Dzieci z niedowidzeniem Lidia Gumuła

Osoba, której analizator wzrokowy nie jest uszkodzony, nabywa umiejętności posługiwania się wzrokiem w czasie wykonywania różnych, codziennych czynności. Dziecko z uszkodzonym wzrokiem w ograniczonym stopniu odbiera bodźce wzrokowe i nie zawsze bez pomocy otoczenia potrafi je wykorzystać.

Międzynarodowa Klasyfikacja Obniżenia Ostrości Widzenia O,8 -1,0 wzrok normalny Poniżej 0,8 słabowzroczność lekka Poniżej 0,3 słabowzroczność umiarkowana Poniżej 0,1 słabowzroczność znaczna 0,05-0,02 słabowzroczność głęboka /ślepota umirkowana/ Poniżej 0,02 ślepota z poczuciem światła 0,00 ślepota całkowita

DEFINICJA WHO- ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA BRAK POCZUCIA ŚWIATŁA- tzw. czarna ślepota, osoby nie mają poczucia szarości, bieli, czerni, nie ma nic, często uciskają gałki oczne, bo mają wówczas błyski, widzą kolory. POCZUCIE ŚWIATŁA- POLE WIDZENIA DO 5 STOPNI widzenie szczątkowe, osoba liczy palce z odległości 1 metra, odróżnia dzień od nocy, jest w stanie określić czy w pomieszczeniu jest zapalone światło. POLE WIDZENIA WIĘKSZE NIŻ 5 STOPNI, MNIEJSZE NIŻ 10 tzw. resztki wzroku- osoby widzą ludzi, rysy twarzy, przedmioty, wprowadzamy Brajla 2 STOPIEŃ NIEDOWIDZENIA- wprowadzamy czrnodruk, programy komputerowe, nie pracuje się Brajlem.

Ograniczenie spostrzegania wzrokowego opóźnia rozwój motoryczny i działania praktyczne ogranicza samodzielność w wykonywaniu czynności życia codziennego zmniejsza sprawność, precyzję w koordynacji obu rąk ma negatywny wpływ na formy lokomocji tj. bieganie, skakanie, poruszanie się co może powodować częstsze wypadki

NAUKA WIDZENIA U DZIECKA ROZPOCZYNA SIĘ OD ROZPOZNAWANIA DWUWYMIAROWEGO - OBRAZKI, NASTĘPNIE – KSZTAŁTY, PÓŻNIEJ – SYMBOLE, BY DOJŚĆ DO NAJWYŻSZEJ UMIEJĘTNOŚCI WZROKOWEJ TJ. MOŻLIWOŚCI CZYTANIA, A TAKŻE PISANIA, RYSOWANIA ITP.

Rozwój spostrzegana wzrokowego u dziecka małego 0-1 W przeciągu pierwszych dwunastu miesięcy życia dziecko nabywa następujących umiejętności: 1. umiejętność skupiania wzroku na twarzy osoby dorosłej 2. śledzenie ruchu przedmiotu po łuku 3. reagowanie mimiką na twarz dorosłego 4. śledzenie wzrokiem osoby poruszającej się 5. reagowanie uśmiechem na uśmiech 6. koncentrowanie wzroku na ustach mówiącej osoby dorosłej 7. śledzenie obrazu znikającego z pola widzenia / obracanie głowy za przedmiotem lub osobą/

8. oglądanie grzechotki podczas potrząsania nią 9. utrzymywanie zabawki w dłoni i koncentrowanie wzroku na innym przedmiocie 10. oglądanie małych przedmiotów położonych na stole, manipulowanie nimi z przeciwstawieniem kciuka, dotykanie palcem wskazującym szczegółów zabawek 11. poszukiwanie przedmiotu, który zniknął z pola widzenia 12. śledzenie ruchu zabawek wyrzucanych z łóżeczka 13. przyciąganie przedmiotu, który może dosięgnąć, zmieniając położenia ciała 14. naśladowanie czynności dorosłego 15. kontrolowanie wzrokiem czynności wykonywanych przy użyciu narzędzi /kredki, ołówka, pisaka, łyżki, grzebienia/ 16. wykorzystania sznurka, by przyciągnąć przedmiot 17. wkładanie małego pudełka do dużego

W kontakcie z dzieckiem małym zaniepokoić może: brak reakcji na twarz mamy z odległości ok. 20 cm brak zainteresowania swoimi rączkami i nóżkami brak zainteresowania zabawkami problem z utrzymaniem wzroku na poruszającym się przedmiocie drżenie, przeskoki gałek ocznych gubienie pokazywanego przedmiotu

W kontakcie z dzieckiem starszym zaniepokoić może: skargi na bóle oczu mylenie słów podobnie się zaczynających omijanie części tekstu niechęć do czytania i pisania trudności w znajdywaniu różnic i podobieństw, rozpoznawaniu szczegółów

Problemy dzieci słabo widzących obniżenie ostrości wzroku ubytki w polu widzenia światłowstręt zaburzenie wrażliwości na kontrast zaburzenie poczucia głębi zmienne widzenie zaburzenie widzenia barw

Dzieci z uszkodzeniem widzenia centralnego, czyli z obniżoną ostrością wzroku mają trudności w spostrzeganiu małych przedmiotów w spostrzeganiu szczegółów większych przedmiotów dostrzeganiu przedmiotów z większej odległości Dzieci z uszkodzeniem widzenia obwodowego, czyli ubytkami w polu widzenia mają trudności w spostrzeganiu przestrzeni w spostrzeganiu dużych przedmiotów w ujmowaniu relacji między przedmiotami   Dzieci z zaburzeniem widzenia stereoskopowego czyli obuocznego mają trudności w spostrzeganiu przedmiotów jako brył oraz określaniu ich wielkości i kształtu

REHABILITACJA WZROKU Za pomocą odpowiednio zaplanowanego programu ćwiczeń można poprawić umiejętność widzenia dotyczy: fiksacji wzroku na przedmiocie odszukiwania wzrokiem przedmiotów znajdujących się w danej przestrzeni śledzenia wzrokiem za poruszającym się przedmiotem widzenia przedmiotów znajdujących się blisko i daleko koordynacji wzrokowo-ruchowej przy wykonywaniu ruchów

U dzieci z osłabionym wzrokiem dostarczane przez otoczenie bodźce mogą być niewystarczające do tego, aby zaistniało funkcjonowanie wzrokowe. Należy wówczas: zwiększyć kontrast zmniejszyć odległość dodać dodatkowe oświetlenie wprowadzić obiekty świecące

ćwiczenia usprawniające widzenie: orientacja w małej przestrzeni (ograniczamy przestrzeń tak, aby dziecko czuło się w niej bezpiecznie, aby mogło jej dotknąć ze wszystkich stron np. stosując światła punktowe w różnych miejscach łóżeczka przez lampki choinkowe, wszystkie zabawki umieszczamy w tej przestrzeni /konstrukcja Little Room, tworzymy dziecku mały pokój np. z pudełka, kojca, czy wydzielonej przestrzeni w pokoju mieszkalnym, wyposażamy go w przedmioty, światełka, odblaski, faktury, które mają stymulować wzrok i oddziaływać wielozmysłowo, uważa się, że wówczas dziecko będzie miało większą możliwość bycia sprawcą i wytwarzania różnych zmian w otoczeniu/ układać dziecko na kolorowych matach uszytych z jasnych i ciemnych kawałków materiałów o różnorodnej fakturze

stosować kontrastujące kolorem z podłożem i ciałem piłki, wałki zaznaczać intensywnymi, kontrastowymi kolorami poszczególne części ciała nakładać na twarz intensywny makijaż, wyostrzamy w ten sposób kontrast oświetlić twarz dodatkowym światłem latarki lub lampki przesuwać twarz w różne obszary pola widzenia mówiąc w tym czasie do malucha dotykać swojej twarzy ręką dziecka założyć na dłonie i stopy kolorowe skarpetki, rękawiczki, kawałki kolorowego materiału podnosić ręce i nogi dziecka tak, aby mogło je zobaczyć przyczepić do dłoni i stóp małe dzwoneczki dotykać dłoni i stóp podczas pokazywania ich maluchowi zastosować jaskrawe, kontrastujące z otoczeniem zabawki (jasna zabawka na ciemnym tle, ciemna zabawka na jasnym tle)

pomóżmy uchwycić zabawkę w jedną, a później w dwie ręce w linii środkowej ciała pomóżmy skierować wzrok w stronę zabawki przy pomocy dźwięku pokazujmy świecące w ciemnym pomieszczeniu obiekty (gumowe zabawki podświetlane latarką, zabawki z tworzywa odblaskowego, zabawki świecące w lampie fluorescencyjnej ważne by dziecko w każdej sytuacji korzystało ze wzroku, przy pielęgnacji, karmieniu, zabawie, wzory, które stymulują wzrok to kratki, paski, kropki, zygzaki podczas kąpieli powrzucaj do wody kolorowe zabawki, rozwieś nad wanną folie odblaskowe, oświetlaj je latarką, szeleść nimi myj dziecko gąbką w kolorze kontrastującym z kolorem skóry

