Systemy uzupełniania zapasów aktualizacja: 26.09.2011 Systemy uzupełniania zapasów autor: mgr inż. Adam Koliński recenzent: dr inż. Stanisław Krzyżaniak Prezentacja dystrybuowana bezpłatnie, udostępniana do celów dydaktycznych. Opracowanie prezentacji współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Instytut Logistyki i Magazynowania Przedsiębiorstwa zaangażowane w opracowanie prezentacji Instytut Logistyki i Magazynowania Instytut Logistyki i Magazynowania - instytut badawczy - realizuje funkcje polskiego centrum kompetencji w logistyce i e-gospodarce. Rozwijamy, promujemy i wdrażamy innowacyjne rozwiązania w kluczowych procesach gospodarczych, podnosząc efektywność funkcjonowania przedsiębiorstw i całych łańcuchów dostaw. Schenker Sp. z o.o. Schenker Sp. z o.o. wiodący operator logistyczny w Polsce należy do Grupy DB Schenker lidera na rynku dostawców zintegrowanych usług logistycznych na świecie. DB Schenker jest częścią grupy Deutsche Bahn. Operator logistyczny Schenker Sp. z o.o. zarządza globalnymi łańcuchami dostaw dla producentów, eksporterów i importerów wiodących marek.

Plan prezentacji Systemy uzupełniania zapasów Zapasy Co to są zapasy? W jakim celu są utrzymywane? 2.Klasyczne systemy uzupełniania zapasów System oparty na poziomie informacyjnym System oparty na przeglądzie okresowym 3.Inne systemy uzupełniania zapasów System min – max System okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym i stałymi wielkościami dostaw System okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym oraz maksymalnymi i zmiennymi wielkościami dostawa 4.Zastosowanie systemów uzupełniania zapasów w systemie informatycznym MonZa foto: DB Schenker foto: DB Schenker

Zapasy Systemy uzupełniania zapasów ZAPAS to określona ilość dóbr materialnych znajdujących się w rozpatrywanym systemie logistycznym (przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw), bieżąco nie wykorzystywana, a przeznaczona do późniejszego przetworzenia lub sprzedaży. Dobra te mają precyzyjnie określoną lokalizację, a ich ilość wyrażona jest ilościowo lub wartościowo.1) 1) S. Krzyżaniak, Gospodarka zapasami, [w;] Logistyka, D. Kisperska – Moroń, S. Krzyżaniak (red.), Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2009, s. 109 foto: DB Schenker foto: DB Schenker

Rodzaje zapasów według ich przeznaczenia:2) Systemy uzupełniania zapasów Rodzaje zapasów według ich przeznaczenia:2) zapas końcowy, zapas wyprzedzający, zapas kompensacyjny, zapas na dociążenie, zapas konsygnacyjny, zapas obrotowy, zapas w partiach, zapas przestarzały, zapas resztkowy, zapas zabezpieczający, zapas sezonowy, zapas spekulacyjny, zapas strategiczny. 2) M. Fertsch (red.), Słownik terminologii logistycznej, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2006, s. 236-237 foto: DB Schenker foto: DB Schenker

Zapasy Systemy uzupełniania zapasów Główne cele utrzymywania zapasów: Zagwarantowanie ciągłości produkcji, Zapewnienie ciągłości dostaw do odbiorców w przypadku wahań popytu. Inne przyczyny gromadzenia zapasów3): możliwość wynegocjowania niższej ceny jednostkowej zakupu towaru – dzięki nabyciu większej partii towarów, sezonowa podaż na dany towar, pomyślna koniunktura rynkowa. 3) Z. Sarjusz – Wolski, Strategia zarządzania zaopatrzeniem, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1998, s. 82 Źródło: Z. Sarjusz – Wolski, Strategia zarządzania zaopatrzeniem, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1998, s. 82

