Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

DEMOKRYT I ATOMIZM DEMOKRYT I ATOMIZM – lekcja 6 Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, DEMOKRYT I ATOMIZM – lekcja 6

DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt (ok. 460 - ok. 350 p.n.e) uważany za twórcę atomizmu, urodził się trackiej Abderze. Zajmował się fizyką, medycyną, matematyką, architekturą, etyką. Pochodził z zamożnej rodziny, otrzymał staranne wychowanie. Po śmierci ojca, odziedziczył duży spadek, który umożliwił mu liczne podróże. W tym okresie podróżowanie nie było w  Grecji czymś nowym, jednak jego podróże były zakrojone na  wyjątkowo dużą skalę. Demokryt

DEMOKRYT I ATOMIZM Jako pierwszy grecki filozof zwiedzał Babilon, Persję i prawdopodobnie Indie, przebywał też kilka lat w  Egipcie. Podróżował nie tylko z ciekawości, ale przede wszystkim jako filozof, poszukujący wiedzy i  prawdy. Miał żywy, chłonny i  dociekliwy umysł, dzięki czemu był zdolny do  przyswajania sobie tego wszystkiego, co stanowiło dla niego jakąś wartość. Mógł więc uczyć się od  Egipcjan, Chaldejczyków czy Persów. Zbierał wiadomości z  różnych źródeł i  potrafił je przetworzyć w  zwartą logicznie teorię naukową. Egipt

DEMOKRYT I ATOMIZM Żadne z dzieł Demokryta nie zachowało się w całości, przetrwały tylko niewielkie fragmenty. Z  jego bogatej twórczości ocalało trochę cytatów,  streszczeń, maksym i  aforyzmów. Niektóre sentencje, przekazane jako wypowiedziane przez Demokryta, wyrażają odwieczną mądrość ludową lub należą do obiegowych zdań ludzi wykształconych tej  epoki. Jednak część wybiega naprzód i  antycypuje myśli Sokratesa czy Platona. Sentencje te należą do najstarszych w  literaturze europejskiej. Demokryt i Heraklit

DEMOKRYT I ATOMIZM Oto niektóre z nich: Dusza to rodzaj ognia, który ożywia ciało. Ciężko jest być zależnym od człowieka gorszego. Lepiej kontrolować swoje błędy niż cudze. Siła i piękno są darem młodości. Nie pragnij wiedzieć wszystkiego, abyś we wszystkim nie był nieudacznikiem. Jeżeli ci trudno zrozumieć pochwały, to uważaj je za pochlebstwa. Książki są lekarstwem dla umysłu. Kto nikogo nie kocha, sam niczyjej nie zazna miłości.

DEMOKRYT I ATOMIZM Ludzie stają się dobrzy przez ćwiczenie i praktykowanie dobroci; rzadko zdarza się człowiek dobry z natury. Nie pragnij wiedzieć wszystkiego, ażebyś we wszystkim nie był nieukiem. Wielu ludzi, którzy nie uczyli się nigdy rozumu, żyją rozumnie. Szczęście nie mieszka ani w trzodach, ani w złocie, ono ma swoją siedzibę w naszej duszy. Kto wybiera dobra duchowe, wybiera bardziej boskie, kto wybiera dobra cielesne, wybiera ludzkie. Ani ciało, ani bogactwo nie czynią człowieka szczęśliwym, lecz prawość i mądrość.

Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt był człowiekiem niezwykle pracowitym, należy do  najpłodniejszych autorów starożytności. Napisał wiele dzieł, które budziły wielkie zainteresowanie współczesnych mu uczonych. Diogenes Laertios podaje, że Demokryt pozostawił 72 dzieła o bardzo zróżnicowanej tematyce. Wśród nich znalazły się prace z  matematyki, biologii, geografii, astronomii, meteorologii, socjologii, ekonomii i  teorii języka. Był erudytą i interesował się wieloma gałęziami nauki. Jednak znany jest przede wszystkim jako jeden z  twórców teorii atomistycznej. Ogólny zarys teorii Demokryt przejął od  Leukipposa, rozwinął ją i wzbogacił, tworząc zwarty logicznie system filozoficzny materializmu atomistycznego. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów

DEMOKRYT I ATOMIZM W  przeciwieństwie do  powszechnego i  nieustannego ruchu Heraklita oraz statycznej jedności Parmenidesa, Demokryt postulował względną stałość rzeczy i realność ruchu. „Poglądy jego były następujące: Początkiem wszechrzeczy są atomy i próżnia. Wszystko inne jest tylko mniemaniem. Istnieje nieskończenie wiele światów, które rodzą się i giną. Nic nie może powstać z niebytu ani w niebyt się obrócić. Atomy są nieskończenie pod względem wielkości i ilości, a poruszają się we wszechświecie ruchem wirowym; w ten sposób powstają wszystkie ciała złożone, jak ogień, woda, powietrze, ziemia; albowiem i one są konglomeratami określonych atomów. Atomy dzięki swej masywności nie podlegają jakiemukolwiek oddziaływaniu i są niezmienne. Słońce i księżyc składają się z atomów gładkich i okrągłych, podobnie jak dusza.”/Diogenes Laertios/ Diogenes Laertios

