Podróże jako czynnik ryzyka chorób zakaźnych Dr hab. n. med. Ewa Majda-Stanisławska

OD CZEGO ZALEŻY STOPIEŃ RYZYKA NABYCIA CHOROBY ZAKAŹNEJ ?

Warunki pobytu

Zagrożenie chorobą zakaźną związane z podróżą i pobytem w tropiku Duże ryzyko Małe ryzyko Kraj Kraje rozwijające się Kraje bogate Miejsce pobytu, region Dżungla, lasy tropikalne, tereny wiejskie, podmokłe Kurorty nadmorsko-turystyczne, miasto Okres pobytu w tropiku Długoterminowy Krótkoterminowy Rodzaj, warunki zakwaterowania Namiot, bungalow, motel Hotel Rodzaj, planowana aktywności podczas pobytu Penetracja jaskiń, ekspedycje badawcze, wycieczki po interiorze, przypadkowe kontakty seksualne Leżak Cel podróży Turystyczny Zawodowy Wiek Do 30 i od 60 roku życia Średni wiek Ogólny stan zdrowia Schorzenia przewlekłe Zdrowy

Poszukiwanie pomocy medycznej w podróży??

Najważniejsze są zalecenia profilaktyczne – przygotowanie do podróży przed wyjazdem

Zakażenia pokarmowe w podróży

Choroby przenoszone drogą pokarmową BIEGUNKA PODRÓŻNYCH ZEMSTA MONTEZUMY; ZEMSTA FARAONA WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU A ŻÓŁTACZKA POKARMOWA DUR BRZUSZNY TYFUS POLIOMYELITIS CHOROBA HEINEGO-MEDINA; NAGMINNE PORAŻENIE DZIECIĘCE; ZAPALENIE ROGÓW PRZEDNICH RDZENIA KRĘGOWEGO PEŁZAKOWICA CZYLI AMEBOZA CHOLERA

Co jeszcze się może zdarzyć? Ukłucie owada

Choroby przenoszone przez owady ŻÓŁTA GORĄCZKA MALARIA DENGA JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU FILARIOZY LEISZMANIOZY

ŻÓŁTA GORĄCZKA Choroba wirusowa Występuje w Afryce i Ameryce Południowej Wektorem zakażenia są komary z rodzaju Aedes Gorączka krwotoczna o wysokiej śmiertelności Według szacunków WHO roczna liczba zachorowań oscyluje wokół 200 tysięcy, a liczba zgonów wokół 30 tysięcy JEST SKUTECZNA SZCZEPIONKA

Szczepienie przeciwko żółtej gorączce (yellow fever) STAMARIL (Sanofi Pasteur) Szczepionka zawiera atenuowany szczep wirusa żółtej gorączki. Jedna dawka uodparnia na 10 lat. Ochrona przed zakażeniem pojawia się w 10 dni po zaszczepieniu.

Malaria Malaria (zimnica) jest ostrą lub przewlekłą chorobą pasożytniczą wywołaną przez wewnątrzkomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium Patogenne dla człowieka jest 5 gatunków Plasmodium: P.vivax, P.ovale, P.malariae, P.falciparum, P.knowlesi Wektorem zarażenia są samice komarów z rodzaju Anopheles (widliszka) W jelicie komara zachodzi płciowa faza cyklu rozwojowego pasożyta

Epidemiologia malarii według szacunków World Health Organization Z powodu malarii umiera rocznie od 1 do 3 milionów ludzi Liczba objawowych przypadków zawarta jest w przedziale 300 - 500 milionów 40% ludności świata zamieszkuje na terenach malarycznych Malaria występuje w ponad 110 krajach

Czynniki od których zależne jest narażenie na malarię Kraj Region geograficzny na terenie kraju Pora roku Wysokość n.p.m. Rodzaj pobytu (służbowy/turystyczny) Sposób podróżowania i rodzaj noclegów (klimatyzowany samochód/klimatyzowany hotel czy pociąg/namiot)

