Układ nerwowy II

mózgowie Mózg, a poprawnie mózgowie ( encephalon ) to część ośrodkowego układu nerwowego(OUN). Umieszczony jest w obrębie czaszki i otoczony trzema oponami: (błonami łącznotkankowymi)

1. OPONA TWARDA - gruba błona, której blaszka zewnętrzna tworzy jednocześnie okostną czaszki. (Blaszka wew. tworzy 3 fałdy wpuklające się w szczeliny mózgowe : sierp mózgu, sierp i namiot móżdżku. Pomiędzy blaszkami opony twardej są zatoki żylne, odprowadzające krew z mózgowia do żyły szyjnej wew.)

2. OPONA POŚREDNIA, zwaną PAJĘCZYNÓWKĄ - leży pod oponą twardą, jest od niej oddzielona jamą podtwardówkową.

3. OPONA MIĘKKA - przylega bezpośrednio do mózgu, jest silnie unaczynniona. Pomiędzy nią a oponą pajęczynówkową znajduje się JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA wypełniona płynem mózgowo - rdzeniowym

Mózgowie składa się z: -dwóch pólkul mózgowych, -móżdżku - pnia mózgu.

PÓŁKULE MÓZGU # różnią się między sobą morfologicznie i funkcjonalnie # jest to mózg właściwy , osadzony na pniu mózgu. # obydwie półkule oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu, w głębi której mieści się ciało modzelowate, inaczej spoidło wielkie mózgu, które je również łączy # jego kształt przypomina jajowatą bryłę # można wyodrębnić u niego powierzchnię górno - boczną, przyśrodkową i podstawną,   oraz bieguny : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. # na zewnątrz półkule okrywa kora mózgowa, czyli istota szara (zbudowana z kilku warstw komórek nerwowych różnokształtnych)

# PRAWA PÓŁKULA : dominuje w sferze umysłowej. Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialne za wyobraźnię, holistyczność (odbiera wiele inf. jednocześnie, myślenie kompleksowe), przestrzenność, metaforyczność, emocjonalność, uduchowienie, muzykalnośc, uzdolnienia plastyczne, seks i sny. Poza tym kontroluje lewą strone naszego ciała.

# LEWA PÓŁKULA : określana jest jako logiczna, zajmuje się mową, analizą i logiką. Ma również charakter sekwencyjny, matematyczny i dosłowny. Kontroluje prawą część ciała.

# każda z półkul dzieli się na 4 płaty : - CZOŁOWY ( lobus frontalis) - CIEMIENIOWY (lobus temporalis ) - SKRONIOWY ( lobus parietalis) - POTYLICZNY (lobus occipitalis ) W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono, iż poszczególne płaty związane są z określonymi funkcjami:

   Półkula mózgu widziana od strony powierzchni górno-bocznej. Widoczne płaty:      płat czołowy      płat ciemieniowy      płat skroniowy      płat potyliczny

1. PŁAT CZOŁOWY - odpowiedzialny jest przede wszystkim za działanie, ze względu na umiejscowienie w nim kory motorycznej. Okolica ruchowa (zwana też motoryczną) znajduje się w tylnej części płata czołowego w obu półkulach. Współdziała ściśle z okolicą czuciową. Okolicę ruchową mozna podzielić na część ściśle ruchową(kora ruchowa) i okolicę przedruchową(kora przedruchowa), odpowiedzialną za regulację ruchów złożonych. Są w nim również ośrodki pisania, kojarzenia, oraz analiza i kontrola stanów emocjonalnych.

2. PŁAT SKRONIOWY - znajduje się w nim kora słuchowa, a także ośrodki węchowe. Okolica słuchowa znajduje się w tylno-górnej części płata skroniowego obu półkul. Pola obejmujące zakręt poprzeczny zwany zakrętem Heschla, są polami projekcyjnymi. Ich obustronne zniszczenie powoduje głuchotę. Pole gnostyczne obejmuje zkaręt skroniowy górny. W nim dokonuje się analiza i synteza doznań słuchowych. Przy uszkodzeniu tego pola dźwięki są słyszane, ale nie rozpoznawane.

3. PŁAT CIEMIENIOWY - w tym płacie przeważają komórki czuciowe, choć znajdują się też ruchowe. Do okolic tych dochodzą sygnały czucia powierzchniowego skórnego (dotyku, bólu, temperatury itp.) oraz pewne odmiany sygnałów wewnętrznych, jak zmiana napięcia mięśni, sygnalizująca zmianę położenia ciała.

