Postępowanie przygotowawcze Dorota Czerwińska doktorantka w Katedrze Postępowania Karnego 1

Postępowanie przygotowawcze jako etap procesu karnego postępowanie przygotowawcze jest pierwszym etapem procesu karnego, prowadzonym głównie na użytek oskarżyciela publicznego – żeby mógł on podjąć decyzję, czy w sprawie należy wystąpić z aktem oskarżenia do sądu, a później mógł skutecznie go popierać 2

Funkcje postępowania przygotowawczego przygotowawcza – przygotowuje grunt pod kolejny etap procesu – stadium jurysdykcyjne → przede wszystkim poprzez zebranie dowodów profilaktyczną – co najmniej utrudnia ponowne popełnienie przestępstwa względnie prejudycjalną – może stanowić podstawę pewnych decyzji w innych postępowaniach, choć jego wyniki nie są jeszcze przesądzające (np. art. 66 k.p.) 3

Cele postępowania przygotowawczego ogólne cele procesu karnego art. 2 § 1 k.p.k. szczegółowe – art. 297 k.p.k. wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa ustalenie, czy popełniono czyn zabroniony i czy jest on przestępstwem wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy trafna represja karna uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego zebranie danych stosownie do art. 213 i 214 k.p.k. wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie pokrzywdzonych i szkody rozsądny termin rozstrzygnięcia sprawy zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym do podjęcia decyzji o sposobie zakończenia postępowania oraz przeprowadzenia dowodów przed sądem 4

Zasady procesu karnego w postępowaniu przygotowawczym a sądowym postępowanie sądowe postępowanie przygotowawcze kontradyktoryjność Inkwizycyjność z koncesjami na rzecz kontradyktoryjności jawność wewnętrzna i zewnętrzna tajność z koncesjami na rzecz jawności skargowość działanie z urzędu 5

Strony postępowania przygotowawczego i ich uprawnienia Stronami postępowania przygotowawczego są pokrzywdzony i podejrzany. Pokrzywdzony z mocy prawa jest stroną postępowania przygotowawczego, ale nie sądowego! Art. 299 § 3 k.p.k. - w czynnościach sądowych w postępowaniu przygotowawczym prokuratorowi służą prawa strony. 6

Uprawnienia stron postępowania przygotowawczego prawo do informacji: o faktach – dostęp do akt sprawy (art. 156-157 k.p.k., art. 306), prawo do zapoznania się z opinią biegłego (art. 318), końcowe zapoznanie się (art. 321) o prawie – obowiązek pouczenia (art. 16, art. 300) o rozstrzygnięciach – art. 100 prawo do składania wniosków o przeprowadzenie czynności (art. 167 § 2, 315) prawo wzięcia udziału w czynnościach (art. 315-318) prawo zaskarżenia decyzji procesowych oraz działań lub zaniechań( art. 302 – służy nie tylko stronom) 7

Formy postępowania przygotowawczego ŚLEDZTWO dotyczy spraw o większym ciężarze gatunkowym co do zasady prowadzone przez prokuratora bardziej sformalizowane co do zasady trwa do 3 miesięcy DOCHODZENIE dotyczy spraw o mniejszym ciężarze gatunkowym co do zasady tylko nadzorowane przez prokuratora mniej sformalizowane co do zasady trwa do 2 miesięcy 8

Organy postępowania przygotowawczego Policja – prowadzi dochodzenie, chyba że prokurator zdecyduje się je prowadzić prokurator – dominus litis, pan tego stadium procesu jeżeli nie prowadzi postępowania przygotowawczego, to je nadzoruje prowadzenie śledztwa lub dochodzenia przez prokuratora wyklucza inne organy uprawnienia Policji przysługują także: organom z art. 312 organom z przepisów szczególnych organom z rozporządzenia wydanego na podstawie art. 325d 9

Uproszczenia proceduralne w dochodzeniu art. 325e § 1 – postanowienie o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz zawieszeniu dochodzenia mogą zostać zamieszczone w łącznym protokole (art. 304a) i nie wymagają uzasadnienia. art. 325g § 1 – nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany art. 325g § 2 – przedstawienie zarzutu przez poinformowanie podejrzanego o jego treści na początku przesłuchania art. 325h zd. 1 – możliwość ograniczenia zakresu dochodzenia do „ustalenia czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania” jak to się ma do art. 297 § 1 pkt 5? 10

Wszczęcie śledztwa jest formalnym początkiem postępowania, choć przed wydaniem takiego postanowienia mogą toczyć się czynności sprawdzające (art. 307) lub postępowanie w niezbędnym zakresie (art. 308 – faktyczny początek postępowania) następuje w formie postanowienia prokuratora, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 303) dochodzenie wszczyna prowadzący postępowanie (art. 325e § 1) → Policja następuje z urzędu (informacje własne) lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie 11