Szacuje się, że rocznie w Europie zapada na importowaną malarię około 15 tysięcy osób W latach 1990 – 2003 zmarło w Europie z powodu malarii ponad 900 osób

Zapobieganie malarii - unikanie ukąszeń przez komary Największe ryzyko zarażenia występuje pod koniec pory deszczowej, wokół terenów lęgowych czyli zbiorników wody stojącej Najwyższa aktywność komarów rodzaju Anopheles przypada na okres od zmierzchu do świtu Komary najchętniej siadają na obiektach o czarnej barwie W miejscach zacienionych i blisko zbiorników wodnych wysoka aktywność komarów może utrzymywać się przez cały dzień

Unikanie ukąszeń przez komary Zakładać ubrania w jasnych kolorach W godzinach wieczornych zakładać długie spodnie, skarpetki, koszulę z długimi rękawami Po zachodzie słońca przebywać w pomieszczeniach zamkniętych, klimatyzowanych, wychodząc stosować repelenty (nabywane na miejscu) Stosować moskitiery ! Sprawdzić szczelność siatek w oknach i moskitier (hotelowe moskitiery są często dziurawe) Spryskać siatki, moskitiery, namiot środkiem owadobójczym, najlepiej zawierającym permetrynę

Ochrona przed ukąszeniami Repelenty zawierające dwuetylotoluamid (DEET) Repelenty zawierające picaridine (Bayerpel) Repelenty zawierające IR35/35 W środowisku naturalnym, komary unikają następujących zapachów: goździków, lawendy, mięty, eukaliptusa, cytroneli, cedru, czeremchy, pelargonii, thiaminy (Vit. B1)

Zapobieganie malarii Po pływaniu, kąpieli, prysznicu – zastosować ponownie repelent Wietrzna pogoda, wzmożona potliwość - stosować często repelent (co 2 godziny) Przed zaśnięciem doprowadzić do eliminacji zauważonych w pomieszczeniu owadów W pomieszczeniach klimatyzowanych sprawdzić czy okna i drzwi są szczelnie zamknięte

Wybór leku przeciwmalarycznego powinien uwzględniać wiek płeć stan zdrowia, choroby towarzyszące, przyjmowane leki warunki zakwaterowania planowaną aktywność stopień zagrożenia zimnicą na danym terenie, ze szczególnym uwzględnieniem lekooporności

Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza Chlorokina (Arechin; Aralen; Avloclor) Dorośli – 300 mg zasady chlorokiny raz w tygodniu lub dwa razy po 150 mg Dzieci – 5 mg zasady/kgmc/tydzień - ale nie należy przekraczać dawki dla dorosłych Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w strefie malarycznej oraz 4 tygodnie po jej opuszczeniu Zalecana przy wyjazdach do strefy A

Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza Proguanil (Paludrine) Dorośli – 200 mg na dobę, z reguły 2 tabletki a 100 mg Przy wyjazdach do strefy B Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w strefie malarycznej oraz 4 tygodnie po jej opuszczeniu Podawany w połączeniu z chlorokiną

Narastająca lekooporność Plasmodium falciparum na meflokinę 2004 2007 Narastająca lekooporność Plasmodium falciparum na meflokinę CDC Health Information for International Travel 2008

Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza Doksycyklina (Unidox, Supracyclin, Dotur) Tabletki lub kapsułki a 100 mg Dorosłym – 100 mg dziennie tydzień przed wyjazdem, przez okres pobytu w strefie malarycznej i przez 4 tygodnie po jej opuszczeniu Zalecana w Indochinach

Profilaktyka i leczenie malarii Dorośli – 1 tabletka dziennie, dzień przed wyjazdem w strefę malaryczną, podczas pobytu w strefie malarycznej i 7 dni po jej opuszczeniu Przyjmować o tej samej porze dnia, z jedzeniem lub produktami mlecznymi

Wirus Chikungunya (CHIKV), RNA alphavirus (Togaviridae), Zakażenie człowieka przez ukłucie samicy komarae Aedes aegypti / Aalbopictus. Objawy to gorączka i bóle stawowe, poza tym ból głowymięśni, wysypka. Zwykle samoistna remisja, bóle stawowe utrzymują się miesiącami