Poszczególne części płata ciemieniowego są odpowiedzialne za: część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu; umiejscowienie wrażeń czuciowych; prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia względem swojego ciała konstruowany na podstawie wrażeń wzrokowych; lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców. pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy, integracja ruchu i wzroku w jedno wrażenie, manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno/ruchowej. Płat ciemieniowy jest także odpowiedzialny za rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.

4. PŁAT POTYLICZNY – ośrodki wzroku,analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi, skojarzenia wzrokowe, ocena, decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet.

PIEŃ MÓZGU (truncus cerebri) # w jego skład wchodzą : rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, międzymózgowie. # otoczony jest tak jak mózg, oopnami, które oddzielają pień od jamy czaszki. # od przodu połączony jest z półkulami mózgu # od góry z móżdżkiem # od tyłu przechodzi w rdze

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY : ( medulla oblongata) # łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem (tyłomózgowiem wtórnym) # ma kształt ściętego stożka jest miejscem skrzyżowania wielu dróg nerwowych - czuciowych i ruchowych, łączących różne części mózgowia oraz mózgowie z rdzeniem kręgowym.

MOST : ( pons ) # pokryty od zewnątrz błonami łącznotkankowymi # znajduje się między rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem # od góry ograniczony jest przez konary mózgu # od dolu przez brzeg (powyżej oliwek) rdzenia przedłużonego) # jego boczne przedłużenie to konary środkowe móżdżku, tworzące połączenie z móżdżkiem # wnikają do niego też konary górne móżdżku

ŚRÓDMÓZGOWIE : (mesencephalon) # górna część pnia mózgu # położona między mostem i międzymózgowiem # przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łączące półkule mózgowe z obwodem ciała zawiera dużo substancji szarej # zawiera jądra nerwów czaszkowych ( III i IV )

MIĘDZYMÓZGOWIE : (diencephalon) # w jego skład wchodzą : wzgórze, podwzgórze, nerwowa część przysadki mózgowej, szyszynka

GŁÓWNE FUNKCJE PNIA MÓZGU : - ośrodek oddychania - ośrodek regulujący pracę serca - ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze - ośrodek regulujący temp. organizmu - ośrodek regulujący metabolizm - ośrodki integracji bodźców słuchowych i czuciowych - przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym - ośrodki odruchowe wzroku i słuchu - twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za stan przytomności

MÓŻDŻEK ( cerebellum ) # jego kora składa się z 3 warstw : - drobinowej - zwojowej - ziarnistej # wewnątrz znajdują się parzyste jądra móżdżkowe : zębate, czopowate, kulkowate i wierzchu, oddzielone od kory warstwą białych włókien.

# otrzymuje informacje od : - narządów ruchu, wzroku, słuchu, równowagi - skóry - ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego - okolicy ruchowej kory mózgowej. # otrzymuje różne informacje takie jak: - stan narządów ruchu - zakłócenia równowagi ciała - stan pobudzenia ośrodków ruchowych - ruch który aktualnie wykonujemy # zmienia też napięcie innych mięśni szkieletowych, by przywrócić równowagę.

Rdzeń kręgowy Oprócz mózgowia do ośrodkowego układu nerwowego należy także rdzeń kręgowy. Znajduje się on poza czaszką w kanale kręgowym kręgosłupa. Ma wydłużony walcowaty kształt z wrzecionowatymi poszerzeniami (zgrubieniami) w okolicy szyjnej i lędźwiowej.

Rdzeń kregowy c.d Długość rdzenia kręgowego wynosi ok. 45 cm. Jest, tak jak mózg, otoczony trzema oponami. Także i tutaj pomiędzy oponą twardą i podpajeczą znajduje się przestrzeń wypełniona płynem rdzeniowo-mózgowym. W okolicy lędźwiowej ta przestrzeń jest dość łatwo dostępna; można się do niej dostać cienką igłą i pobrać nieco płynu do badania.

Rdzeń kręgowy ma budowę segmentową. Wyróżnia się w nim 31 par odcinków, tzw. neuromerów: 8 szyjnych (C1-C8), 12 piersiowych (Th1-Th12), 5 lędźwiowych (L1-L5), 5 krzyżowych (S1-S5) i1 guziczny (C0), z którymi łączy się 31 par nerwów rdzeniowych - szyjnych, piersiowych, lędźwiowych, krzyżowych i guzicznego. Nerwy łączą się z rdzeniem za pomocą tzw. korzeni nerwowych - brzusznych i grzbietowych. Każdy z nich składa się z 5-10 nici korzeniowych, będących pęczkami nerwowymi.

