WYKŁADNIA PRAWA

1. Wstępne rozpoznanie tematu wyjaśnienie pojęcia ,,wykładnia prawa” cele wykładni wyjaśnienie pojęć: - norma prawna - przepis prawny 2. Kolejność prezentowanych treści a. wykładnia statyczna b. wykładnia dynamiczna c. wykładnia systemowa d. wykładnia porównawcza

e. role występujące w wykładni f. wykładnia doktrynalna g. wykładnia oficjalna h. wykładnia autentyczna i. wykładnia językowa - przykłady j. wykładnia systemowa k. wykładnia funkcjonalna 3. Zakończenie-wnioski a. rola wykładni w prawoznawstwie b. język prawniczy

Jest to temat niezwykle ważny w prawoznawstwie, ponieważ punktem wyjścia w procesie stosowania prawa, jest ustalenie stanu prawnego polegające na stwierdzeniu, jakie przepisy prawne obowiązują w danej materii, a następnie na ich wykładni. Termin ,,wykładnia” oznacza interpretację, wyjaśnienie, natomiast ,,prawo” to zbiór odpowiednio uporządkowanych norm. Czyli wykładnia prawa to ogół czynności poznawczych zmierzających do ustalenia właściwego sensu przepisów prawnych. Termin ,,interpretacja” oraz jego synonim – ,,wykładnia”- występuje w różnych naukach. Interpretacja w ogólnym znaczeniu obejmuje rozumienie wyrażeń języka mówionego lub pisanego, a w szczególności również tekstów prawnych. Każdy tekst trzeba zinterpretować by przypisać znaczenia określonym zespołom przedmiotów fizycznych, symbolom czy znakom. Ktokolwiek posługuje się tekstem prawnym musi go najpierw tym sensie zinterpretować.

W ścisłym znaczeniu interpretacja występuje w sytuacjach , jakich powstają wątpliwości co do właściwego znaczenia tekstu rozumianego w bezpośrednim znaczeniu, wówczas by usunąć te wątpliwości , interpretator używa pewnych środków dla ustalenia znaczenia , którego szuka. Takie sytuacje występują w procesie posługiwania się językiem potocznym. Zwroty tego języka wśród członków danej grupy językowej z reguły są rozumiane bezpośrednio w typowych sytuacjach jedynie wówczas, gdy powstają wątpliwości , trzeba uciekać się do zastosowania reguł językowych dla wątpliwego znaczenia. Celem wykładni jest ustalenie treści normy generalnej i abstrakcyjnej właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy, na podstawie której, można określić konsekwencje prawne ustalonego stanu faktycznego. Doskonałym przykładem będą tutaj akty normatywne, które redagowane są w języku potocznym, a także przy użyciu terminów używanych tylko w prawoznawstwie

Zwroty języka potocznego są często wieloznaczne i wymagają dookreślenia. Posługujący się tekstem prawnik, jeśli napotka taki zwrot, musi ustalić, co miał ustawodawca na myśli. Będzie to zatem wynikało z kontekstu innych przepisów bądź ze słowa wieloznacznego, ustalonego przez ustawodawcę, który trzeba umieć odszukać. Właśnie za pomocą wykładni prawa z tak skonstruowanych przepisów prawnych odtwarza się normy prawne, a więc wypowiedzi zawierające wobec określonych osób polecenie wskazanego zachowania się w określonych okolicznościach. Polecenie określonego zachowania się ujmuje się w takich słowach, jak: musi, powinien, jest mu nakazane, jest mu zakazane Pojęciami związanymi z wykładnia prawa są norma prawna i przepis prawny. Encyklopedia PWN tak wyjaśnia te pojęcia:

