Kobiety w ujęciu wiktymologii

Ofiara - definicja Pojęciem ofiary przestępstwa operuje wiktymologia, W literaturze podaje się trzy sposoby rozumienia terminu ofiara: 1) w ujęciu wąskim: ofiarą przestępstwa jest konkretny człowiek, który ponosi szkodę, doznaje krzywdy lub przestępstwa w wyniku popełnionego przestępstwa, 2) w ujęciu szerszym – poza jednostką za ofiarę uważa się także grupę lub instytucję pokrzywdzoną lub poszkodowaną,

3) w ujęciu najszerszym – ofiarą jest już nie tylko jednostka, czy instytucja, ale również porządek moralny albo prawny, który jest zagrożony, poszkodowany albo zniszczony przez czyn karalny, Wedle art. 1 „Deklaracji o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy” z 1985 r.: „Ofiarami są osoby, które indywidualnie lub zbiorowo poniosły uszczerbek w zdrowiu fizycznym lub psychicznym, doznały zaburzeń emocjonalnych, strat materialnych lub istotnego naruszenia swoich podstawowych praw w wyniku działania lub zaniechania będącego naruszeniem ustaw karnych obowiązujących w państwach członkowskich, w tym również ustaw dotyczących przestępczego nadużycia władzy”.

Polski system prawno – karny nie posługuje się pojęciem ofiary przestępstwa, lecz pokrzywdzonego (art. 49 k.k.), Pojęcie ofiary w ujęciu wiktymologii nie pokrywa się z pojęciem pokrzywdzonego, odnosząc się do osoby fizycznej lub prawnej, której dobro zostało naruszone lub było zagrożone przestępstwem

Typologie ofiar W wiktymologii pozytywistycznej starano się wyjaśniać skłonność jednostki do stawania się ofiarą, B. Mendelsohn wprowadził pojęcie wiktymność, które oznacza skłonność i predyspozycje do stania się ofiarą. Wedle autora różni ludzie przejawiają predyspozycje do tego, by stać się ofiarami przestępstw ze względu na różne okoliczności,

Opracowana przez H. von Hentiga (1948) klasyczna typologia ofiar została stworzona w oparciu o kryteria biologiczne, psychologiczne i socjologiczne, zaliczono do nich: osoby młode, kobiety, ludzi starszych, osoby niedorozwinięte psychicznie lub wykazujące zaburzenia psychiczne, imigrantów i mniejszości,

Autor do typów psychologicznych zaliczał następujące kategorie ofiary depresyjne, zachłanne i żądne zysku, lubieżne i rozpustne, terroryzujące otoczenie, samotne, uwikłane w szczególnie trudne sytuacje. Należy zaznaczyć, że w każdej z wyodrębnionych kategorii częściej lub rzadziej występują kobiety.

W 1954 r. H. Ellenberger wprowadził do literatury pojęcie „urodzonej ofiary”, która wykazuje stałą predyspozycję do wypełniania roli ofiary, a nawet „ofiary recydywisty”, która wielokrotnie została pokrzywdzona przestępstwami, W 1967 r. E. Fattah zwrócił uwagę na osoby szczególnie predysponowane (tzw. latentne) do stania się ofiarą ze względu na cechy biologiczne, fizjologiczne, społeczne oraz moralne i psychologiczne. Wśród „urodzonych ofiar” z perspektywy aspektu płci wskazywano kobiety, jako słabsze, bardziej uległe, nierzadko bezwolne, podatne na wpływy.

Kobiety a przemoc Kobiety doświadczają różnych form przemocy fizycznej. W badaniach przeprowadzonych przez B. Gruszczyńską stwierdzono, że przejawia się ona: w wyrządzaniu krzywdy fizycznej, w biciu, zranieniu, zastraszeniu, w popychaniu, szarpaniu, ciągnięciu za włosy, w policzkowaniu, kopaniu, uderzaniu pięścią, w duszeniu, poparzeniu, oblaniu substancją żrącą, w użyciu noża, broni palnej.

