lek. med. Tomasz Kłopotowski INTERNA 2014 Pestycydy lek. med. Tomasz Kłopotowski

Pestycydy - definicje PESTYCYDY (łac. pestis – zaraza, pomór) - środki chemiczne stosowane dla ochrony roślin uprawnych przed szkodnikami insektycydy – środki owadobójcze - związki chemiczne do zabijania szkodliwych owadów (związki polichlorowe, zw. fosforoorganiczne, karbaminiany, pyretroidy)

Pestycydy - definicje herbicydy – środki chwastobójcze – związki chemiczne do niszczenia chwastów (paraquat, diquat, pochodne kwasów chlorofenoksykarboksy- lowych) rodentycydy – środki gryzoniobójcze – związki chemiczne do zabijania gryzoni (antykoagulanty) fumiganty – gazy używane do sterylizacji produktów (bromek metylu, dibromek etylu)

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Mechanizm toksyczności: węglowodory chlorowane są neurotoksynami – zaburzają przewodzenie bodźców nerwowych, szczególnie w mózgu powodują “uczulenie” m. sercowego na arytmogenne działanie katecholamin powodują uszkodzenie wątroby, nerek i szpiku mają działanie karcenogenne

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Toksykokinetyka: dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, przez skórę i drogą inhalacyjną są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, kumulują się w tkankach metabolizowane bardzo wolno w wątrobie, wydalane w ciągu dni, miesięcy, lat przechodzą do mleka matki są induktorami enzymów wątrobowych

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Dawka toksyczna: zróżnicowana wysoce toksyczne (LD50<50 mg/kg) – endrin, dieldrin, endosulfan umiarkowanie toksyczne (LD50 >50 mg/kg) – lindan, heptachlor, chlordan

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Objawy – ostre doustne zatrucie nudności, wymioty niepokój, nadmierna pobudliwość nerwowa, zaburzenie koordynacji ruchów, mrowienie w okolicy ust, drętwienie języka, przeczulica, bóle i zawroty głowy zaburzenia świadomości, śpiączka, drgawki i depresja ośrodka oddechowego zaburzenia rytmu, migotanie komór Rozpoznanie: na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Leczenie: zabezpieczenie i podtrzymywanie funkcji życiowych tlenoterapia, intubacja, wspomaganie oddechu leczenie przeciwdrgawkowe monitorowanie układu krążenia, leczenie zaburzeń rytmu (beta- blokery) odtrutki – nie ma specyficznych leków ani odtrutek

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Leczenie: dekontaminacja skażenie skóry i oczu – zdjąć skażone ubranie, zmyć skórę wodą i mydłem; obficie wypłukac oczy wodą lub solą fizjologiczną spożycie – nie prowokować wymiotów, podać węgiel aktywowany, rozważyć płukanie żołądka metody przyspieszające eliminację powtarzane dawki węgla aktywowanego

Insektycydy polichlorowe węglowodory chlorowane Następstwa: uszkodzenia wielonerwowe uszkodzenie wątroby nerek szpiku

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Mechanizm toksyczności: wiążą się z seryną esterazowego centrum acetylocholinesterazy (AChE) w tkance nerwowej i krwinkach czerwonych oraz cholinesterazy surowiczej (ChE) prowadzą do zmiany struktury białkowej NTE (neuropathy target esterase) i hamują jej aktywność

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Zahamowanie aktywności AChE prowadzi do nagromadzenia się acetylocholiny w: receptorach muskarynowych (zakończenia układu cholinergicznego), receptorach nikotynowych (płytka nerwowo-mięśniowa i zwoje autonomiczne) receptorach cholinergicznych w OUN

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany związki fosforoorganiczne powodują nieodwracalne zahamowanie aktywności oraz często uszkodzenie enzymu karbaminiany są odwracalnymi inhibitorami cholinesterazy toksyczność może być nasilona przez rozpuszczalniki organiczne inne składniki preparatów