Norma prawna[1]- reguła zachowania będąca częścią składową systemu prawa, zabezpieczona sankcją przymusu państw.; np. dzielą się na kilka grup, m.in. wg właściwości ich obowiązywania (względnie i bezwzględnie obowiązujące), wg sposobu określenia adresata (abstrakcyjne i konkretne) lub wyznaczonego przez nie zachowania się (ogólne i jednostkowe), wg sposobu regulacji zachowania adresata (nakazujące, zakazujące i dozwalające), ze względu na system praw i wg gałęzi systemu prawa. Przepis prawny[2]- część aktu prawnego wyodrębniona najczęściej jako artykuł, paragraf lub w ich obrębie jako punkt, ustęp; p.p. bywa używany wymiennie z określeniem norma prawna. Każda norma prawna składa się z trzech elementów hipotezy- określenia warunków, jakich ma zastosowanie, dyspozycji-sformułowanej jako dozwolenie, nakaz lub zakaz oraz sankcji- określającej następstwa czekające tego, kto naruszy normę prawną, np. może to by ć grzywna, kara pozbawienia wolności itd. Norma prawna może mieć charakter generalny i abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny. [1] .Encyklopedia Popularna PWN. Wyd.29 zmien, i uzup. Warszawa, 1999. ISBN 83-01-12993-X [2] .Encyklopedia Popularna PWN. Wyd.29 zmien, i uzup. Warszawa, 1999. ISBN 83-01-12993-X

Generalność oznacza, że norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Kowalskiego), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub każdy człowiek). Abstrakcyjność oznacza, że nakazane czy też zakazane zachowanie jest wymagane od adresata normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się określone w normie prawnej okoliczności. Dotyczy to powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego uszczegółowienia określonych nią okoliczności. Indywidualność oznacza, że norma jest skierowana do wskazanego podmiotu. Konkretność oznacza, że norma dotyczy ściśle wskazanej sytuacji. Rodzaje przepisów- przepisy ogólne-określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania - przepisy przejściowe-ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów

czy też w świetle innych norm postępowania- przepisy dostosowujące-określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji- przepisy końcowe-są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy. Posługiwanie się określonym pojęciem wykładni zależy od konkretnych celów badawczych. Praktyka stosowania prawa posługuje się tym terminem w rozumieniu wąskim, związanym z usuwaniem wątpliwości, które powstają w rozważaniu konkretnych przypadków. Wówczas jest to wykładnia operatywna, w której ustala się znaczenie budzących wątpliwości tekstów prawnych w stopniu dostatecznie sprecyzowanym do potrzeb rozstrzygnięcia. Wykładnie operatywną dzielimy na rodzaje w zależności od tego, jaki organ jej dokonuje (wykładnia sądowa, administracyjna). Z praktycznego punktu widzenia należy wyróżniać poszczególne rodzaje wykładni również ze względu na to , kto jej dokonuje i jaką moc wiążącą mają jej ustalenia.

Podziały tego typu są uzależnione od prawnego unormowania siły wykładni poszczególnych podmiotów. Przykładem są instytucje, wykładni obowiązującej, szczególnie szeroko rozbudowane w naszym systemie prawa. Sędzia jest związany wykładnią autentyczną zawartą w samej ustawie lub tez wykładnie legalną dokonaną przez prawodawcę, wytycznymi wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej, uchwalonymi przez Sąd Najwyższy; wykładnią prawa zawartą w motywach wyroku rewizyjnego, przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania; wykładnią zawartą w uchwałach składu 7 sędziów Sądu Najwyższego, ale wykładnia ta wiąże jedynie prawnie Sędziów Sadu Najwyższego. Istnienie wiążącej wykładni wpływa na stanowisko sądu wykładnią ta związanego choćby przez konsekwencje prawne przyjęcia wykładni odmiennej. W toku wykładni prawa niejednokrotnie konieczne jest syntaktyczne uzupełnienie normy prawnej, bowiem poszczególne jej elementy zawarte bywają w różnych przepisach prawnych; w jednym przepisie charakteryzuje się adresata, w innym okoliczności, a zdarzyć się może, że w jeszcze innym przedstawia się zachowanie adresata normy.

Często bywa tak, że reguły wykładni są dla prawnika tak oczywiste, że przeprowadza on wykładnię intuicyjnie. Jednak w większości przypadków przeprowadzenie wykładni wymaga określonej kultury prawnej, a także nagromadzenie przesłanek doświadczenia prawniczego. Reguły wykładni zależą od przyjętej w danym okresie i w danym kraju koncepcji wykładni. Wyróżniamy tutaj dwie grupy wykładni, mianowicie: wykładnię statyczną; wykładnię dynamiczną. Wykładnia statyczna polega na dążeniu do odtworzenia historycznej i niezmiennej woli ówczesnego prawodawcy, przyjmując, że raz ustalonej treści wypowiedzi normatywnych nie można zmieniać. Najwyższymi wartościami w procesie tworzenia i stosowania prawa staje się autorytet prawa oraz poszanowanie dla tradycji, co sprzyja umocnieniu poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli państwa.

