FILOZOFIA NOWOŻYTNA XVII-XVIII WIEK KOGNITYWISTYKA

Francis(zek) Bacon ( )

Bacon nie miał dobrego rozeznania we współczesnej mu nauce: * wiele osiągnął w refleksji metanaukowej i metodologii nauk empirycznych: teoria eksperymentu indukcji eliminacyjnej * w filozofii nauki postulat praktycznego, utylitarnego podejścia do nauki: odkrycia prawdy prowadzi do skutecznego działania

Krytyczny stosunek Bacona do:  fizyki Arystotelesa (mimo to używa jego terminologii: fizyka - badanie przyczyn sprawczych i materialnych, metafizyka – badanie przyczyn formalnych i celowych i  scholastyki - zorientowanie na osiągnięcie wiedzy jako wartości samej dla siebie (autotelicznej), a nie ze względu na możliwość jej praktycznego zastosowania.

Główne dzieła: The Advancement of Learning (pełny tytuł: Of the Proficience and Advancement of Learning, Divine and Human, 1605) Instauratio magna (Wielkie ustanowienie (nauk)): cz. I. De dignitate et augmentis scientiarum (O godności i postępie nauk), 1623, cz. II. Novum organum scientiarum (Nowy >>Organon<< (gr. narzędzie) nauk, Pisma pośmiertne: Nowa Atlantyda

Logika dzieli się na: (a) ars inveniendi (łac. sztuka odkrywania) — interpretacja przyrody za pomocą wyjaśniania i aksjomatów (od eksperymentu do aksjomatów i do kolejnych eksperymentów – indukcja, (Novum Organum), (b) ars iudicandi (łac. sztuka sądzenia) — badanie sylogizmów i błędów (krytyka logiki sylogistycznej jako nieprzydatnej w badaniach naukowych przyrodniczych i w praktycznych zastosowaniach ich wyników i zbyt skłonnej do wyprowadzania ogólnych wniosków z ograniczonego materiału obserwacyjnego) oraz opracowanie zasad indukcji, która miała wyeliminować błędy rozumowań sylogistycznych. (c) ars retinendi et tradendi (łac. sztuka ćwiczenia pamięci i przekazywania (wiedzy)), edukacja.

Teoria złudzeń (idoli) Aby metoda indukcji mogła być skutecznie stosowana należy wskazać źródła deformacji poznania i wiedzy, i, dzięki uświadomieniu ich sobie, być w stanie ich unikać (Novum organum (NO), I, XXXVIII).

Złudzenia plemienne (idola tribus): wrodzone ludzkiej naturze i utrudniające dochodzenie do obiektywnych sądów: a)poleganie na danych zmysłowych (sensualizm a nie realizm teoriopoznawczy) (NO, I, XLI, L), b)skłonność do konserwatyzmu w myśleniu, nieprzyjmowanie niewygodnych informacji (NO, I, XLIX), c)skłonność do abstrakcji i hipostaz (NO, I, LI), d)antropomorfizm i finalizm (teleologizm).

Złudzenia jaskini (idola specus): uwarunkowania indywidualne procesów poznawczych (charakter, wykształcenie, oczytanie), które zniekształcają światło naturalne rozumu (NO, I, XLII, LIII-LVIII),

Złudzenia rynku (idola fori) : a)terminy nieprecyzyjnie zdefiniowane, b)terminy nieposiadające desygnatów – fikcje (NO, I, LX).

Złudzenia teatru (idola theatri): przeszłe systemy filozoficzne: a)systemy sofistyczne, racjonalistyczne – medytacje i rozumowania (Arystoteles) (NO, I, LXIII), b)systemy empirystyczne oparte na błędnej koncepcji eksperymentu i indukcji (NO, I, LXIV), c)zabobonne – mieszające porządek teologii i natury (NO, I, LXV).

Teoria wiedzy empirycznej A.Teoria eksperymentu – „Łowy Pana ” (Pan w mitologii greckiej (Faun w mitologii rzymskiej) – bożek lasów (przyrody) i myśliwych.)

Bacon scharakteryzował różne sposoby dokonywania eksperymentów (doświadczeń) naukowych. Sam był eksperymentatorem i podczas jednego z eksperymentów, udowadniając, iż mięso przechowywane w naczyniu wypełnionym śniegiem zachowuje świeżość, zaziębił się i wkrótce zmarł.

Variatio experimenti – powtarzanie doświadczenia w różnych warunkach. Productio experimenti (repetitio et extensio) – przedłużanie doświadczenia przez powtarzanie i poszerzanie.

Translatio experimenti – przenoszenie doświadczenia 1)z natury lub przypadku do dzieł ludzkich, 2)z dzieł i praktyki ludzkiej do innych dzieł i praktyki, 3)z pewnej części dzieła do innej części tego samego dzieła.

Inversio experimenti – odwrócenie doświadczenia – wykazanie przeciwieństwa tego, co udowodniono w uprzednim doświadczeniu. Compulsio experimenti – wymuszanie doświadczenia przez wymuszenie utraty lub uzyskania własności.

Applicatio experimenti – zastosowanie doświadczenia w dziedzinie praktycznej np. prawa Archimedesa. Copulatio experimenti - łączenie doświadczeń (ochładzanie za pomocą lodu i saletry).

Teoria wiedzy empirycznej B. Teoria indukcji eliminacyjnej zakłada, że jej rezultat mimo, iż oparty jest na doświadczeniu (obserwacjach) jest pewny, ma wartość ogólną, bezwyjątkową.

I.Tablica istnienia i obecności (tabula essentiae et praesentiae) obejmuje te przypadki, w których występuje badana własność. II. Tablica odchylenia, czyli nieobecności (tabula declinationis sive absentiae in proximo) obejmuje te przypadki, które od poprzednich różnią się brakiem danej własności, a poza tym we wszystkim się zgadzają. III.Tablica stopni, czyli porównania (tabula graduum sive tabula comparativae) obejmuje te przypadki, w których dostrzegamy różnice danej własności w różnych przedmiotach i zjawiskach.

Eliminacja: zestawienie faktów wyróżnionych w tablicy I i II, by określić istotę/formę danego zjawiska.

Problem rozumowań indukcyjnych  x 1 (F(x 1 )  G(x 1 ))  x 2 (F(x 2 )  G(x 2 ))  x 3 (F(x 3 )  G(x 3 )) …………………….  x (F(x)  G(x)) <--Czy ten wniosek jest zasadny?

Według Bacona wniosek ten jest zasadny. Według Dawida Hume’a ( ) wniosek ten jest bezzasadny, gdyż rozumowania indukcyjne nie prowadzą do wniosków o postaci zdań bezwyjątkowych/ogólnych (z dużym (ogólnym, uniwersalnym) kwantyfikatorem), a jedynie do zdań będących uogólnieniami empirycznymi (z małym (egzystencjalnym) kwantyfikatorem).