INSTYTUCJONALNE FORMY INDYWIDUALIZACJI WYKONYWANIA KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI rodzaje i typy zakładów karnych; systemy wykonywania kary pozbawienia wolności; klasyfikacja skazanych

Rodzaje zakładów karnych Kodeks karny wykonawczy przewiduje 4 rodzaje zakładów karnych (art. 69 k.k.w.), podlegających Ministrowi Sprawiedliwości (art. 68 k.k.w.): (dwa kryteria klasyfikacji: wiek i uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności) 1) zakład karny dla młodocianych, 2) zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy, 3) zakład karny dla recydywistów penitencjarnych, 4) zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego.

W zakładzie karnym dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia; w uzasadnionych wypadkach skazany może dalej odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 r.. Jeżeli jest to uzasadnione dorosły skazany po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą może, za swoją zgodą odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych. Młodociani obligatoryjnie odbywają karę w systemie programowanego oddziaływania Odbywający karę w zakładach karnych dla młodocianych typu zamkniętego i półotwartego mają ponadto prawo do dodatkowego widzenia w miesiącu.

ZAKŁAD KARNY DLA ODBYWAJĄCYCH KARĘ PO RAZ PIERWSZY Osadzeni zostają skazani, którzy nie zostali skierowani do zakładu dla młodocianych, dla recydywistów penitencjarnych czy odbywający karę aresztu wojskowego oraz skazani odbywający zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie.

Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych „Recydywistą penitencjarnym„ jest osoba skazana ponownie za przestępstwo umyślne, która uprzednio odbywała karę pozbawienia wolności, karę aresztu wojskowego czy karę za wykroczenia - za umyślne przestępstwa czy wykroczenia.

Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego Skazani na karę aresztu wojskowego odbywają karę w zakładzie karnym typu otwartego chyba że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu. Na karę aresztu wojskowego skazani mogą być tylko żołnierze. Zgodnie z art.. 322 k.k.: do kary aresztu wojskowego stosuje się przepisy dotyczące kary pozbawienia wolności; kara aresztu wojskowego trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach. karę aresztu wojskowego odbywa się w przeznaczonym do tego zakładzie karnym; w czasie odbywania kary skazany podlega także szkoleniu wojskowemu.

Źródło: Dane statystyczne CZSW. Stan na 01.12.2012 r

Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności 1) programowanego oddziaływania; 2) terapeutyczny; 3) zwykły

System programowanego oddziaływania Podstawą wykonywania kary w systemie programowanego oddziaływania jest nakierowany na resocjalizację indywidualny program oddziaływania, opracowany przy współudziale skazanego, w którym ustala się środki resocjalizacji, rodzaje terapii, jak również różne przedsięwzięcia (np. kontakty zewnętrzne, wypełnianie czasu wolnego), skierowane na przygotowanie skazanego do wyjścia na wolność.

Zasadą jest, że skazani zakwalifikowani do systemu programowanego oddziaływania odbywają karę w zakładzie typu półotwartego. Jeżeli jednak wyniki klasyfikacji bądź okresowych ocen tego wymagają, mogą być skierowani lub przeniesieni do zakładu typu zamkniętego, a w tym drugim przypadku - do zakładu typu otwartego.

Zgoda skazanego W systemie programowanego oddziaływania obligatoryjnie odbywają karę skazani młodociani. W systemie tym mogą też odbywać karę także - za ich zgodą - skazani odbywający karę w zakładzie dla odbywających karę po raz pierwszy, jak również w zakładzie dla recydywistów. Nie ma znaczenia rodzaj odbywanej kary (kara terminowa, 25 lat, dożywotniego pozbawienia wolności, kara zastępcza, kara aresztu i aresztu wojskowego). Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom; programy te mogą ulegać zmianom

System terapeutyczny Odbywanie kary w systemie terapeutycznym jest uzależnione od łącznego istnienia dwóch przesłanek: występowanie u skazanego zaburzeń psychicznych, upośledzenia umysłowego, uzależnienia od alkoholu albo innych środków lub niepełnosprawności fizycznej; wymóg oddziaływania specjalistycznego na skazanego

Zgoda skazanego Jeżeli istnieją przesłanki do zakwalifikowania skazanego do systemu terapeutycznego, następuje to bez konieczności wyrażenia przez niego zgody. Jednak jeżeli stwierdzono u skazanego uzależnienie od alkoholu albo środków odurzających lub psychotropowych, albo gdy został on skazany za przestępstwo określone w art. 197-203 k.k., popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, w razie braku zgody, o stosowaniu leczenia lub rehabilitacji orzeka sąd penitencjarny.

Wykonywanie kary w systemie terapeutycznym Istnieją dwa sposoby wykonywania kary w tym systemie: w oddziale terapeutycznym oraz poza takim oddziałem. Skazanego zakwalifikowanego do odbywania kary w systemie terapeutycznym, skierowanego do oddziału terapeutycznego, umieszcza się w oddziale o specjalizacji dla skazanych: a) z zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo, b) uzależnionych od alkoholu, c) uzależnionych od środków odurzających lub substancji psychotropowych, d) niepełnosprawnych fizycznie .

System zwykły Skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania nie wyrażają zgody na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu; Skazani dorośli, którzy odbywając karę w systemie programowanego oddziaływania nie przestrzegali wymagań ustalonych w indywidualnym programie; Skazani dorośli, którzy odbywali karę w systemie terapeutycznym i nie wymagali już oddziaływania specjalistycznego oraz nie wyrazili zgody na odbywanie kary w systemie programowanego oddziaływania; Skazani odbywający zastępczą karę pozbawienia wolności; Ukarani karą aresztu orzeczoną za wykroczenie lub karą porządkową oraz osoby, wobec których zastosowano środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności.

Żródło: Dane statystyczne CZSW. Stan na dzień 01.12.2012 r.

Typy zakładów karnych 1) zamknięty; 2) półotwarty; 3) otwarty. Różnią się w szczególności stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza nim.

Źródło: Dane statystyczne CZSW. Stan na dzień 01.12.2012 r.

Klasyfikacja skazanych Ma na celu stworzenie warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi, zapobieganie szkodliwym wpływom, zapewnienie bezpieczeństwa osobistego, wybór właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu (klasyfikacja zewnętrzna, prawna) oraz rozmieszczeniu skazanych wewnątrz zakładu karnego (klasyfikacja wewnętrzna, pedagogiczna).

Kryteria w oparciu o które dokonuje się klasyfikacji skazanych to w szczególności: wiek, płeć, uprzednie odbywanie kary, umyślność lub nieumyślność czynu, wysokość pozostałej do odbycia kary, stan zdrowia fizycznego i psychicznego (kryteria przedmiotowe- formalne), stopień demoralizacji, poziom wykolejenia społecznego, podatność na resocjalizację.

Podmiot dokonujący klasyfikacji Na podstawie art. 62 k.k. sąd wydając wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności, może określić rodzaj i typ zakładu karnego, w którym skazany ma odbyć karę a także może orzec terapeutyczny system jej wykonywania. W sytuacji, gdy w trakcie wykonywania kary wystąpią okoliczności uzasadniające zmianę rodzaju lub typu zakładu bądź obranego systemu, dokonanie takiej zmiany wymaga wydania postanowienia przez sąd penitencjarny, a w przypadku kolejnych okoliczności uzasadniających zmianę już po wydaniu postanowienia przez sąd penitencjarny, decyzje w tym zakresie może podjąć komisja penitencjarna .