W odróżnieniu od wykładni statycznej bardzo ważną jest wykładnia dynamiczna, którą rozumiemy jako koncepcję, gdzie zakłada się jak najgłębsze dostosowanie treści przepisu prawnego do nowej sytuacji i współczesnych poglądów i aspiracji obywateli danego państwa. Powstaje ona zwłaszcza w okresie zasadniczych przemian ustrojowych, społecznych i politycznych, gdzie system prawa jest rozchwiany oraz współwystępują przepisy z różnych epok tworzenia prawa. Pojawia się dylemat pomiędzy wyżej wymienionymi wykładniami, który rozwiązuje się obecnie, modyfikując wykładnię dynamiczną w wykładnię adaptacyjną, która w myśl reguł interpretacji humanistycznej adaptacyjnej, zmierza do dostosowania prawa jako tworu kulturowego do aktualnych warunków kulturowych; decyduje tutaj wola, preferencje i zamierzenia aktualnego w danym czasie prawodawcy. Prawodawca zmierza do sytuacji, w której konstruowane przez niego przepisy prawne są jednoznaczne i precyzyjne oraz powszechnie rozumiane.

Jeśli zwrot językowy jest jasny i jednoznaczny, oznacza to, że nie należy prowadzić dalszych dociekań a zasadniczo wykładnię na tym należy zakończyć. Prawodawca niekiedy świadomie wprowadza wypowiedzi normatywne niejednoznaczne, kierując się zasadą pozostawiania adresatom norm większej swobody działania, bądź też organom stosującym prawo większych swobód decyzyjnych. Na niejednoznaczność wypowiedzi normatywnych może wpływać też „starzenie się” prawa, które reaguje na przemiany społeczno-polityczne i gospodarcze z pewnym opóźnieniem. Wieloznaczność języka potocznego powoduje, że dla zrozumienia przepisów prawnych pomocne są językowe reguły wykładni zawarte czasami w języku prawa (np. w postaci definicji ustawowych) lub przede wszystkim w języku prawniczym. Przyjęto, że wykładnia językowa może mieć trzy postacie, jako: wykładnia potwierdzająca, na mocy której przyjmuje się, że prawodawca biernie odtworzył w przepisie swoje zamierzenia i cele,

wykładnia rozszerzająca, na mocy której uznaje się, że prawodawca nie wyraził w przepisie wszystkich sowich zamierzeń, wykładnia zwężająca, na mocy której stwierdza się, że prawodawca wyraził w przepisie więcej treści niż zamierzał. Istnieją sytuacje, kiedy język prawniczy nie dostarcza rozstrzygnięcia, wówczas należy odwołać się do funkcjonalnych reguł wykładni, związanych z założeniem racjonalności prawodawcy, a więc przyjęciem, że prawodawca jest doskonały ze względu na posiadaną wiedzę językową i merytoryczną w danej dziedzinie oraz dysponuje uporządkowanym systemem wartości. Stosując funkcjonale reguły wykładni poszukuje się takiego znaczenia wieloznacznego zwrotu interpretowanego, które jest w największym stopniu adekwatne do założenia o racjonalnym prawodawcy. Poszerzenie wiedzy o założeniach przypisywanych prawodawcy przynoszą różnorodne aplikacje – sądowa, adwokacka, radcowska, prokuratorska i notarialna.