Klasyczne systemy uzupełniania zapasów 1) System oparty na poziomie informacyjnym Główną cechą tego systemu jest to, że decyzja o ponownym złożeniu zamówienia do dostawcy jest podejmowana w sytuacji, gdy poziom zapasu dysponowanego będzie niższy od zapasu informacyjnego. Moment, w którym następuje zamówienie nazywane jest punktem ponownego zamówienia (ang. Reorder Point).4) Główne założenia systemu: Stałe wielkości zamówień i dostaw. Zmienny cykl pomiędzy poszczególnymi zamówieniami. Poziom informacyjny ZI – poziom ponownego zamówienia. Gdzie: ZI – zapas informacyjny, ZB – zapas zabezpieczający, P – prognozowana wielkość popytu w jednostce czasu, T – czas cyklu uzupełnienia zapasu. 4) S. Krzyżaniak, Podstawy zarządzania zapasami w przykładach, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2002, s. 128

T T T0 T0 T0 ZI ZB Systemy uzupełniania zapasów Idea systemu uzupełniania zapasów opartego na poziomie informacyjnym Zapas ZW  ZI złożenie zamówienia ZW > ZI zamówienie nie zostaje złożone Wielkość dostawy ZI Wielkość dostawy ZB T T T0 T0 T0 Źródło: A. Niemczyk, M. Cudziło, K. Kolińska, P. Fajfer, A. Koliński, R. Pawlak, J. Sobótka, Podręcznik dla nauczycieli do laboratorium logistyczno-spedycyjnego i magazynowego, Tom II, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2011 Czas

Klasyczne systemy uzupełniania zapasów 2) System oparty na przeglądzie okresowym Główną cechą tego systemu jest to, że zamówienia do dostawców są składane w określonych cyklach o stałym okresie, a wielkość zamówienia/dostawy jest zmienna. Wielkość zamówienia/dostawy wyznaczana jest jako różnica pomiędzy zapasem maksymalnym, a aktualnym poziomem zapasu (tzw. zapasem dysponowanym).5) Główne założenia systemu: Zmienne wielkości zamówień i dostaw. Stałe cykle pomiędzy poszczególnymi zamówieniami. Zapas maksymalny (ZMAX) służy do wyliczania przy każdym przeglądzie wielkości zamówienia. Gdzie: ZMAX– zapas maksymalny, ZB – zapas zabezpieczający, P – prognozowana wielkość popytu w jednostce czasu, T – czas cyklu uzupełnienia zapasu, T0 – czas cyklu przeglądu. 5) Krzyżaniak S., Podstawy zarządzania zapasami w przykładach, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2002, s. 128

Idea systemu uzupełniania zapasów opartego na przeglądzie okresowym Systemy uzupełniania zapasów Idea systemu uzupełniania zapasów opartego na przeglądzie okresowym Zapas Zmax Wielkość zamówienia Wielkość zamówienia Wielkość dostawy Wielkość dostawy ZI ZB T T T0 T0 T0 Źródło: A. Niemczyk, M. Cudziło, K. Kolińska, P. Fajfer, A. Koliński, R. Pawlak, J. Sobótka, Podręcznik dla nauczycieli do laboratorium logistyczno-spedycyjnego i magazynowego, Tom II, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2011 Czas

obliczonej wielkości WD Systemy uzupełniania zapasów System min-max Warunki jakie należy spełnić w przypadku stosowania systemu min – max6): Duże wydania poszczególnych towarów, Możliwość składania zamówień do dostawców w zmiennych wielkościach. Główne założenia systemu min-max6): zamówienie jest składane w momencie gdy poziom zapasu wolnego będzie niższy od wyznaczonego zapasu informacyjnego, wielkość zamówienia/dostawy jest wyznaczana jako różnica pomiędzy zapasem maksymalnym, a zapasem dysponowanym określonym w chwili składania zamówienia. 6) S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i Magazynowanie, Tom I, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2008, s. 225 Algorytm realizacji systemu min – max Kolejne wydanie ZW ≤ ZI ? NIE TAK Obliczenie wielkości dostawy WD = ZMAX - ZW Zamówienie obliczonej wielkości WD Źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i magazynowanie, Tom I, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008, s. 224