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Toksykokinetyka: dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, przez skórę i drogą inhalacyjną są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, kumulują się w tkance tłuszczowej metabolizowane są w wątrobie, niektóre do bardziej toksycznych związków

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Dawka toksyczna: zróżnicowana; zależna od rodzaju związku, szybkości metabolizmu Rozpoznanie: wywiad, charakterystyczny obraz kliniczny (objawy muskarynowe, nikotynowe i z OUN), badanie aktywności AChE i ChE; hipokaliemia, hiperglikemia

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - objawy kliniczne Receptor muskarynowy - objawy ogólne Układ krążenia  bradykardia Gruczoły potowe  wzmożone pocenie Gruczoły ślinowe  wzmożone ślinienie Gruczoły łzowe  łzawienie Źrenice  zwężenie źrenic (“szpilkowate”) Ciało rzęsowe  zamazane widzenie, bóle głowy Pęcherz moczowy  częste, bezwiedne oddawanie moczu

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - objawy kliniczne Receptor nikotynowy Mięśnie prążkowane  łatwe męczenie się, osłabienie siły mięśniowej, drgania mięsni, drżenia pęczkowe, kurcze, uogólnione osłabienie siły mięśniowej / porażenie wiotkie (z mięśniami oddechowymi włącznie) Zwoje sympatyczne  bladość, przejściowy wzrost ciśnienia tętniczego, hipotonia, tachykardia, hiperglikemia

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - objawy kliniczne Receptory cholinergiczne w oun: uogólnione wiotkie porażenie depresja ośrodka oddechowego i krążeniowego z dusznością, sinicą, hipotensją; drgawki, utrata przytomności – śpiączka

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - leczenie zabezpieczenie i podtrzymywanie funkcji życiowych tlenoterapia, intubacja, wspomaganie oddechu, oddech kontrolowany z PEEP leczenie przeciwdrgawkowe monitorowanie układu krążenia

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - leczenie Odtrutki antagonista receptorów muskarynowych – atropina iv. (do objawów atropinizacji – zmniejszenie wydzielania oskrzelowego, brak pocenia, suche śluzówki, akcja serca 100/min., poszerzenie źrenic) reaktywatory AChE – pralidoksym, obidoksym (Toxobidin®) 250 mg iv. w bolusie, a następnie w ciągłej infuzji w dawce 750 mg/24 godz. pod kontrolą aktywności AChE, do czasu pełnej reaktywacji AChE

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - leczenie Dekontaminacja skażenie skóry i oczu – zdjąć skażone ubranie, zmyć skórę wodą i mydłem; obficie wypłukać oczy wodą lub solą fizjologiczną spożycie – nie prowokować wymiotów, węgiel aktywowany?, rozważyć płukanie żołądka Metody przyspieszające eliminację powtarzane dawki węgla aktywowanego – niepewna skuteczność hemodializa, hemoperfuzja - nieefektywne

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Następstwa uszkodzenie obwodowego układu nerwowego (polineuropatie) uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (zanik korowy i podkorowy mózgu), uszkodzenie wątroby

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - neurotoksyczność Ostra kryza cholinergiczna  zahamowanie aktywności AChE  objawy muskarynowe, nikotynowe i z OUN Zespół pośredni występuje w zatruciach niektórymi związkami – fenthion, fenitrothion; początek w 2 – 4 dobie od ostrego zatrucia

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - zespół pośredni występuje po okresie poprawy – ustąpieniu objawów kryzy cholinergicznej; nie występują drżenia pęczkowe ponowne zahamowanie AChE – upośledzenie pre- i postsynaptycznej transmisji nerwowo-mięśniowej ostra niewydolność oddechowa – niedowład mięśni oddechowych

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany - zespół pośredni osłabienie mięśni unerwianych przez nerwy czaszkowe osłabienie mm. zginaczy szyi oraz proksymalnych mięśni kończyn osłabienie / zniesienie odruchów ścięgnistych śmierć z powodu niewydolności oddechowej