Dodatkowe wskazówki w odtworzeniu założeń przypisywanych prawodawcy zawierają części wstępne (preambuły) aktów prawnych, przedstawiające cele, którym stosownie aktu prawnego ma służyć. Niekiedy nakazy stosowania konkretnych dyrektyw funkcjonalnych zawarte są w przepisach ogólnych aktu prawnego. Można wyróżnić w ten sposób: - wykładnię systemową, wtedy gdy ustala się treść przepisu prawnego ze względu na jego usytuowanie wyróżnionej części aktu prawodawczego (jak przypisy ogólne, rozdział, część), w gałęzi prawa należy odwołać się do zasad gałęzi czy też systemu prawa - wykładnię porównawczą, kiedy znaczenie przepisu ustala się przez porównanie jego treści do wskazań innych przepisów prawa. Jeśli chodzi o role występujące w wykładni, już w literaturze możemy rozróżnić jej dwa rodzaje:

rolę naprawczą rolę usprawniającą rolę uzupełniającą Pierwsza z nich, czyli rola naprawcza wykładni wiąże się z błędami językowymi w formułowaniu tekstu prawnego a zarazem koniecznością likwidacji jego niejasności. Natomiast druga z nich, rola usprawniająca wykładni związana jest z zamierzonym użyciem przez prawodawcę zwrotów nieokreślonych, które mają zapewnić elastyczność tekstu i dać podmiotom stosującym prawo swobody decyzyjne. Trzecia, rola uzupełniająca wykładni, polega na dodawaniu przez interpretatora norm konsekwencji, bądź jest niezbędna w przypadku wystąpienia luk konstrukcyjnych. Nie sposób pominąć również mocy wiążącej wykładni gdzie wyróżnić możemy trzy zasadnicze rodzaje wykładni:

wykładnia doktrynalna – dokonywana jest przez prawników, którzy nie występują w roli organów państwa. Może ona wpływać na treść orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych, formalnie jednak nie jest wiążąca dla nikogo. wykładnia oficjalna – wykonywana jest przez upoważnione organy państwa i może być wykładnią: wiążącą wszystkich adresatów i wszystkie organy, wiążącą tylko pewną grupę organów; wiążącą poszczególne organy w poszczególnych sprawach wykładnia oficjalna może być wykładnią autentyczną dokonywana przez organ, który wydał dane przepisy i dlatego wiąże w takim stopniu jak owe przepisy. Kluczowe znaczenie w stosowaniu prawa ma wykładnia praktyczna dokonywana przez organy państwowe, stosujące prawo w decyzjach administracyjnych i w orzeczeniach sądowych. Wykładnia ta nadaje prawu realny wymiar i decyduje o tym, czy intencje oraz zamierzenia prawodawcy znajdą swoje odbicie w życiu społecznym.

Ogólnie jest przyjęte, że ustalone znaczenie przepisów prawnych, w drodze wykładni, nie powinno być sprzeczne z jakimkolwiek przepisem prawnym. Należy również wspomnieć, że różne rezultaty wykładni trzeba porównywać ze sobą. W związku z tym powstaje kwestia w jakiej kolejności stosować wszystkie wymienione sposoby wykładni i któremu z nich należy dać pierwszeństwo. Można rozpocząć od wykładni językowej, a następnie, przez wykładnię systemową, do funkcjonalnej. Na wykładni językowej zatrzymujemy się wtedy, kiedy sens przepisu jest wystarczająco jasny przy zastosowaniu dyrektyw językowych. W razie jakichkolwiek wątpliwości odwołujemy się do wykładni systemowej i funkcjonalnej, dając pierwszeństwo jej ustaleniom stosunki do wykładni językowej.

Znaczenie normy uzależnione jest od kontekstu, ze względu na który jest ono ustalane. Wyróżniono trzy konteksty normy prawnej: kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny. A więc istnieją trzy podstawowe grupy dyrektyw interpretacyjnych trzy rodzaje wykładni prawa - wykładnia językowa, wykładnia systemowa i wykładnia funkcjonalna. Omówienie każdego rodzajów wykładnia obejmuje ich ogólną charakterystykę oraz przytoczenie tych dyrektyw interpretacyjnych, których przyjęcie nie jest uzależnione od dokonania wyboru między statystycznymi i dynamicznymi teoriami wykładni- są to więc powszechnie przyjęte dyrektywy interpretacyjne. Wykładnia językowa polega na posługiwaniu się dyrektywami, które wskazują w jaki sposób należy ustalać znaczenie normy ze względu na jej kontekst językowy. Norma prawna jest sformułowana w języku prawnym.

