach XML: oddzielenie informacji o wymaganej strukturze treści (schemat dokumentu) od samej treści; oddzielenie treści od informacji o układzie i stylach prezentacji. Ten pierwszy aspekt jest zrealizowany dzięki wyposażeniu specyfikacji XML w środki DTD oraz XML Schema. Ten drugi jest częściowo realizowany przez CSS. Jak zobaczymy dalej, w ramach tego zagadnienia warto z kolei wyodrębnić: Reorganizację treści i stosowanie doń stylów; Układ dokumentu oraz reguły osadzania w nim treści. 7
Dokumenty kierowane treścią i kierowane układem Stephen Deach (Adobe Systems Incorporated) podkreśla w swoim artykule zróżnicowanie dokumentów na: Kierowane treścią (content-driven); Kierowane układem (layout-driven). Dokumenty kierowane treścią: Tutaj nadrzędnym czynnikiem organizującym prezentację jest treść. Np. podręczniki, instrukcje, dokumentacja projektowa, spisy teleadresowe, spisy, raporty, umowy, zbiory prac, listy; Raczej prosty układ i jednolite zastosowanie stylów. Przekształcenia stylów zgodne z hierarchiczną budową treści dokumentu; jest łatwiejsze do zautomatyzowania poprzez sformułowanie reguł; Możliwość zastosowania dziedziczenia stylów; Rozwiązania stylów dla SGML oraz kaskadowe arkusze stylów (CSS) zostały stworzone głownie z myślą o dokumentach kierowanych treścią. 8
Dokumenty kierowane układem Np. gazety, czasopisma, reklamy, druki reklamowe, prezentacje, formularze, opakowania produktów. Najpierw określenie układu; potem alokacja treści w jego przestrzeniach; Zwykle złożony projekt strony; Treść może być poprzeplatana inną zawartością i występować w rozrzuconych segmentach; Umiejscowienie elementów i układ treści mogą nieść dodatkowy przekaz; Dokument stanowi kombinację treści różnego typu. Pożądana jest unikalność; powinny przyciągać uwagę. Istnieją dokumenty, których charakter łączy obie te kategorie (kierowanie układem i treścią). Strony Webu noszą wiele cech dokumentów kierowanych układem. Z kolei np. przy wydruku ich treści bardziej pożądana jest organizacja kierowana treścią… 9
XSL – Formatting Objects Stanowią część standardu XSL: XSL stanowi rodzinę 3 rekomendacji sporządzonych przez XSL Working Group W3C: XSL Transformations (XSLT), XML Path Language (XPath) oraz eXtensible Stylesheet Language. To ostatnie dla uniknięcia nieporozumień określa się zwykle jako XSL-FO. Koncepcja działania procesora stylów – dwa aspekty: konstruowanie drzewa wynikowego elementu, => zwane transformacją drzewa; interpretacja drzewa wynikowego celem uzyskania odpowiedniego formatu prezentacji (ekran, papier, mowa, inne medium). => zwane formatowaniem. Przykładem formatowania może być przetwarzanie dokumentu przy wyświetlaniu przez przeglądarkę. 10
Tworzenie i wykorzystanie dokumentu XSL FO XSL-FO jest formatem pośrednim pomiędzy niezależnym od nośnika XML oraz zależną od nośnika postacią końcową. Dokument XML + arkusz XSLT => XSL FO XSL FO + (fonty + zewnętrzna grafika…) => Postać wyjściowa (ekran, kod wydruku, PDF…) Powstanie dokumentu XSL FO: utworzenie bezpośrednie; zastosowanie transformacji źródłowego dokumentu XML; Założeniem projektowym XSL FO było automatyczne generowanie dokumentów w tym formacie. 11
Język XLink 12
XLink - charakterystyka XLink (XML Linking Language) rozszerza koncepcję odsyłaczy HTML. Zastosowanie języka: łączenie dowolnych zasobów sieci Internet. Samodzielna specyfikacja (tj. nie objęta XML v. 1.0). Wymaga zatem zadeklarowania przestrzeni nazwowej: http://www.w3.org/1999/xlink, zwyczajowo z przydzieleniem prefiksu xlink. Pokonuje następujące ograniczenia odsyłaczy HTML: brak możliwości oznaczenia charakteru odnośnika; mają charakter binarny (łączą jedynie pary dokumentów: źródłowy i docelowy); są zawarte w dokumencie źródłowym (nie mogą być przechowywane zewnętrznie); problemem jest aktualizacja; mogą wskazywać dokumenty lub punkty w dokumentach, ale nie np. elementy dokumentu XML. 13
Odsyłacze proste XLink Rozszerzenie odsyłaczy języka HTML; Podobnie jak one, są osadzane w dokumencie źródłowym; Punkt docelowy opisywany poprzez adres URI; Wyróżniane atrybutem xlink:type=”simple”; np. <odsylacz xlink:href =”http://www.firma.com/dokument.htm” xlink:type=”simple”> Możliwość wskazywania konkretnych elementów dokumentu XML (lokalnego lub zewnętrznego): przy użyciu wartości jego identyfikatora: do URI dołączamy ”#wartoscIdentyfikatora”, tj. np. xlink:href=”#rozdzial_1”; bez użycia identyfikatora: korzystając ze środków języka XPath, ew. XPointer; np. <odsylacz xmlns:xlink= ”http://www.w3c.org/2000/xlink” xlink:type=”simple” xlink:href=”http://firma.com/dokument.xml#xpointer( //sprawozdanie/zamowienia[4])” /> 14
