Uwarunkowane i bezwarunkowe operacje interwencyjne na rynku pieniężnym i walutowym Magdalena Wyczółkowska Marek Jabłoński

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Operacje otwartego rynku są jednym z ważniejszych sposobów kontrolowania przez Bank Centralny ilości pieniądza w gospodarce i wysokości stopy procentowej, czyli prowadzenia polityki pieniężnej. Polegają na zakupie bądź sprzedaży przez BC skarbowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym.

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Operacje możemy podzielić na: Podstawowe operacje przeprowadzane standardowo w sposób regularny (raz w tygodniu). W warunkach nadpłynności sektora bankowego polegają na emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym terminem zapadalności. Dostrajające operacje, które mogą zostać podjęte przez NBP w celu ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Strukturalne operacje przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym (emisja obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup lub sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym).

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Inny podział operacji otwartego rynku Operacje otwartego rynku bezwarunkowe warunkowe bony pieniężne REPO, reverse REPO outrighty SBB, BSB swapy walutowe

BONY PIENIĘŻNE (operacje bezwarunkowe) Bon pieniężny to krótkoterminowy dłużny papier wartościowy (z terminami wykupu 1, 7, 14, 28, 91, 182 oraz 364 dni), którego emitentem jest NBP. Bony pieniężne są sprzedawane na przetargach organizowanych przez NBP, z dyskontem w stosunku do ich ceny nominalnej. Nabywcami bonów pieniężnych NBP mogą być wyłącznie banki polskie, zaś bezpośrednimi uczestnikami przetargów są banki komercyjne posiadające status tzw. dealera pierwotnego rynku pieniężnego. Rentowność bonów pieniężnych w skali roku jest wyższa niż rentowność bonów skarbowych W ostatnich latach najchętniej wykorzystywany instrument regulacji płynności w Polsce.

BONY PIENIĘŻNE (operacje bezwarunkowe) Dealerzy Rynku Pieniężnego w 2012 r 1. Powszechna Kasa Oszczędności BP SA 2. Bank Handlowy w Warszawie SA 3. ING Bank Śląski SA 4. Bank BPH SA 5. Bank Zachodni WBK SA 6. Bank Gospodarstwa Krajowego 7. BRE Bank SA 8. Bank Millenium SA 9. Bank Polska Kasa Opieki SA 10. Kredyt Bank SA 11. Raiffeisen Bank Polska SA 12. Societe Generale SA Oddział w Polsce 13. Deutsche Bank Polska SA 14. Bank Gospodarki Żywnościowej SA 15. BNP Paribas SA Oddział w Polsce

BONY PIENIĘŻNE (operacje bezwarunkowe) Bony pieniężne emitowane przez NBP w postaci regularnej emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym terminem zapadalności. Emitowane w każdy piątek. (operacje podstawowe) Bony pieniężne w postaci emisji bonów pieniężnych o terminach zapadalności krótszych niż operacje podstawowe (1-, 2-, 3- i 4-dniowe) (operacje dostrajające) Operacje prowadzone przez NBP w 2012 Źródło: raport NBP 2012r

OUTRIGHTY (operacje bezwarunkowe) NBP przeprowadza również operacje z bankami komercyjnymi typu: outright sale (sprzedaż bez jednoczesnego przyżeczenia odkupu) outright purchase (kupno bez jednoczesnego przyżeczenia sprzedaży). W 1999r. w celu ogarniczenia płynności NBP zastosował konwersję niezbywalnych zobowiązań Skarbu Państwa wobec NBP na zbywalne papiery wartościowe. Bezwarunkowa sprzedaż obligacji (outright sale) miała pozwolić na zaabsorbowanie z rynku płynności na długi okres. Powodzenie tej operacji i osiągnięcie stanu niedoboru płynności na rynku było jednak utrudnione. Obowiązek zakupu przez NBP walut od Skarbu Państwa wciąż stanowił podstawowe źródło płynności.

REPO i REVERSE REPO (operacje warunkowe) Operacja REPO (repurchase agreement) polega na tym, że BC kupuje od banków komercyjnych bony skarbowe bądź pieniężne, zobowiązując je jednocześnie do odkupienia tych papierów po określonej w dniu transakcji cenie i wyznaczonym terminie. Transakcja ta staje się krótkoterminowym kredytem, który otrzymuje bank komercyjny od banku centralnego pod zastaw papierów wartościowych. BC dokonuje tej operacji, gdy chce pobudzić aktywność gospodarczą, udostępniając czasowo bankom komercyjnym rezerwy pieniężne, przez co zwiększa ich płynność finansową. Reverse REPO - transakcja warunkowej sprzedaży polega na sprzedaży przez bank centralny bonów pieniężnych bądź skarbowych bankom komercyjnym, pod warunkiem ich odsprzedaży po określonej cenie i w wyznaczonym terminie. Wysokość oprocentowania jest określona przez różnicę ceny sprzedaży i ceny, po której bank centralny odkupuje te papiery. BC dokonuje tej transakcji gdy chce ograniczyć wzrost podaży pieniądza dokonywany przez ekspansję kredytową banków komercyjnych.

REPO i REVERSE REPO (operacje warunkowe) Od października 2010r nie przewiduje się przeprowadzania operacji typu REPO. Ostatnia taka operacja miała miejsce 7 września 2010 roku.