Język zaś prawniczy cechuje szereg różnic w porównaniu z językiem potocznym. Zgodnie z przyjętymi współcześnie zasadami języka charakteryzuje się z punktu widzenia składni, semantyki i pragmatyki. Dla rozważań nad wykładnią podstawową rolę mają właściwości semantyczne norm i ich elementów oraz różnice znaczeniowe, jakie występują między znaczeniami zwrotów języka prawnego a znaczeniami równokształtnych zwrotów w języku potocznym. W języku prawnym, podobnie jak i w języku potocznym , występują różne stopnie precyzji znaczenia poszczególnych zwrotów. Widzimy trzy zakresy ze względu na stopień precyzji zaliczenia określonego przedmiotu do zakresu desygnatów określonej nazwy . Jądro znaczeniowe, gdy zaliczenie danego przedmiotu do tego zakresu jest praktycznie pewne; strefa przejściowa, gdy takiej pewności nie ma; krąg zewnętrzny gdy praktycznie pewne jest, że przedmiot nie jest już desygnatem tej nazwy. Wątpliwości wywołujące potrzebę wykładni operatywnej najczęściej dotyczą właśnie owej strefy przejściowej i są stymulowane przez oceny, będące punktem wyjścia wykładni operatywnej.

Dlatego też wysuwamy hipotezę , że gdy teksty prawne są w przeciętnych warunkach dostatecznym stopniu dostosowane do bieżących potrzeb w ocenie organów stosujących prawo i technika prawodawcza jest w wystarczającym stopniu poprawna , to w typowych sytuacjach wystarcza bezpośrednie rozumienie tekstu i wykładnia operatywna nie jest potrzebna. Z tego punktu widzenia rozbieżności interpretacyjne nie stanowią reguły, ale wyjątek. Język prawny nie jest jednolity, ponieważ poszczególne akty prawne, a w szczególności ustawy , niejednokrotnie operują własną terminologią. Dlatego też ustalenie interpretacyjne znaczeń poszczególnych terminów w orzecznictwie z reguły przybierają formułę typu ,,zwrot M w art. NN znaczy…”. Nie wszystkie dyrektywy związane kontekstem językowym są przedmiotem teorii wykładni. Dyrektywy niezbędne dla rozumienia i posługiwania się językiem potocznym nie są uwzględnione w żadnej teorii wykładni. Tego rodzaju dyrektywy języka są przedmiotem badań lingwistycznych zostają tutaj pominięte.

. Natomiast dyrektywy wykładni językowej to takie dyrektywy , które określają jak należy ustalić znaczenie normy prawnej ze względu na język prawny, w którym jest ona formułowana. Przykłady:[1]26.01.1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r., nr 112, poz. 1118 z późn. zm.) modyfikuje znaczenie terminu "nauczyciel". W myśl tej ustawy, "nauczycielami" są także osoby, które nie zajmują się bezpośrednio przekazywaniem wiedzy (np. bibliotekarze lub logopedzi zatrudniani w szkołach), a równocześnie nie są nimi dla ustawodawcy np. prywatni korepetytorzy. "Członkiem rodziny" osoby podlegającej powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu jest wyłącznie: a) dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, [1] http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyk%C5%82adnia_prawa

natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku, b) małżonka, c) wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym - art. 5 ust. 3 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135). Jest to tzw. definicja legalna, mająca znaczenie tylko dla tej ustawy. W braku dostatecznego uzasadnienia dla nadania słowom szczególnego znaczenia, przyjmuje się znaczenie, jakie wynika z języka potocznego. Znaczenie zwrotów i zdań, powstałych z połączenia kilku wyrazów, należy ustalać zgodnie z zasadami gramatyki języka, w którym przepis został sformułowany. Użycie spójników ma szczególne skutki dla wykładni. Wykładnia systemowa polega na ustalaniu znaczenia normy ze względu na system, do którego ona należy. Założenie niesprzeczności systemu jest przyjmowane przez interpretatorów łącznie z postulatem by te sprzeczności usuwać .