DEMOKRYT I ATOMIZM „[…] elementami są pełnia i próżnia (τό τό πληρες πληρες καί καί τό τό κενόν κενόν), nazywając jedno bytem, a drugie niebytem; pełnia i ciała stałe nazywając jedno bytem, a drugie niebytem; pełnia i ciała stałe to byt, próżnia to niebyt (z tego też względu mówili, że byt nie więcej istnieje niż niebyt, ponieważ ciało stałe nie bardziej istnieje niż niebyt, ponieważ ciało stałe nie bardziej istnieje niż próżnia); i to były materialne przyczyny rzeczy” /Arystoteles, Metafizyka/ Arystoteles

DEMOKRYT I ATOMIZM Świat składa się więc z  pełni i  próżni. Pełnia dzieli się na  nieskończoną ilość małych cząstek, nazwanych atomami. Są one wieczne, niepodzielne i  pierwotne. Rzeczywistość jest bytem trwałym, wiecznym i  niezmiennym, ale Demokryt byt ten dzieli na  nieskończenie wiele bytów. Modele budowy atomu

Schematyczny obraz atomu DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt twierdził, że  "nic" istnieje w  nie mniejszym stopniu niż "coś". Próżnia istnieje nie mniej realnie niż ciało, wobec tego należy sądzić, iż niebyt istnieje tak samo, jak i  byt. Atomy są jednakowe ze względu na  tworzywo materialne, różnią się natomiast między sobą kształtem i  wielkością. Mogą być okrągłe, ostro zakończone czy haczykowate, mniejsze bądź większe itp. Różnią się też porządkiem i  położeniem. Arystoteles wyjaśniał to następująco: A  różni się od  N kształtem, AN od  NA  układem, Z  od  N położeniem. Kształt i  wielkość jest cechą istotną atomów, natomiast porządek i  położenie są cechami przypadkowymi. Atomy mogą tworzyć nieskończenie wiele kombinacji na  nieskończenie wiele sposobów. Wszelkie powstawanie w  naturze polega na  łączeniu się atomów, wszelkie ginięcie - na  rozdzielaniu. Przedmiot istnieje zatem tak długo, jak długo atomy tworzące go pozostają razem, przestaje istnieć, kiedy tylko atomy rozłączą się i  rozproszą. Schematyczny obraz atomu

Planetarny model budowy atomu DEMOKRYT I ATOMIZM Teoria Demokryta jest deterministyczna, nie ma w  niej przypadku, wszystko dzieje się z  konieczności i  z jakiejś przyczyny. O przypadku mówił, że jest on naszą niewiedzą. „Wszystko dzieje się wskutek konieczności, bo ruch wirowy jest przyczyną wszelkiego powstawania rzeczy; to nazywa on koniecznością.” Pytanie o  przyczynę powstawania atomów i  ich własności nie ma sensu, ponieważ są one niezniszczalne i  wieczne,  nie mogą więc mieć żadnej przyczyny. Ich ciągły ruch jest odwieczny, nie miał nigdy początku i nie został im nadany przez żaden czynnik zewnętrzny. Planetarny model budowy atomu

Twory przyrody - 250-letnia sosna DEMOKRYT I ATOMIZM Wszelkie twory przyrody mają swoją przyczynę, jako, że w naturze nic nie dzieje się przypadkowo. We wszechświecie panuje bowiem określony porządek i wszystkie zjawiska podlegają ścisłej konieczności Demokryt nie odwoływał się do celów, a zjawiska wyjaśniał przyczynami (materialnymi, mechanicznymi). Twory przyrody - 250-letnia sosna

Potępiona Dusza , Michał Anioł DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt nie uznawał duszy jako substancji różnej od  materii. Dusza to zespół atomów, które dzięki małym i idealnie okrągłym kształtom są subtelniejsze i ruchliwsze od  innych. Atomy "duchowe" spełniają różne funkcje w narządach cielesnych - mózg jest siedliskiem myśli, serce - gniewu, wątroba - pożądań. Koncepcja ta umożliwiła atomistom tłumaczenie różnych zjawisk i  procesów zarówno fizycznych, jak i  psychicznych. Potępiona Dusza , Michał Anioł