przybory do jedzenia, mycia dobieraj w kontrastowych kolorach orientacja w dużej przestrzeni (oznaczamy jaskrawą taśmą brzegi stołu, biurka położyć na jasnej podłodze ciemny, jednolity dywan, na ciemnej podłodze-jasny zastosować dodatkowe oświetlenie w rogach pokoju podchodzić z dzieckiem do obiektów, wspólnie dotykać ich, mówiąc o nich łączyć dźwięk ze światłem np. włączamy ulubioną pozytywkę i zapalamy światło, pozytywka przestaje grać, gaśnie światło łączyć ruch ze światłem np. kołyszemy dziecko na kolanach, zapalamy światło, przestajemy kołysać, gaśnie światło

W przypadku dzieci, które rozpoczęły naukę szkolną należy dodatkowo ocenić: czy dziecko powinno posługiwać się brajlem czy czarnym drukiem czy powinien ćwiczyć na lekcjach WF czy powinien używać pomocy optycznych

W szkole i w domu zapewnić dostosowanie oświetlenia, połączenie światła jarzeniowego /ogólnego/ z żarowym „doświetlenie” miejsca pracy wzrokowej lampą z możliwością regulowania kąta padania światła i nie nagrzewająca się nadmiernie przy długotrwałym działaniu zmniejszenie odległości obserwacji /sadzać bliżej tablicy, prezentowanego obiektu/ zeszyty z pogrubioną liniaturą /dostępne w Polskim Związku Niewidomych lub pogrubiając linie w zwykłym zeszycie/ odpowiednie narzędzia do pisania /kreska powinna być nasycona/ cienkopis, pióro, flamaster papier matowy

Dzieci słabo widzące w zależności od sytuacji i aktualnych warunków stosują zarówno techniki właściwe osobom w pełni widzącym, jak i typowe dla niewidomych. W nauce szkolnej dzieci słabo widzące odbierają większość informacji drogą wzrokową. Mogą czytać teksty czarno drukowe, choć niekiedy w powiększeniu lub z wykorzystaniem pomocy optycznych.

Dostosowanie czcionki bezszeryfowa, jednoelementowa, pogrubiona, dobre wzorce: Tahoma, Arial, Verdana, Helvetica, standardowa=12, powiększona=14-16, duża=18 lub więcej 1,25 odległości pomiędzy liniami wyrównanie tekstu do lewej strony jeżeli tekst jest jasny, tło powinno być ciemne jeżeli tekst jest ciemny, tło powinno być jasne

Pomoce optyczne to wszelkiego rodzaju lupy, okulary lupowe, okulary lornetkowe, lupy elektroniczne, powiększalniki elektroniczne i inne akcesoria ułatwiające czytanie, poruszanie się czy oglądanie telewizji.

Klawiatura z powiększonymi i kontrastowymi opisami dla osób niepełnosprawnych wzrokowo

Programy udźwiękawiające i powiększające – powiększa, uwydatnia i wymawia wszystko, co znajduje się na ekranie komputera, technologia powiększonych czcionek, polski syntezator

Powiększalniki, które można podłączać do komputera, telewizora.

PROGRAMY USPRAWNIAJĄCE FUNKCJE WZROKOWE PROGRAM Lily and Gogo –metoda usprawniania widzenia w wieku przedszkolnym, obejmuje film video, książeczki, i zestaw kukiełek Program M. Frostig przeznaczony do oceny i treningu percepcji wzrokowej dzieci w wieku 3-7 lat

BIBLIOGRAFIA: „Rozwijanie umiejętności widzenia i orientacji przestrzennej małych słabowidzących dzieci” Grażyna Walczak „Wczesna interwencja terapeutyczna” Jagoda Cieszyńska Marta Korendo „Zasady adaptacji materiałów dydaktycznych dlauczniów słabowidzących” Donata Kończyk „Tyflopsychologia rozwojowa [Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących)” Zeszyty Tyflologiczne 20, Warszawa 2002 Majewski T. „Jak sobie radzić? Wskazówki dla słabo widzących” Wojciech Owczarczyk