Jedną z form przemocy jest przemoc o podłożu seksualnym Jedną z form przemocy jest przemoc o podłożu seksualnym. Co szósta z kobiet poddanych badaniom (332) przyznała, że doświadczyła tej szczególnej formy przemocy, która polegała na: zgwałceniu, usiłowaniu gwałtu, seksualnym dotykaniu wbrew woli ofiary, wymuszonych zachowaniach seksualnych z udziałem innych osób, innych formach przemocy seksualnej.

Trzecią z form przemocy stosowanej wobec kobiet jest przemoc psychiczna. Charakterystyka tej formy przemocy pozwala wskazać następujące jej przejawy: ograniczanie swobody kobiety, ingerencja w jej kontakty z rodziną lub przyjaciółmi, kontrolowanie miejsc, w jakich bywa kobieta, stałe podejrzenie o zdradę, używanie obraźliwych określeń w odniesieniu do partnerki, groźby skrzywdzenia, a nawet zabójstwa kobiety lub jej bliskich, wyrządzanie szkód lub niszczenie rzeczy partnerki.

Wnioski Ogólny wskaźnik wiktymizacji w badaniu przemocy wobec kobiet w Polsce wynosi 34,6. Oznacza to, że ponad 1/3 kobiet doznała w swoim życiu przemocy (fizycznej, seksualnej lub psychicznej). Najczęściej dochodzi do stosowania wobec kobiet najbardziej drastycznej z form przemocy o charakterze fizycznej (doznało jej 30% kobiet, przy czym co dwudziesta kobieta w 2007 r.); w wielu przypadkach dodatkowo kobiety doświadczyły przemocy o podłożu seksualnym.

Skutki przemocy wobec kobiet Wedle różnych statystyk od 33 do 62% maltretowanych kobiet cierpi na syndrom zespołu pourazowego (Post Traumatic Stress Disorder – PTSD), PTSD – jest to zespół objawów psychologicznych pojawiających się w przypadku nagłego i traumatycznego doświadczenia, które pojawiają się i trwają nawet po dłuższym czasie od zdarzenia, zaburzając funkcjonowanie konkretnej osoby.

Aby zaistniał PTSD muszą zostać spełnione następujące kryteria: obecność czynnika pobudzającego traumatyczne skutki, symptomy trwają dłużej niż miesiąc, dające się oszacować zmiany postrzegania i pamięci, przynajmniej trzy symptomy unikania (ludzi lub nowych doświadczeń), przynajmniej dwa symptomy pobudzenia (objawy lękowe, symptomy walki).

Inną z konsekwencji przemocy stosowanej wobec kobiet jest pojawienie się u nich tzw. syndromu wyuczonej bezradności, Jest to stan psychiczny, który powstaje i rozwija się, gdy jednostka uczy się, że nic co zrobi nie jest w stanie niczego zmienić i na nic nie ma wpływu, Na syndrom wyuczonej bezradności składają się następujące elementy: - informacje o tym, co się stanie, myślenie dotyczące tego, co ma nastąpić, zachowanie odnośnie tego, co ma się wydarzyć.

Wedle wskazanej koncepcji kobieta nie próbuje odejść od tyrana, widzi siebie jako bezsilną ofiarę, bez szansy na wyjście z sytuacji w jakiej się znalazła, nie widzi sensu w odejściu, Przykładowo do sytuacji bitych kobiet ma zastosowanie teoria cyklu przemocy; ofiara wyczuwa niebezpieczeństwo popadnięcia w pułapkę, gdy mimo zaangażowania się w realizację określonego celu prawdopodobieństwo sukcesu nie zwiększa się, jednostka zyskuje przekonanie, że zbyt wiele zainwestowała by zrezygnować; powtarzające się znęcanie zmniejsza motywację kobiety do jakiejkolwiek reakcji i staje się ona pasywna