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Opóźniona (odległa) sensomotoryczna polineuropatia (demielinizacja ?): niezależna od zahamowania acetylocholinesterazy zahamowanie NTE wiotkie porażenie i atrofia mięśni w dystalnych odcinkach kończyn, ataksja zazwyczaj oszczędza mięśnie oddechowe

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminiany Odległe następstwa ze strony OUN zawroty głowy, napięcie nerwowe, stany lękowe, drżenia i niepokój, labilność emocjonalna, bezsenność, mary senne, depresja, zaburzenia koncentracji, spowolnienie procesów myślowych, dezorientacja; demencja

Pyretryny i pyretroidy Naturalne i syntetyczne pochodne kwasu chryzantemowego Mechanizm toksyczności: Natychmiast zabijają owady paraliżując ich system nerwowy poprzez przerwanie transportu błonowego w aksonach. Ssaki metabolizują te związki bardzo szybko i dlatego dla ssaków są zdecydowanie mniej toksyczne. Są źle wchłaniane zarówno przez skórę jak i z przewodu pokarmowego. Dawka toksyczna: doustna dawka jest większa niż 100 – 1 000 mg/kg

Pyretryny i pyretroidy Objawy kliniczne: reakcje anafilaktyczne – skurcz oskrzeli, obrzęk krtani mogą wystąpić u osób nadwrażliwych przy podrażnieniu skóry – zmiany oparzeniowe, rumień przy zatruciu doustnym – podrażnienie przewodu pokarmowego po spożyciu dużych ilości (200 – 500 ml skoncentrowanego roztworu) mogą wystąpić objawy ze strony OUN – drgawki, śpiączka, zatrzymanie oddechu Rozpoznanie: wywiad, obraz kliniczny

Pyretryny i pyretroidy Leczenie: zabezpieczenie i podtrzymywanie funkcji życiowych dekontaminacja skażenie skóry i oczu – zdjąć skażone ubranie, zmyć skórę wodą i mydłem; obficie wypłukac oczy wodą lub solą fizjologiczną spożycie – nie prowokować wymiotów, węgiel aktywowany?, rozważyć płukanie żołądka

Pochodne kwasów chlorofenoksyoctowych kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy (2,4-D) kwas trichlorofenoksyoctowy (2,4,5-T) kwas 4-chloro-2-metylfenoksyoctowy (MCPA) stosowane jako herbicydy

Pochodne kwasów chlorofenoksyoctowych Mechanizm działania: są słabymi inhibitorami oksydatywnej fosforylacji zespół przegrzania (wzrost temperatury, przyspieszenie procesów metabolicznych) bezpośrednie działanie toksyczne na: mięśnie prążkowane nerwy obwodowe

Pochodne kwasów chlorofenoksyoctowych Objawy kliniczne: osłabienie siły mięśniowej, skurcze mięśniowe, uogólniona wiotkość mięśni tachykardia  migotanie komór hipertermia rabdomioliza, kwasica metaboliczna parestezje, polineuropatie Leczenie: objawowe

RODENTYCYDY antykoagulanty - pochodne kumaryny fosforek cynku pochodne cebuli morskiej

Kumaryna i pochodne Warfaryna - pochodna kumaryny (kumadin) “Superwarfaryny” – pochodne 4-hydroksy-warfaryny (brodifakum, difacinon, bromadiolon, pindon) Mechanizm działania: zmniejszają syntezę czynników krzepnięcia zależnych od witaminy K – czynnik II, VII, IX i X poprzez zahamowanie enzymu 2,3 reduktazy witaminy K1; dotyczy to tylko nowosyntetyzowanych czynników – okres utajenia objawów

Kumaryna i pochodne Objawy kliniczne: krwawienia (czas trwania objawów od 2-7 dni - pochodne warfaryny; superwarfaryny - kilka tygodni) wydłużenie czasu protrombiny (PT); > INR Leczenie: podawanie wit. K1 (phytonadione) 5 - 10 mg i.v. u dorosłych; 1-5 mg i.v. u dzieci do 40 mg/kg w zatruciu superwarfarynami przetaczanie świeżego osocza