SBB i BSB (operacje warunkowe) Transakcja sell-buy-back (SBB) jest odpowiednikiem REPO z tym, że na SBB składają się 2 umowy: sprzedaży papierów wartościowych na rynku kasowym kupna tych samych p.w. na rynku terminowym po z góry ustalonej cenie. Transakcja buy-sell-back (BSB) jest odpowiednikiem reverse REPO z tym, że na BSB składają się 2 umowy: kupna p.w. na rynku kasowym sprzedaży tych samych papierów wartościowych na rynku terminowym po z góry ustalonej cenie.

SBB i BSB (operacje warunkowe) Niższa wartość bonów skarbowych w obiegu i związane z tym zmniejszenie wartości portfeli tych instrumentów w bankach krajowych ograniczyły możliwości wykorzystania ich jako zabezpieczenia w transakcjach sell-buy-back/buy-sell-back (SBB/BSB) bądź repo. W 2011 r. operacje warunkowe, wśród których zdecydowanie dominowały transakcje SBB/BSB, stanowiły 56% obrotów netto na krajowym rynku bonów skarbowych.

SWAPY WALUTOWE (operacje warunkowe) Swap walutowy to kontrakt zakupu kwoty waluty w określonym dniu, po określonym kursie, a następnie odsprzedaż tej samej kwoty waluty po kursie i w terminie ustalonym w dniu zawarcia umowy. Walutowe transakcje swap wyróżniają następujące cechy: Są to transakcje dwuwalutowe. Wymiana kapitałów następuje dwukrotnie, na pierwszą datę waluty (ang. value date) i na drugą datę waluty (ang. maturity date). Swapy walutowe są zazwyczaj transakcjami krótkoterminowymi (o terminie zapadalności do 1 roku). W trakcie trwania kontraktu nie ma płatności odsetek

SWAPY WALUTOWE (operacje warunkowe) Kurs wymiany w transakcji terminowej swapu jest tzw. kursem swapowym i wylicza się go kalkulując najpierw wielkość marży (różnicy między kursem) natychmiastowym a swapowym. Kurs ten oblicza się według wzoru: M - marża kursu terminowego; k -kurs spot; ik - oprocentowanie waluty Krajowej; iz - oprocentowanie waluty zagranicznej; t- termin zapadalności kontraktu; T- zależnie od waluty 360 lub 365 dni.

SWAPY WALUTOWE (operacje warunkowe) Pionierem kontraktów swap w Polsce jest Polski Bank Rozwoju S.A., który w 1997 roku został przejęty przez Bank Rozwoju Eksportu S.A. Pierwszy swap walutowy zainicjował on w 1992 roku50. W drugiej połowie 1994 roku kontrakty te oferowało już 8 banków, między innymi Polski Bank Inwestycyjny i ING Bank. Swap walutowy jest wykorzystywany jako substytut krótkoterminowej transakcji pożyczkowej. Powody wykorzystywania swapów jako substytutu pożyczki, mogą być bardzo różnorodne. Przykładowo, transakcja taka będzie atrakcyjna dla: banku, który oczekiwał spłaty kredytu walutowego, jednak spłata nastąpi dopiero za miesiąc, międzynarodowej korporacji, która musi dokonać płatności w walucie obcej za surowiec a wie, iż za dwa tygodnie otrzyma tę walutę z tytuły sprzedanych towarów.  

SWAPY WALUTOWE (operacje warunkowe) Walutowe kontrakty swap są bardzo dobrym narzędziem do zabezpieczania płynności w walutach, tj. do zabezpieczania ryzyka niedopasowania wpływów z wydatkami. Podmioty działające na polskim rynku finansowym coraz chętniej wykorzystują swapy jako narzędzie do zabezpieczania się przed tym ryzykiem.Ryzykiem pojawiającym się w firmie, z tytułu transakcji handlowych, jest ryzyko niedopasowania wpływów z wydatkami w określonej walucie.

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU W POLSCE Średnie dzienne obroty netto bonami skarbowymi w latach 2008−2011 (w mld zł) 2008 2009 2010 2011 Obroty netto w tym: 1,24 2,45 2,11 1,25 transakcje bezwarunkowe 0,33 0,77 0,81 0,55 - transakcje warunkowe 0,91 1,68 1,30 0,70 Źródło: raport NBP „rozwój 2011”

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU W POLSCE Miesięczne obroty netto bonami skarbowymi w latach 2008−2011 według rodzajów transakcji Źródło: raport NBP „rozwój 2011”

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU W POLSCE Instrumenty NBP w latach 1990 – 2012 Źródło: raport NBP 2012r.

Dziękujemy!

BIBLIOGRAFIA J. Kudła „Instrumenty finansowe i ich zastosowania” http://www.nbportal.pl/pl/commonPages/EconomicsEntryDetails?entryId=115&pageId=608 http://www.expander.pl/warto-wiedziec/slownik,litera,B,20,slowo.html http://www.nbp.pl/publikacje/operacje_or/2012/raport2012.pdf http://www.nbp.pl/polityka_pieniezna/dokumenty/sprawozdanie_z_wykonania/wykonanie2012.pdf http://www.nbp.pl/publikacje/sopp/System_operacyjny_polityki_pienieznej_NBP_w_latach_2008-2012.pdf http://www.nbp.pl/publikacje/materialy_i_studia/144.pdf http://nbp.pl/systemfinansowy/rozwoj2011.pdf