Odsyłacze rozszerzone (extended) i ich składowe Wielokierunkowość – poprzez możliwość przechowywania odesłań do wielu miejsc; Możliwość określania ról poszczególnych powiązań odsyłacza; Wyróżniane atrybutem xlink:type=”complex”; Dostępne są następujące podelementy: Wskaźnik (locator), określający lokację zewnętrznych (w stosunku do samego odsyłacza a niekoniecznie do dokumentu) zasobów; Zasób (resource), określający lokalne zasoby. Musi zawierać w sobie inne elementy XML, stanowiące opisywany przezeń zasób. Łuk (arc), określający połączenia nawigacyjne pomiędzy zasobami; Tytuł (title), określający czytelną dla człowieka nazwę. Powyższe podelementy mogą występować samodzielnie albo wewnątrz odsyłacza complex. 15
Atrybuty opisujące odsyłacze type – określa typ odsyłacza; href – identyfikuje zasób wskazywany przez odsyłacz. Może to być adres względny lub bezwzględny. role – podaje URI zawierający opis (definicję) roli zasobu wskazywanego przez dany odsyłacz; arcrole – podaje URI zawierający opis (definicję) roli samego łuku łączącego zasoby; show, actuate – sposób prezentacji i przetwarzania połączonych zasobów; label – deklaruje etykietę, która może zostać wykorzystana przy definiowaniu połączeń pomiędzy zasobami; from, to – służą definiowaniu powiązań pomiędzy elementami w oparciu o ich etykiety; title – czytelna dla człowieka nazwa odnośnika podana w postaci atrybutu. Jak wspomniano wyżej, title może być również podawany jako podelement. Ta nadmiarowość została wprowadzona z myślą o umożliwieniu umieszczania wielu tytułów (np. w różnych wersjach językowych) dla danego odnośnika. 16
Określanie przejść pomiędzy zasobami Wskazywane przez odnośnik (resource lub locator) mogą być łączone łukami (arc), określającymi przewidziane przejścia nawigacyjne pomiędzy elementami; W tym celu odnośniki opatruje się wartościami atrybutu etykiety (label). W przeciwieństwie do identyfikatorów elementów, taka konstrukcja umożliwia zdefiniowanie przejść pomiędzy wieloma parami elementów za pomocą deklaracji jednego łuku (np. rozdział-> spis treści). Pominięcie elementu to i / lub from powoduje dalsze rozszerzenie deklaracji łuku na odpowiednio połączenia do wszystkich i / lub od wszystkich zdefiniowanych odsyłaczami zasobów. Przypomnijmy: rola samego łuku może być opisana poprzez lokalizację podaną atrybutem xlink:arcrole. Pozwala to niejako określić klasę danego łuku i wykorzystać tę informację do grupowania przy prezentacji zasobów. 17
Odsyłacze rozszerzone Identyfikowane typem: xlink:type=”extended”; Mogą zawierać wewnątrz odsyłacze zasobów (resource), odnośniki (locator), łuki (arc). Tworzą bazę odsyłaczy, umieszczaną zwykle w odrębnym pliku. W ramach odsyłaczy rozszerzonych łuki mogą łączyć jedynie lokalnie zdefiniowane zasoby. Zewnętrzne bazy odsyłaczy określane jako out-of-line links, w przeciwieństwie do tradycyjnych odsyłaczy zwanych inline links; koncepcja redukuje problem aktualizacji odsyłaczy: zestawienia odnośników na dany temat mogą zostać „wyciągnięte przed nawias” i przechowywane w jednym miejscu. 18
Określanie sposobu zachowania się odsyłaczy Atrybut show określa sposób wyświetlania wskazywanego zasobu: new: w nowym oknie/ramce; replace: zastąpienie aktualnie prezentowanej treści; embed: wstawienie treści odsyłacza w dokument; other: informacja o sposobie wyświetlania umieszczona gdzie indziej; none: brak informacji o sposobie wyświetlania. Atrybut actuate określa sposób aktywowania formularza: onLoad – przy ładowaniu dokumentu źródłowego; onRequest – w przypadku wybrania przez użytkownika; other – sposób aktywacji określony w innym miejscu; none – sposób aktywacji nie został określony. 19
Zastosowanie: łączenie dowolnych zasobów sieci Internet. XLink – podsumowanie Zastosowanie: łączenie dowolnych zasobów sieci Internet. Rozszerza koncepcji odsyłaczy HTML; Pozwala na klasyfikację zasobów i odsyłaczy; Umożliwia tworzenie zewnętrznych baz odsyłaczy; Udostępnia środki deklarowania powiązań nawigacyjnych (łuków). 20