Systemy uzupełniania zapasów System okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym i stałymi wielkościami dostaw Główne założenia systemu7): wielkość zamówienia/dostawy powinna być oparta na obliczeniach ekonomicznej wielkości dostawy. przy ustalaniu poziomu zapasu informacyjnego należy uwzględnić sytuację, w której może wystąpić „opuszczenie” zamówienia do dostawcy. Należy jednak pamiętać, że w wyniku tego wzrasta ryzyko wystąpienia braku w zapasie. 7) S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i Magazynowanie, Tom I, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2008, s. 225 Algorytm realizacji systemu okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym i stałymi wielkościami dostaw Kolejne wydanie Czas przeglądu? NIE TAK ZW ≤ ZI ? NIE TAK Zamówienie stałej wielkości WD Źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i magazynowanie, Tom I, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008, s. 226

Obliczenie wielkości dostawy Zamówienie obliczeniowej wielkości WD Systemy uzupełniania zapasów System okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym oraz maksymalnym i zmiennymi wielkościami dostaw Główne założenia systemu8): zapas maksymalny powinien być tak określony, aby zapewnić ekonomiczną wielkość średniej wielkości zamówienia (EWD = ZMAX – ZI), przy ustalaniu poziomu zapasu informacyjnego należy uwzględnić sytuację, w której może wystąpić „opuszczenie” zamówienia do dostawcy. Należy jednak pamiętać, że w wyniku tego wzrasta ryzyko wystąpienia braku w zapasie. 8) S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i Magazynowanie, Tom I, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2008, s. 225 Algorytm realizacji systemu okresowego przeglądu zapasów z określonym poziomem informacyjnym oraz maksymalnym i zmiennymi wielkościami dostaw Kolejne wydanie Czas przeglądu? NIE TAK ZW ≤ ZI ? NIE TAK Obliczenie wielkości dostawy WD = ZMAX - ZW Zamówienie obliczeniowej wielkości WD Źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i magazynowanie, Tom I, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008, s. 227

Systemy uzupełniania zapasów Zastosowanie systemów uzupełniania zapasów w systemie informatycznym MonZa Dobór systemu uzupełniania zapasów. Zróżnicowanie towarów, które znajdują się w ofercie Firmy wymaga podzielenia ich na kategorie i przypisanie im właściwych parametrów i sposobów odnawiania zapasów. Poszukując optymalnego systemu uzupełniania zapasów należy uwzględnić dwie podstawowe determinanty: specyfikę obrotów poszczególnych typów towarów (profil sprzedaży, dotychczasowe warunki realizacji dostaw itp.) – podział asortymentu na grupy podobnych do siebie towarów o komplementarnej charakterystyce zgodnej z przyjętym kryterium podziału, spełnienie ogólnych założeń obowiązujących w klasycznych modelach uzupełniania zapasów. W systemie informatycznym MonZa istnieje możliwość graficznej ilustracji i analizy obrotów na tle zapasów, z możliwością wybrania kryteriów przeglądania (patrz rysunek 1). MonZa umożliwia ponadto klasyfikację towarów w oparciu o zdefiniowane kryteria podziału, np. analiza ABC wg wielkości wydań (patrz rysunek 2 i 3).

Rys. 1 Analiza obrotu zapasów w systemie informatycznym MonZa Systemy uzupełniania zapasów Rys. 1 Analiza obrotu zapasów w systemie informatycznym MonZa Źródło: Instytut Logistyki i Magazynowania

Rys. 2 Analiza ABC w systemie informatycznym MonZa Systemy uzupełniania zapasów Rys. 2 Analiza ABC w systemie informatycznym MonZa Źródło: Instytut Logistyki i Magazynowania

Systemy uzupełniania zapasów Rys. 3 Graficzne przedstawienie analizy ABC w systemie informatycznym MonZa Źródło: Instytut Logistyki i Magazynowania

