Ekonomika ochrony zdrowia (III) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW I - Koszty w ekonomii dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty w ekonomii Koszty produkcji Koszty zewnętrzne Koszty prywatne a koszty społeczne Koszty alternatywne Koszty produkcji w krótkim i długim okresie dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty produkcji Koszty całkowite Koszty przeciętne Koszty krańcowe dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty całkowite Koszty całkowite : koszty stałe koszty zmienne KC = Ks + Kz dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty przeciętne Koszty przeciętne stałe: KPs = Ks/q Koszty przeciętne zmienne: KPz = Kz/q Koszty przeciętne całkowite: KPc = Kc/q KPc = KPs + KPz dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty krańcowe KK to dodatkowy nakład poniesiony przez firmę, w celu powiększenia produkcji o jedną jednostkę KK = dKC/dq KK = dKZ/dq dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty przeciętne i koszty krańcowe KP,KK KK KK KPc KPz KPs min Kpc minKK min KPz q dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty a utargi UC – utarg całkowity to przychód uzyskany ze sprzedaży wytworzonych produktów KC – koszty całkowite to nakłady poniesione na wytworzenie określonej ilości produktów dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty całkowite, utarg całkowity, globalny wynik finansowy KC < UC – dodatni wynik finansowy: zysk globalny KC > UC – ujemny wynik finansowy: strata globalna ********************* KC = UC – wynik finansowy = 0 dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty a utargi UP – utarg przeciętny to przychód uzyskany ze sprzedaży jednego produktu /jest to cena/ UP = UC/q KP – koszty przeciętne to nakłady poniesione na wytworzenie jednego produktu KP = KC/q dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty przeciętne, utarg przeciętny (cena), jednostkowy wynik finansowy KP < UP – dodatni wynik finansowy: zysk jednostkowy KP > UP – ujemny wynik finansowy: strata jednostkowa ********************* KP = UP – jednostkowy wynik finansowy = 0 dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty a utargi KK – koszty krańcowe to dodatkowe nakłady poniesione na wytworzenie dodatkowego produktu KK = dKC/dq UK – utarg krańcowy to zmiana utargu całkowitego wywołana sprzedażą dodatkowej jednostki produktu UK = dUC/dq dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty krańcowe a utarg krańcowy KK < UK – dodatkowo wytworzony produkt przyniesie zysk /wzrost produkcji – uzasadniony/ KK > UK – dodatkowo wytworzony produkt przyniesie stratę /rozszerzenie produkcji – nieuzasadnione/ KK = UK – punkt równowagi przedsiębiorstwa dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

II - Koszty w ochronie zdrowia dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty w ochronie zdrowia Koszt – wielkość nakładów zużytych do realizacji danego programu zdrowotnego (zapobiegania, leczenia lub zmniejszenia objawów choroby) i w konsekwencji uzyskania określonego wyniku dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Rodzaje kosztów w ochronie zdrowia Bezpośrednie - medyczne - niemedyczne Pośrednie (w obrębie sektora świadczeń zdrowotnych i poza nim) Niemierzalne (niewymierne) dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty w ochronie zdrowia medyczne niemedyczne dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty bezpośrednie (direct costs) To wydatki bezpośrednio związane z procesem leczenia Dzielimy je na: - medyczne – wydatki na zakup leków, sprzętu medycznego, amortyzacja aparatury medycznej, pracę lekarzy i pielęgniarek, pobyt w szpitalu, diagnostykę - niemedyczne – inne koszty wynikające bezpośrednio z choroby i jej leczenia, np. wydatki związane z transportem do szpitala, zaangażowanie osoby opiekującej się chorym, stosowanie stosownej diety dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty pośrednie (indirect costs) Zasoby utracone wskutek leczenia: - w obrębie sektora świadczeń zdrowotnych (dodatkowe koszty medyczne w czasie zyskanych lat życia) - poza sektorem świadczeń zdrowotnych (utrata produktywności wskutek nieobecności w pracy, zmniejszona wydajność w pracy, przedwczesna umieralność) dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszty utraconej produktywności Można szacować przy użyciu 2 metod: 1) tradycyjnej, tzw. metoda kapitału ludzkiego (human capital approach) – szacowanie wartości potencjalnej utraty zarobków, 2) nowej, tzw. metoda kosztów frykcyjnych (friction cost method) – opiera się na założeniu, że wartość utraconej produktywności zależy od tego, ile czasu potrzeba do przywrócenia wyjściowego poziomu produktywności dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty niewymierne Koszty związane z pogorszeniem jakości życia, z subiektywnymi odczuciami chorego, np. bólem, cierpieniem Mogą być oceniane jako zmiana w jakości życia lub mierzone jako wynik zdrowotny dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszty stałe i zmienne Koszty stałe (fixed cost) – nie ulegają zmianie wraz ze zmianą uzyskanego wyniku, np. ilością udzielanych świadczeń zdrowotnych (są to np. koszty utrzymania przychodni – ogrzewanie, oświetlenie, obsługa kredytu) Koszty zmienne (variable cost) – związane z liczbą udzielanych świadczeń (np. koszty leków, materiałów opatrunkowych) dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszt przeciętny i krańcowy Koszt przeciętny, średni, jednostkowy (average cost) – nakład finansowy poniesiony na uzyskanie jednostki wyniku (korzyści, efektu), np. porady udzielonej pacjentowi, zabiegu rehabilitacyjnego Koszt krańcowy (marginal cost) – wzrost kosztu (faktycznie – kosztu zmiennego) , wynikający z uzyskania dodatkowej jednostki wyniku (korzyści, efektu), np. przyjęcie dodatkowego 21-go pacjenta, wykonanie dodatkowego zabiegu rehabilitacyjnego dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszt krańcowy a koszt inkrementalny Koszt krańcowy to koszt dodatkowej jednostki wyniku, należącej do logicznej serii wyników, np. przyjęcie dodatkowego pacjenta przez lekarza Koszt inkrementalny (incremental cost) - to koszt uzyskania dodatkowej jednostki wyniku, przy zastąpieniu jednego programu innym – dającym lepsze efekty, ale droższym dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Koszt krańcowy a koszt inkrementalny B A Koszt krańcowy A Koszt krańcowy B Koszt inkrementalny AB wynik x x+1 dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Koszt alternatywny Koszt alternatywny (opportunity cost) – to koszt „utraconej okazji”, czyli koszt najlepszej alternatywy, którą utraciliśmy decydując się na dany program medyczny To najlepsza miara wartości poniesionych nakładów dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Identyfikacja i pomiar kosztów – etapy: 1. określenie punktu widzenia, z jakiego przeprowadza się analizę 2. wyszczególnienie zużytych zasobów 3. określenie jednostek dla zużytych zasobów 4. ustalenie wartości pieniężnych dla zużytych zasobów 5. dyskontowanie 6. analiza wrażliwości dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

