Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

SKŁADNIKI POWIETRZA Krystyna Sitko

Powietrze jest mieszaniną jednorodną gazów Składniki powietrza O STAŁEJ ZAWARTOŚCI O ZMIENNEJ ZAWARTOŚCI AZOT - 78% TLEN - 21% Gazy szlachet ne- 1 % PARA WODNA TLENEK WĘGLA (IV) OZON W zanieczy szczony m powietrz u: Pyły i dymy

Skroplenie powietrza Zygmunt Florenty Wróblewski ( 1845 - 1888), polski fizyk Karol Olszewski (1846 - 1915), polski chemik i fizyk Powietrze, azot i tlen po raz pierwszy skroplili dwaj polscy uczeni, profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego - Zygmunt F. Wróblewski i Karol Olszewski . Ich współpraca doprowadziła do osiągnięcia wyniku o światowym znaczeniu. W lutym 1883 r. w Zakładzie Fizyki mieszczącym się w Collegium Physicum Wróblewski z Olszewskim rozpoczęli prace nad skropleniem składników powietrza. Już 29 marca 1883 r. uzyskali skroplony tlen w postaci cieczy. Następnie skroplili azot i tlenek węgla. W swoich eksperymentach zastosowali metodę, która polegała na na rozprężaniu ściśniętego gazu .

Temperatura wrzenia (0 C) Temperatury wrzenia składników powietrza AZOT ARGON -196 0 C wrze - 1860 C wrze około - 2000 C TLEN CIEKŁE POWIETRZE POWIETRZE schładzane pod wysokim ciśnieniem podgrzanie skraplanie -1830 C wrze Ze skroplonego powietrza można otrzymać tlen i azot, ponieważ gazy te różnią się między sobą temperaturami wrzenia Substancja Temperatura wrzenia (0 C) azot - 196 tlen -183 argon -186 tlenek węgla(IV) -78,5 wodór -253

Badanie składu powietrza Na powierzchni wody w krystalizatorze umieść małą zapaloną świeczkę. Przykryj ją cylindrem miarowym. Zapisz obserwacje. 1/5 Rys.1 Świeca pali się przez chwilę i podnosi się wraz z wodą napełniającą cylinder. Płomień gaśnie, gdy woda zajmuje około 1/5 objętości menzurki (rys1). Paląca świeca zużyła 1/5 objętości powietrza zawartego w cylindrze.

WŁAŚCIWOŚCI POWIETRZA Tlen - pierwiastek chemiczny, który umożliwia spalanie stanowi 1/5 objętości. Pozostałe 4/5 objętości powietrza stanowią składniki niepodtrzymujące palenia WŁAŚCIWOŚCI POWIETRZA W temperaturze 20 0C, pod ciśnieniem 1013 hPa – w 1 m3 wody rozpuszcza się 0, 0288 m3 powietrza słabo rozpuszcza się w wodzie mieszanina jednorodna bez smaku gaz bezwonne bezbarwne W warunkach normalnych gęstość powietrza wynosi 1,28 Warunki normalne: ciśnienie -1013 hPa temperatura - 273 0 K = 0 0C

ZASTOSOWANIE POWIETRZA Po burzy w powietrzu można stwierdzić obecność jeszcze jednego gazu - ozonu. Powstaje on podczas wyładowań atmosferycznych. Jest to odmiana tlenu O3 ZASTOSOWANIE POWIETRZA Do spalania, butwienia i wszelkich procesów utleniania Substancja niezbędna do życia człowieka oraz większości organizmów na Ziemi Do uzyskiwania wysokich temperatur Do otrzymywania azotu, tlenu i gazów szlachetnych (ze skroplonego powietrza)

Azot Tlen Tlen odkrył w 1774 r. Joseph Priestley (czyt.: dżozef pristli), (1733 - 1804), angielski fizyk, filozof i chemik. Azot odkrył w 1772 r. DANIEL RUTHERFORD (czyt. radeford), (1749 - 1819) szkocki chemik i fizyk.

Właściwości azotu gaz bezbarwny bez zapachu bez smaku Przy podwyższonym ciśnieniu azot dobrze rozpuszcza się we krwi. Po obniżeniu ciśnienia może wydzielać się w postaci pęcherzyków, które blokują naczynia krwionośne- jest to tzw. choroba kesonowa. Grozi ona nurkom pracującym na dużych głębokościach. Dlatego nie oddychają oni powietrzem, tylko mieszaniną helowo-tlenową. gaz bezbarwny bez zapachu bez smaku nieco lżejszy od powietrza bardzo trudno rozpuszczalny w wodzie niemetal nie pali się nie podtrzymuje palenia trudno łączy się z innymi pierwiastkami

Tlen Najważniejszy pierwiastek w przyrodzie, niezbędny do życia roślin i zwierząt. Jest głównym składnikiem mieszanek gazów stosowanych przez nurków i alpinistów. Z jego udziałem przebiega proces korozji oraz rozkład organizmów roślinnych i zwierzęcych.

Właściwości tlenu gaz bezwonny bezbarwny bez smaku Tlen jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem chemicznym w skorupie ziemskiej (około 50% objętościowych). Jest składnikiem piasku, wody, skał i rud metali. Bez tlenu giną zwierzęta i rośliny. Przy obniżeniu zawartości tlenu w powietrzu do 15% występują zaburzenia w organizmie człowieka. gaz bezwonny bezbarwny bez smaku nieco cięższy od powietrza słabo rozpuszczalny w wodzie niemetal łączy się z wieloma pierwiastkami tworząc tlenki nie pali się podtrzymuje palenie

Zastosowanie tlenu medycyna: podtrzymywanie procesu oddychania ogniwa paliwowe: wodorowo tlenowe spawalnictwo: palniki acetylenowo-tlenowe butle tlenowe wykorzystywane przy pracach na głębokościach i wysokościach

O3 trójatomowa cząsteczka tlenu OZON Ozon jest odmianą tlenu . Jest cięższy od tlenu i lepiej rozpuszcza się w wodzie. Stosuję się go do dezynfekcji powietrza i wody. W atmosferze ziemskiej występuje w dwóch obszarach: przy powierzchni ziemi (przyziemna warstwa ozonowa) w dolnych warstwach atmosfery, stanowi powierzchnię ochronną dla życia na ziemi.

ZASTOSOWANIE AZOTU motoryzacja medycyna przemysł spożywczy rolnictwo materiały wybuchowe

Zastosowanie azotu cd. rolnictwo - z azotu otrzymuje się amoniak, który służy do produkcji nawozów sztucznych oraz kwasu azotowego(V) medycyna - ciekły azot stosuje się do miejscowych znieczuleń, podczas zabiegów rehabilitacyjnych, w kabinach kriogenicznych (leczenie zimnem). laboratoria – ze względu na niską temperaturę wrzenia (-195,8ºC) azot stosuje się do chłodzenia urządzeń pracujących w niskich temperaturach przemysł spożywczy - ciekły azot służy do szybkiego zamrażania m.in. gotowych dań , owoców i warzyw. Azot jest też składnikiem proszku do pieczenia ciast (wodorowęglanu amonu). materiały wybuchowe - związki azotu są składnikami większości materiałów wybuchowych motoryzacja - w samochodowych poduszkach powietrznych stosuje się związek azotu, który przy zderzeniu błyskawicznie się rozkłada z wydzieleniem azotu. powstały azot wypełnia poduszkę powietrzną.