Wysypka na lewej stopie u pacjenta z gorączką Chikungunya

Szczepienia dla osób podróżujących Przeciwko żółtej gorączce Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Przeciwko durowi brzusznemu Przeciwko poliomyelitis Przeciwko tężcowi i błonicy Przeciwko grypie Przeciwko infekcjom meningokokowym Przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu Przeciwko wściekliźnie

Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A HAVRIX 720 Junior – 0.5 ml (GSK) od 2 r. ż. HAVRIX Adult 1440 – 1 ml (GSK) od 19 r. ż. AVAXIM – 0,5 ml (Sanofi Pasteur) od 16 r. ż. Dwie dawki: druga, uzupełniająca po 6-12 miesiącach Szczepionka zawiera zawiesinę inaktywowanych formaldehydem wirusów hepatitis A i adsorbowanych na wodorotlenku glinu

Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Engerix B (GSK) 10 μg/0,5 ml Engerix B (GSK) 20 μg/1 ml Szczepionka zawiera rekombinowany antygen powierzchniowy wirusa hepatitis B (białko S). Antygen jest uzyskiwany metodą inżynierii genetycznej z hodowli komórek drożdży Saccharomyces cerevisiae

Dur brzuszny – regiony endemiczne (jasnozielone) i o wysokiej endemiczności (ciemnozielone)

Występowanie cholery na świecie

Zakażenie wody pitnej ściekami

Szczepienie przeciwko durowi brzuszny (typhoid fever) Szczepionka durowa (Ty) produkowana przez BIOMED w Krakowie zawiera zawiesinę inaktywowanych formaldehydem pałeczek Salmonella typhi. W 1 ml szczepionki znajduje się 1 mld pałeczek duru brzusznego. Szczepionka durowo-tężcowa (TyT) produkowana przez BIOMED w Krakowie

Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu Typhim Vi (Sanofi Pasteur) zawiera oczyszczony polisacharyd otoczkowy Vi Salmonella typhi Jedna dawka podana domięśniowo uodparnia na 3-5 lat, można stosować od 3 roku życia Vivotif Berna Vaccine (Oral Typhoid Vaccine Ty21a) - żywa, atenuowana szczepionka doustna (w kapsułkach) Uodpornienie polega na podaniu przed jedzeniem 4 dawek wg schematu 0-2-4-6 dzień

Wszystko zależy od tego dokąd podróżujesz

Dobór szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokowym A,C,Y, W-135 A+C Szczepionka MENVEO konjugowana MenACYW-135

Meningokoki na świecie – zagrożenie dla podróżujących

Regiony świata o zwiększonej zapadalności na IChM

Kraje Afryki subsaharyjskiej należące do „meningitis belt” oraz regiony hiperendemiczne w tym regionie

Projekt ograniczenia epidemii IChM (serogrupa A) w Afryce Realizowany na terenach Burkina Faso, Mali i Nigru od 2010 roku

Masowe szczepienia osób w wieku 1-29 lat szczepionką skonjugowaną Men A (MenAfriVac) celem wywołania odporności gromadnej Kolejnym krokiem jest szczepienie wszystkich niemowląt i dzieci w wieku 5-14 lat.

Daugla DM, The Lancet 2013

Podróże mogą być niebezpieczne

Meningokoki w Europie i w Polsce

Szczepionki skoniugowane chroniące przed IChM Niezarejestrowana w Polsce Rozpoczęcie szczepień w pierwszym roku życia Men C Niezarejestrowana w Polsce Rozpoczęcie szczepień Powyżej pierwszego roku życia Men ACYW-135

ZALECENIA DLA OSÓB WYJEŻDŻAJĄCYCH Szukać informacji na stronach internetowych CDC, WHO, GIS, PZH Zgłosić się do lekarza chorób zakaźnych co najmniej na 2 tygodnie przed wyjazdem Szczepienia ochronne Profilaktyka przeciwmalaryczna Metody zapobiegania biegunce podróżnych Zasady zachowania się w tropiku