1. Punkty widzenia (perspektywa) analizy Pacjent Szpital Płatnik (NFZ, MZ) Społeczeństwo - Przyjęcie punktu widzenia determinuje rodzaje kosztów, które są brane pod uwagę dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Składniki kosztów PACJENT SZPITAL PŁATNIK SPOŁECZEŃSTWO dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2. Zużyte zasoby Ocena ekonomiczna musi obejmować zasoby zużyte do realizacji danego programu zdrowotnego Zasoby podstawowe: personel fachowy, wyposażenie, leki,… Zasoby pośrednie: opieka lekarska, opieka pielęgniarska, testy laboratoryjne, usługi dodatkowe dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

3. Jednostki obliczeniowe zużytych zasobów Dla każdego zużytego zasobu należy określić właściwą jednostkę obliczeniową: Leki – dawki Usługi farmaceutyczne – godziny pracy farmaceuty Opieka medyczna – ilość wykonywanych procedur Leczenie szpitalne – ilość dni spędzonych w szpitalu dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

4. Wycena zużytych zasobów Teoretycznie – właściwa wycena wg kosztu alternatywnego Praktycznie – wg cen rynkowych (należy mieć świadomość ograniczeń – niektóre zasoby nie mają ceny np. opieka rodziny) Podział (alokacja) zasobów użytych do realizacji kilku programów dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

5. Dyskontowanie kosztów Dyskontowanie kosztów to zmniejszenie wartości przyszłych kosztów dla ich porównywalności z kosztami ponoszonymi obecnie PV = FC x DF PV – teraźniejsza wartość kosztów poniesionych w ciągu n lat FC – koszty poniesione w przyszłości DF – współczynnik dyskontowania DF = 1/(1 + r)n , gdzie: r – stopa dyskontowa n – liczba lat, w ciągu których będą ponoszone koszty dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Dyskontowanie kosztów - przykład (1) Hipotetyczny program zdrowotny generuje koszty: 3000 PLN – w I roku 2000 PLN – w II roku 1000 PLN – w III roku Nieskorygowany łączny koszt – 6000 PLN Jeżeli stopa dyskontowa = np. 6%, to współczynnik dyskontowania: - w I roku: 1/1,06 = 0,943 - w II roku: 1/(1,06)2 = 0,89 - w III roku: 1/(1,06)3 = 0,84 dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Dyskontowanie kosztów - przykład (2) Wartość kosztów poniesionych w ciągu trzech lat - jeżeli wydatki ponoszone są na koniec roku: 3000 x 0,943 + 2000 x 0,89 + 1000 x 0,84 = 5449 PLN Wartość kosztów poniesionych w ciągu trzech lat - jeżeli wydatki ponoszone są na początku roku: 3000 + 2000 x 0,943 + 1000 x 0,89 = 5776 PLN dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Stopa dyskontowa W międzynarodowych wytycznych dla ekonomicznej oceny programów zdrowotnych zaleca się stopę dyskontową na poziomie 3-6% Możliwość korygowania stopy dyskontowej o inflację: np. stopa dyskontowa – 6%, stopa inflacji – 9%, to stopa dyskontowa skorygowana o inflację: 1,06 x 1,09 = 1,155, czyli 15,5% dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 6. Analiza wrażliwości Często nie jest możliwe precyzyjne określenie zużytych zasobów - przyjmuje się wówczas pewne założenia i przeprowadza analizę wrażliwości, zadając pytanie o siłę reakcji na np. 50% wzrost ceny leku czy 20% obniżkę stawki za dzienny pobyt w szpitalu jeżeli reakcja jest znaczna – tzn. istotnie wpływa na poziom kosztów, koszty są „wrażliwe” na daną zmienną dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW