Definicje i podział logiczny Wykład 2 i 3 Definicje i podział logiczny

Podział definicji ze względu na to, do czego się odnoszą Definicja nominalna – dotyczy słów Definicja realna – dotyczy rzeczy

Podział definicji ze względu na zadania Sprawozdawcza (relacjonuje zastane znaczenie terminu) Projektująca - regulująca (wybiera spośród zastanych znaczeń jedno) - konstrukcyjna (wprowadza nowy termin lub nowe znaczenie terminu wcześniej znanego) Problem wypowiedzi mętnych

Podział definicji ze względu na zadania - przykłady a) Przez „naiwnych mentalistów” rozumiem w dalszej części swej rozprawy nieświadomych zwolenników tezy, iż nasze życie psychiczne poznajemy w sposób bezpośredni, bez jakichkolwiek schematów. b) W żargonie myśliwskim, a także przestępczym słowo „farba” oznacza krew

Podział definicji ze względu na zadania - przykłady c) Niech „telegnoza” określa ten obraz świata, jaki czerpią z programów nastolatki oglądające nałogowo MTV d) W żargonie części kibiców „piknikami” nazywa się ludzi, którzy przybyli na mecz wraz z rodzinami i bez zamiaru awanturowania się. e) „Kryminalistą” jest ktoś, kto popełnia zbrodnie z zimną krwią, a nie pod wpływem wzburzenia albo namiętności.

Podział definicji ze względu na budowę Równościowe (definiendum - zwrot łączący-definiens) - klasyczne (treściowe) - przez rodzaj i różnicę gatunkową, np. Student to uczeń szkoły wyższej) nieklasyczne (zakresowe) – przez rozłożenie zakresu definiendum na kilka podzbiorów, np. Filozofia to ontologia, epistemologia i aksjologia Nierównościowe np. równoważnościowa: X jest dziadkiem Y wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje takie Z, że X jest ojcem Z, Z zaś jest ojcem lub matką Y

Stylizacje definicji Słownikowa Słowo „aksjologia” znaczy to samo, co wyrażenie „refleksja o wartościach” Semantyczna Słowo „aksjologia” oznacza refleksję o wartościach Przedmiotowa Aksjologia to refleksja o wartościach

Błędy w definicjach sprawozdawczych Błąd nieadekwatności - definicja za szeroka - definicja za wąska - definicja za wąska i za szeroka jednocześnie - wykluczanie się zakresów sytuacja przesunięcia kategorialnego Błąd pragmatyczny (ignotum per ignotum) - błędne koło (bezpośrednie lub pośrednie) jako przypadek ignotum per ignotum

Błędy w definicjach sprawozdawczych - przykłady Metaetyka to dział filozofii, który podejmuje problemy metaetyczne Czas w filozofii Kanta to pojęcie empirycznie realne, lecz transcendentalnie idealne Nazwa ogólna to nazwa, która ma mniej niż 1000 desygnatów Kwadrat to figura geometryczna o czterech bokach

Błędy w definicjach sprawozdawczych - przykłady e) Sędzia to osoba uprawniona do wydawania wyroków sądowych. Wyrok sądowy to decyzja sędziego f) Filozofia społeczna to relacja między jednostką a jej społecznym otoczeniem g) Nazwa złożona to nazwa, która składa się z przynajmniej trzech słów

Błędy w definicjach projektujących Nieskuteczność definicji regulującej - niepowodzenie w usunięciu wątpliwości Bezpłodność poznawcza definicji konstrukcyjnych

Błędy w definicjach projektujących - przykłady Wojna sprawiedliwa to wojna prowadzona w słusznej sprawie Ciężka paczka to paczka, której nie może unieść listonosz Ciężka paczka to paczka, która waży więcej niż 8 kilogramów Słowo „stół” będzie oznaczało w dalszej części mojego wywodu krzesło

Błędy w definicjach projektujących - przykłady e) Alienacja to ujarzmienie człowieka przez jego własne wytwory materialne i duchowe, które zaczynają mu się jawić jako złowrogie, obce i niekontrolowane siły f) Przez wyrażenie „duże miasto” będę rozumiał miasto, które ma bardzo licznych mieszkańców

Pseudodefinicje Definicja perswazyjna Definicja ostensywna (deiktyczna) Definicja cząstkowa Definicja metaforyczna

Definicje w prawie - status - definicje nominalne - definicje projektujące

Definicje w prawie Sposób konstruowania: - równościowa treściowa - równościowa zakresowa - nierównościowa

Definicje w prawie Przykład definicji równościowej treściowej art. 115 § 10 kk: „Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.”

Definicje w prawie Przykład definicji równościowej zakresowej art. 115 § 11 kk: „Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”

Definicje w prawie Przykład definicji nierównościowej art. 725 kc: „Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nie oznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych”

Definicje w prawie Sposób wprowadzenia definicji legalnej: - słowniczek - osobny przepis - definicja nawiasowa art. 66 § 1 kc: „Kto oświadczył drugiej stronie wolę zawarcia umowy, określając w oświadczeniu jej istotne postanowienia (oferta), i oznaczył termin, w ciągu którego będzie oczekiwać odpowiedzi, ten jest ofertą związany aż do upływu oznaczonego terminu.”  

Podział logiczny – warunki poprawności Warunki formalne: - wyczerpujący - rozłączny - jedna zasada podziału - ostra zasada podziału Warunek materialny – poprawność pod względem pragmatycznym

Podział logiczny – sposoby przeprowadzania Według cech kontradyktorycznych Według zasady specyfikacyjnej - determinanda - determinanty

Inne operacje Typologia (mniej sformalizowany podział) Partycja (wyodrębnianie części składowych) Stratyfikacja (wyodrębnianie właściwości)