Chodzi przy tym o sprzeczności techniczne , które organ stosujący prawo uznaje za pozorne. Usuwanie sprzeczności technicznych odbywa się poprzez reguły kolizyjne lub przez wykładnię, gdy posłużenie się regułami kolizyjnymi nie doprowadzi do stwierdzenia, że jedna z norm sprzecznych nie obowiązuje. Stąd bierze się dyrektywa wykładni: Interpretator powinien tak ustalić znaczenie interpretowanej normy, by nie pociągało to za sobą istnienia sprzeczności technicznej między normą interpretowaną a jakąkolwiek z norm należących do tego samego systemu prawa. W systemie prawa wyróżnia się zasady i zwykłe normy. Poglądy na to, co rozumieć przez zasadę systemu prawa są w prawoznawstwie nader sporne. Niezależnie jednak od tego, jak się zasadę pojmuje ,ma ona pierwszeństwo przed zwykłymi normami prawa. I dlatego też przyjęta jest dyrektywa: w razie sprzeczności normy z zasadą systemu prawa, należy tak ustalić znaczenie interpretowanej normy , by nie była ona z ta zasadą sprzeczna.

Powołanie się na zasadę może odgrywać role w usunięciu wątpliwości powstałych na gruncie wykładni językowej. Stąd bierze się sformułowanie dyrektywy interpretacyjnej drugiego stopnia: Jeżeli na gruncie dyrektyw wykładni językowej istnieją wątpliwości co do znaczenia normy prawnej, należy wybrać takie ustalenie, które jest zgodne z zasadami części systemu prawa i systemu prawa , do którego interpretowana norma należy. Według przyjętej konstrukcji zasada systemu jest zawsze normą prawa( lub obowiązującą konsekwencją normy prawa ). Dlatego też powołanie się na zasadę jest zawsze powołaniem się na normę prawa obowiązującego, a nie na regułę, która reguła prawa nie jest. Przy przyjęciu tej propozycji można sformułować dyrektywę: [1]Jeżeli interpretator powołuje zasadę systemu prawa lub jego części ), to powinien określić tę zasadę przez wskazanie konkretnej normy lub ich grupy zawierającej daną zasadę lub też norm lub grupy norm, której ta zasada wynika na gruncie przyjętych reguł interferencyjnych. [1] Lang Wiesław. Teoria państwa i prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.

Systematyka aktu zawierającego interpretowane normy prawne jest brana przez wszystkich interpretatorów pod uwagę, jako pomocniczy środek interpretacyjny. Uwzględnianie systematyki opiera się na założeniu, że normy zostały zgrupowane w działy , części , tytuły, artykuły, paragrafy itd. Według jakichś zasad prawidłowej techniki legislacyjnej ( systematyka wewnętrzna ) oraz na akty główne i przepisy przejściowej wprowadzające ( systematyka wewnętrzna ). Odpowiednia dyrektywa łącząca wskazówki pierwszego i drugiego stopnia brzmi: ,,Ustalając znaczenie normy interpretator powinien brać pod uwagę systematykę wewnętrzną aktu, w którym norma się mieści, ale można od niej odstąpić w tych wypadkach, gdy ustalenia uzyskane na podstawie innych dyrektyw interpretacyjnych zgodnie prowadzą do takiego ustalenie znaczenia normy, przy którym jej położenie w systematyce wewnętrznej aktu jest wadliwe.

Wykładnia funkcjonalna- dyrektywy wykładni funkcjonalnej wskazują jak należ ustalić znaczenie normy ze względu na kontekst funkcjonalny. Kontekst ten jest bardzo łożony. W skład jego wchodzą: ustrój ekonomiczny i społeczno polityczny, w którym dana norma obowiązuje; ogólna kultura społeczeństwa wyrażana w przyjętych w nim ocenach i normach społecznych; cele społeczno-polityczne wysuwane przez grupy kierujące w społeczeństwie; zjawiska cywilizacyjne, a związku z którymi reguluje się zachowanie się ludzi w społeczeństwie takie jak, np. technika komunikacyjna, technika sanitarna. W zależności od konkretnej sytuacji na interpretatora oddziałują rozmaite elementy tego kontekstu. Występują one niejednokrotnie w postaci celu i funkcji normy oraz ocen i reguł społecznych, które interpretator bierze pod uwagę przy ustaleniu znaczenia normy. Wobec wielości tych czynników i ich skomplikowania oraz nieokreśloności wpływu, jaki mają one wywierać na prawo obowiązujące, normatywne teorie wykładni najbardziej się różnią w związku z rolą przypisywaną dyrektywą funkcjonalnym i opartej na nich wykładni funkcjonalnej.