DEMOKRYT I ATOMIZM Ideał etyczny Demokryta to "spokój ducha" czyli szczęście. Nie w przyjemnościach zmysłowych i  nie w  bogactwie leży źródło szczęścia, lecz w duszy. "Ludzie osiągają szczęście przez powściągliwe zażywanie przyjemności i  przez umiar w  życiu. Brak i  nadmiar lubią się zmieniać i  wywoływać wielkie poruszenia w  duszy. A  dusze miotające się od  jednej skrajności do  drugiej nie są ani spokojne, ani szczęśliwe. A  zatem należy kierować naszą uwagę ku rzeczom możliwym, zadowalając się tym, co jest, nie zajmować się zbytnio ludźmi będącymi przedmiotem zawiści i  podziwu, i  nie zwracać na  nich uwagi. Należy raczej kierować swój wzrok ku tym, którzy wiodą życie nędzne, i  żywo sobie uświadamiać ich cierpienie po to, ażeby twoje położenie i  twoje mienie wydawały ci się imponujące i  godne zazdrości, i  żebyś już nie pragnął niczego więcej, i  z tego powodu nie cierpiał duchowo. Bo kto podziwia bogatych i  poczytywanych za szczęśliwców przez innych ludzi, i  kto stale o  nich myśli, ten wciąż będzie zmuszony do  podejmowania nowych wysiłków, aż posunie się w  swym pożądaniu tak daleko, że  popełni jakiś czyn nie dający się już naprawić i  zakazany przez prawa. Dlatego nie należy poszukiwać takich rzeczy, lecz cieszyć się tamtymi i  porównywać swoje życie z  życiem tych ludzi, którym się o  wiele gorzej powodzi; a  zastanawiając się nad ich cierpieniem należy się poczytywać za szczęśliwego, że  o  tyle właśnie lepiej się od  nich wiedzie i  lepiej się żyje. Trzymając się tej zasady będziesz wiódł życie przyjemniejsze i  pozbędziesz się wielu afektów w  życiu, takich jak zazdrość, zawiść i  nienawiść.„

Zmysły, Teatr A3 w Warszawie DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt dokonał kategoryzacji poznania na rozumne i zmysłowe. Zmysły dostarczają chaotycznej wiedzy o  świecie zewnętrznym. Mechanizm tworzenia się wrażeń zmysłowych opiera się na  działaniu "podobizn", odrywających się z  powierzchni rzeczy i  przedostających się w  odpowiednich warunkach do  narządów zmysłowych. „Widzenie powstaje wskutek wpadania do oczu podobizn.” „Mniemaniem słodkie, mniemaniem gorzkie, mniemaniem ciepło, mniemaniem zimno, mniemaniem barwa; prawdą atomy i próżnia.” „W rzeczywistości nie poznajemy niczego pewnego, lecz tylko to co się zmienia zgodnie z usposobieniem naszego ciała, jak również zgodnie z odpływem i oporem atomów.” Zmysły, Teatr A3 w Warszawie

DEMOKRYT I ATOMIZM Wszelkie informacje jakich dostarczają nam zmysły, to tylko wycinki rzeczywistości, interpretowane zgodnie z potrzebą chwili, subiektywną opinią itp. Zmysły prowadzą do niejednolitych wniosków. Tylko rozum, kierowany zasadą przyczynowości, klasyfikuje rzeczy i  odkrywa ich wzajemne powiązania, dzięki czemu prowadzi do niezmiennych, stałych prawd. Ludzki mózg

DEMOKRYT I ATOMIZM Demokryt nie był sceptykiem, racjonalistą czy fenomenalistą. Zbudował teorię opartą na  atomistycznej koncepcji świata, która była prosta i  zrozumiała, doskonale tłumaczyła wszelkie fakty, zarówno te "materialne", jak i  te "duchowe". Teoria Demokryta stanowiła najbardziej rozbudowany system materialistyczny starożytności, powiązany z deterministyczną teorią poznania, mający wiele cech racjonalnych. Jego poglądy oparte były na solidnych zasadach, do  których odwoływał się przy rozwiązywaniu różnorodnych zagadnień. Argumentacja Demokryta jest zawsze ścisła i  konsekwentna logicznie, dzięki czemu system tworzy zwartą i doskonałą całość. Jego myśli wywarły duży wpływ na dalszy rozwój myśli ludzkiej i doczekały się wielu kontynuatorów. Śmiejący się Demokryt, G. Petrini

BIBLIOGRAFIA Arystoteles, Metafizyka. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, Warszawa 1982. Fizyka z astronomią, WSiP, Warszawa 2002. Łojek M., Teksty filozoficzne dla szkół średnich, Warszawa 1987. Reale G., Historia Filozofii Starożytnej , t. 1, Lublin 2000. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Warszawa 2002.