Odmowa wszczęcie śledztwa odmówić wszczęcia śledztwa może Policja, co jednak podlega zatwierdzeniu przez prokuratora – art. 305 § 3 k.p.k. na postanowienie o odmowie służy zażalenie do sądu pokrzywdzonemu, instytucji zawiadamiającej o popełnieniu przestępstwa, a osobie zawiadamiającej – jeżeli wskutek czynu doszło do naruszenia jej praw w razie ponownej odmowy wszczęcia po skutecznym zażaleniu - skarga subsydiarna 12

Przebieg śledztwa postanowienie o wszczęciu śledztwa postanowienie o zamknięciu śledztwa czynności sprawdzające faza in personam faza in rem sporządzenie AO czynności w niezbędnym zakresie postępowanie sądowe postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przesłuchanie w charakterze podejrzanego wniesienie aktu oskarżenia 13

Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym Wpływ sądu na postępowanie przygotowawcze: pośredni – wynika z faktu, że zebrany materiał dowodowy będzie podlegał ocenie sądu w stadium jurysdykcyjnym bezpośredni podejmowanie decyzji – np. stosowanie TA, zarządzanie kontroli rozmów, zwalnianie z tajemnicy adwokackiej rozpoznawanie środków odwoławczych – m.in. na zastosowanie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, odmowę wszczęcia postępowania, zatrzymanie przeprowadzanie czynności dowodowych – przesłuchanie świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie – art. 316 § 3 14

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym ogólny prokurator nadzoruje każde postępowanie, którego nie prowadzi; zakres nadzoru – art. 326 szczególne formy nadzoru: podjęcie na nowo umorzonego postępowania – nie może toczyć się przeciwko temu samemu podejrzanemu; postanowienie prokuratora wznowienie postępowania umorzonego – przesłanka: nowe istotne fakty lub dowody; postanowienie prokuratora nadrzędnego uchylenie przez Prokuratora Generalnego postanowienia o umorzeniu śledztwa; nowe postępowanie może toczyć się przeciwko temu samemu podejrzanemu, z tym że uchylenie na jego niekorzyść może nastąpić tylko w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu. 15

Sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego art. 325f Sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego skierowanie sprawy do sądu umorzenie rejestrowe dochodzenia akt oskarżenia postanowienie o umorzeniu art. 331-334 wniosek z art. 335 §1 wniosek o warunkowe umorzenie art. 336 art..324 wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających po umorzeniu! art. 323 § 3 art..517b Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym wniosek o zastosowanie przepadku 16

Końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania przeprowadzane na żądanie pokrzywdzonego, oskarżonego, obrońcy, pełnomocnika, zgłoszony do chwili zamknięcia śledztwa min. 7-dniowy odstęp między zawiadomieniem a zapoznaniem obejmuje udostępnienie akt, jak również informacji o tym, jaka ich część trafi do sądu strony mogą składać niewiążące wnioski o uzupełnienie śledztwa o nowe czynności dowodowe lub wiążące wnioski o uzupełnienie materiałów kierowanych do sądu o określone dokumenty już znajdujące się w aktach sprawy 17

Struktura aktu oskarżenia dane oskarżonego opis czynu wskazanie ewentualnej recydywy kwalifikację prawną czynu wskazanie właściwego sądu i trybu informację o ew. wniosku z art. 59a wykaz dowodów wraz z tezami dowodowymi, usystematyzowany wg poszczególnych czynności: wykaz osób do wezwania wykaz dokumentów do odczytania wykaz dowodów rzeczowych do obejrzenia 18

Załączniki do AO fakultatywnie – uzasadnienie – art. 332 § 2 obligatoryjnie – lista ujawnionych osób pokrzywdzonych wraz z adresami oraz adresy osób wzywanych na rozprawę – art. 333 § 3 – do wiad. sądu obligatoryjnie – odpis dla oskarżonego oraz informację o jego stosunkach majątkowych – art. 334 § 4 fakultatywnie – wniosek z art. 335 § 2 dodatkowo wraz z AO przekazuje się sądowi materiały postępowania przygotowawczego, ale (novum!) - jedynie w zakresie wskazanym w art. 334 §1; strony mają prawo zażądać przekazania także innych materiałów, a ich wniosek jest dla prokuratora wiążący – art. 324 § 2 19

Skazanie bez rozprawy – art. 335 § 1 a 2 oświadczenia oskarżonego nie są sprzeczne z ustaleniami załącznik AO jak w § 1 § 2 nie wprowadza już takiej możliwości – czy to oznacza pełne postępowanie? wymóg przyznania się do winy wniosek zamiast AO okoliczności popełnienia występku i wina nie budzą wątpliwości, cele postępowania zostaną osiągnięte, a prawnie chronione interesy pokrzywdzonego - uwzględnione możność zaniechania dalszych czynności! 20

instytucją pokrewną skazaniu bez rozprawy jest dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej (art. 387) dalszy los wniosku prokuratora, jak również instytucja z art. 387 zostaną szczegółowo omówione na kolejnych zajęciach 21

Dziękuję za uwagę. 22