Automatyczne generowanie zamówień Systemy uzupełniania zapasów Po wybraniu odpowiedniego algorytmu uzupełniania zapasów dla poszczególnych grup towarów, istotne jest zapewnienie automatyzacji w procesie generowania zamówień. Na rynku dostępnych jest wiele systemów informatycznych, które umożliwiają generowanie zamówień, jednak warunkiem koniecznym jest ręczne wprowadzenie wartości parametrów dla poszczególnych systemów np. MIN-MAX. Tymczasem istotne, jest aby wspomniane parametry, charakterystyczne dla poszczególnych metod uzupełniania zapasów były generowane cyklicznie, z uwzględnieniem prognoz sprzedaży i bieżąco realizowanych obrotów. foto: DB Schenker foto: DB Schenker

Systemy uzupełniania zapasów Zastosowanie systemów uzupełniania zapasów w systemie informatycznym MonZa System informatyczny MonZa umożliwia: definiowanie metody uzupełniania zapasów jak również innych parametrów dla wskazanych grup towarów (rys. 4), automatyczne, cykliczne (każdego dnia) generowanie zamówień dla poszczególnych towarów z wykorzystaniem zdefiniowanych algorytmów uzupełniania zapasów i wskazanych parametrów (rys. 5). Rys. 4 Definiowanie metody uzupełniania zapasów w systemie informatycznym MonZa Rys. 5 Generowanie zamówień w systemie informatycznym MonZa Źródło: Instytut Logistyki i Magazynowania

Literatura pomocnicza Systemy uzupełniania zapasów Literatura pomocnicza M. Fertsch (red.), Słownik terminologii logistycznej, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2006 A. Niemczyk, M. Cudziło, K. Kolińska, P. Fajfer, A. Koliński, R. Pawlak, J. Sobótka, Podręcznik dla nauczycieli do laboratorium logistyczno-spedycyjnego i magazynowego, Tom II, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2011 S. Krzyżaniak, Gospodarka zapasami, [w;] Logistyka, D. Kisperska – Moroń, S. Krzyżaniak (red.), Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2009 S. Krzyżaniak, P. Cyplik, Zapasy i Magazynowanie, Tom I, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2008 S. Krzyżaniak, Podstawy zarządzania zapasami w przykładach, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2002 Z. Sarjusz – Wolski, Strategia zarządzania zaopatrzeniem, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1998

Wyższa Szkoła Logistyki Systemy uzupełniania zapasów Wyższa Szkoła Logistyki Wyższa Szkoła Logistyki jest pierwszą w Polsce uczelnią logistyczną, utworzoną w 2001 roku z inicjatywy Instytutu Logistyki i Magazynowania oraz Centrum Edukacji Logistycznej. Kadra uczelni składa się z wybitnych specjalistów z zakresu logistyki i praktyków gospodarczych. Doceniając wagę doświadczenia jakiego wymaga się dzisiaj od absolwentów uczelni wyższych, WSL umożliwia również odbywanie praktyk i staży w wiodących firmach logistycznych będących partnerami uczelni. Dzięki umowom bilateralnym podpisanym z uczelniami z krajów europejskich studenci WSL korzystający z programu Erasmus wyjeżdżają na studia za granicę. W ramach współpracy z uczelniami z Niemiec i Wielkiej Brytanii mają także możliwość zdobywania podwójnych dyplomów z zakresu logistyki. Wyższa Szkoła Logistyki przejęła rolę patrona edukacyjnego dla szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodach: technik logistyk i technik spedytor w zakresie nowoczesnego kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku. Uczelnia realizuje unikatowy w skali kraju program współpracy z ponad 200 szkołami ponadgimnazjalnymi. Niniejsza prezentacja została opracowana w ramach projektu "Wielkopolska musi wiedzieć" - partnerstwo szkolnictwa zawodowego i rynku pracy kluczem do podniesienia atrakcyjności zawodów technik logistyk i technik spedytor w województwie wielkopolskim (projekt numer: POKL.09.02.00-30-077/09) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.