Norma prawna
Norma prawna a przepis prawny Dwa sposoby rozumienia terminu „przepis prawny”: Każde zdanie w sensie gramatycznym występujące w tekście aktu prawnego; Każda redakcyjnie wyodrębniona jednostka systematyki tekstu aktu prawnego, np. paragraf, artykuł, punkt.
Norma prawna to zrekonstruowana z przepisów prawnych reguła postępowania, tzn. wypowiedź językowa, która wskazuje, komu i w jakich okolicznościach jest nakazane/zakazane lub dozwolone konkretne postępowanie oraz jakie będą konsekwencje w przypadku, gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę.
Kondensacja norm – w jednym przepisie prawodawca zawiera wiele różnych norm postępowania. Rozczłonkowanie norm w przepisach – fragmentaryzacja normy prawnej i umieszczanie w odpowiedniej części aktu normatywnego (aktów normatywnych).
Koncepcje budowy normy prawnej Koncepcja trójelementowa Hipoteza (adresat + okoliczności, w których powinien on się zachować w sposób przewidziany przez normę) Dyspozycja (wzór zachowania, formułuje nakazy/zakazy lub dozwolenia) Sankcja (konsekwencje, jakie nastąpią, gdyby adresat zachował się niezgodnie z wzorem zachowania określonym w dyspozycji)
Podział sankcji Sankcja kary – ma charakter represyjny i określa dolegliwość dotyczącą ukaranego (prawo karne). Sankcja egzekucji – stosowana jest w celu wykonania obowiązków, których osoby zobowiązane nie chcą wykonać dobrowolnie (prawo administracyjne). Sankcja nieważności – oznacza bezskuteczność czynności prawnej w przypadku naruszenia reguł dokonywania tej czynności (prawo cywilne). Nieważność bezwzględna i względna.
Koncepcje budowy normy prawnej 2) Koncepcja norm sprzężonych Norma sankcjonowana – formułuje nakaz/zakaz lub dozwolenie dowolnym podmiotom. Norma sankcjonująca – określa nakaz zastosowania sankcji w razie naruszenia normy sankcjonowanej. Jej adresatem jest zawsze organ państwa upoważniony do wymierzenia sankcji.
Rodzaje norm Norma indywidualna – skierowana do osoby lub osób wyodrębnionych ze względu na pewną cechę osobową lub zespół takich cech. Norma generalna – określa adresata poprzez wskazanie pewnej cechy lub cech wspólnych dla pewnej klasy osób, której ma dotyczyć określony w normie obowiązek.
Rodzaje norm Norma abstrakcyjna – ustalająca w sposób powtarzalny i pozakontekstowy treść nakładanego na adresata normy obowiązku. Norma konkretna – wyznaczająca w sposób czasoprzestrzennie określony treść nakładanego na adresata obowiązku.
Rodzaje norm Ius cogens – normy prawne bezwzględnie stosowane Ius dispositivum – normy prawne względnie stosowane. Norma semiimperatywna – norma bezwzględnie stosowana, ale zazwyczaj tylko wobec określonego typu sytuacji lub ograniczająca swobodę wyboru zachowania tylko ze względu na określoną grupę adresatów.
Zakres zastosowania normy Klasa sytuacji (okoliczności, zdarzeń), od których zaistnienia norma uzależnia powstanie określonych obowiązków po stronie adresata normy. Okoliczności niezależne od adresata Zachowania zależne od człowieka
Zakres normowania normy Klasa zachowań nakazanych/zakazanych przez normę. Inaczej treść wyznaczanego przez normę obowiązku. Mogą mieć postać czynności psychofizycznych jak i czynności konwencjonalnych.
Zasady prawa Normy prawne o szczególnym znaczeniu w systemie prawa, określane też jako normy zasadnicze. Zasady uniwersalne – zasady całego systemu prawa. Zasady części systemu prawa – odnoszą się do jednej lub kilku gałęzi prawa.
Zasady prawa W znaczeniu dyrektywalnym – są wyraźnie określone w tekście prawnym. W znaczeniu opisowym – wyprowadza się je z tekstu prawnego za pomocą zabiegów argumentacyjnych.