W wykładni prawa interpretator powołuje się na rozmaitego rodzaju cele W wykładni prawa interpretator powołuje się na rozmaitego rodzaju cele. Stopień określoności tych celów jest różny , materiały, których czerpie się wiedze o tych celach , są różnorodne, również sporne jest to, czyje cele chodzi- czy prawodawcy czy interpretatora, czy o jeszcze jakieś inne cele. Materiały, na podstawie których ustala się cel normy sprowadzają się do tego samego tekstu przepisów aktów prawnych lub też spoza tego tekstu – cele takie mogą być bowiem formułowane w materiałach przygotowawczych do poszczególnych aktów prawnych lub też wprowadza się je wprost z kontekstu funkcjonalnego normy w postaci postulatów systemu prawa, opartych z reguły na zasadach ustroju społeczno-politycznego. W związku z tym tzw. Wykładnia celowościowa –jako rodzaj wykładni funkcjonalnej wyodrębniony ze względu na to , jakimi rozważaniami się posługuje – jest przedmiotem wielu kontrowersji. Zasadniczym sporem jest to, o czyje cele chodzi. Teorie statyczne , niechętne dopuszczaniu celu w ogóle, jeżeli już dopuszczają rozważania teologicznego pod warunkiem, że chodzi o ,, cele historycznego normodawcy”.

Teorie dynamiczne natomiast zainteresowane są celami samej normy Teorie dynamiczne natomiast zainteresowane są celami samej normy . Dlatego też jedyna dyrektywa wykładni do przyjęcia niezależnie od wyboru między teoriami statystycznymi i dynamicznymi głosi, w nawiązaniu do wspomnianej jednolitości systemu prawa: [1],,Jeżeli w procesie wykładni uwzględnia się cele prawa, to posługując się celem normy należy go ustalić w ten sposób, by był zgodny co najmniej z celem instytucji, do jakiej interpretowana norma należy”. Reasumując powyższe stwierdzenia, wykładnia nie jest niczym innym, jak tylko poszukiwaniem rzeczywistego brzmienia przepisu prawnego, ustalenie rzeczywistego znaczenia. Ta sama norma może odnosić się do wielu pozornie różnych sytuacji, dlatego wykładnia musi być odpowiednio zinterpretowana. Przedmiotem interpretacji jest język, za pomocą którego zakodowane są teksty prawne. W przypadku wykładni naczelną zasadę pełni zasada clara non sunt interpretanda, zgodnie z którą to co jest zrozumiałe i jasne nie wymaga interpretacji. [1] Lang Wiesław. Teoria państwa i prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.

Ze względu na to że teksty prawne wyrażane są za pomocą języka powstają wątpliwości w znaczeniu takiego kodu. Język stosowany przy tworzeniu aktów jest językiem potocznym co niesie za sobą szereg nieostrych wyrażeń. Ponadto nawet w przypadku jasnych sformułowań znaczenie zapisu językowego może budzić wątpliwości przykładem jest np. sformułowanie wymagają tego zasady słuszności. Język, w jakim tworzone są teksty prawne jest językiem prawnym. Język prawny nie może być jednak utożsamiany z językiem prawniczym, ponieważ ten drugi to język stosowany przez prawników. Jest to język dopełniający język aktów prawnych, ponieważ tworzy swoiste terminy odnoszące się do tłumaczonych tekstów prawnych.

Bibliografia 1.Encyklopedia Popularna PWN. Wyd.29 zmien, i uzup. Warszawa, 1999. ISBN 83-01-12993-X 2.Bem Jacek. Repetytorium z wiedzy o społeczeństwie.Warszawa: Skrypt, 2005. ISBN 83-89522-49-7 3.Lang Wiesław. Teoria państwa i prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. 4.Masiewicz Walery. Siedem spotkań z prawem. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1997. ISBN 83-03-00650 5.Wikipedia,wolna encyklopedia. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyk%C5%82adnia_prawa