Na przekroju poprzecznym rdzenia widać, iż składa się on, tak jak mózg, z istoty szarej i białej, z tym że - w przeciwieństwie do mózgu, a tak samo jak w rdzeniu przedłużonym - istota biała jest na obwodzie rdzenia, zaś szara - wewnątrz. Charakterystyczny jest w przekroju poprzecznym wygląd istoty szarej: przpomina ona dużą literę H.

Ramiona tej litery to tzw Ramiona tej litery to tzw. rogi rdzenia, które w trójwymiarowej rzeczywistości tworzą słupy: z przodu - dwa (symetryczne) rogi (słupy) przednie, z tyłu - dwa rogi (słupy) tylne. Pomiędzy nimi leży istota szara pośrednia, której zewnętrzna, obwodowa część tworzy niewielkie uwypuklenie, zwane rogiem (słupem) bocznym.

W skład obwodowego układu nerwowego wchodzi 12 (XII) par nerwów czaszkowych, których jądra znajdują się w pniu mózgowia, oraz 31 par nerwów rdzeniowych.

Do nerwów czaszkowych należą: nerw I - węchowy (opuszka węchowa), nerw II - wzrokowy, nerw III - okoruchowy, nerw IV - bloczkowy, nerw V - trójdzielny, nerw VI - odwodzący, nerw VII - twarzowy, nerw VIII - przedsionkowo-ślimakowy, nerw IX - językowo-gardłowy, nerw X - błędny, XI - dodatkowy, XII - podjęzykowy

Każdy z nich wypełnia inną rolę Każdy z nich wypełnia inną rolę. Nerw węchowy przewodzi wrażenia węchowe, wzrokowy zbiera informacje powstałe w siatkówce i przewodzi je do kory wzrokowej - potylicznej. Nerw trójdzielny jest głównie nerwem czuciowym, także unerwiającym gruczoły łzowe i niektóre ślinianki, więc mającym charakter wegetatywny. Ma także włókna ruchowe trzewne.

Nerw okoruchowy, bloczkowy i odwodzący są typowymi nerwami ruchowymi sterującymi mięśniami gałki ocznej. Posiadają jednak także włókna somatyczne. Nerw twarzowy jest przede wszystkim nerwem ruchowym. Nerw językowo-gardłowy jest nerwem mieszanym, posiada włókna wydzielnicze (do ślinianek), czuciowe, smakowe oraz ruchowe (trzewne).

Nerw błędny jest głównym nerwem układu wegetatywnego przywspółczulnego Nerw błędny jest głównym nerwem układu wegetatywnego przywspółczulnego. Nerw dodatkowy jest nerwem ruchowym. Nerw podjęzykowy ma charakter mieszany - ruchowy i wydzielniczy, związany ze ślinianką podżuchwową.

Nerwy obwodowe rdzeniowe tworzą cztery sploty: 1 Nerwy obwodowe rdzeniowe tworzą cztery sploty: 1. Splot szyjny (ważnym nerwem tego splotu jest nerw przeponowy - obsługujący przeponę), 2. Splot ramienny zaopatrujący mięśnie obręczy barkowej i kończyn górnych, 3. Splot lędźwiowy, w skład którego wchodzą nerwy obręczy biodrowej i kończyn dolnych, 4. Splot krzyżowy - utworzony przez nerwy miednicy i kończyny dolnej. W skład tego splotu wchodzi największy (najgrubszy i najdłuższy) nerw ludzkiego ciała - nerw kulszowy. Pomiędzy splotem ramiennym i lędźwiowym są nie tworzące splotów nerwy międzyżebrowe.

Układ nerwowy autonomiczny Układ nerwowy autonomiczny (bez udziału świadomości) kontroluje czynności narządów wewnętrznych. Składa się z dwóch przeciwstawnych części: współczulnej i przywspółczulnej.

Część centralna układu autonomicznego jest ściśle związana z ośrodkowym układem nerwowym, bowiem mieści się przede wszystkim w podwzgórzu. Część obwodowa jest wyraźnie wyodrębniona. Znacząca część włókien przywspółczulnych biegnie w nerwie błędnym, w znacznie mniejszym zakresie włókna przywspółczulne wchodzą w skład innych nerwów czaszkowych (III, VII, IX i XI). Ośrodki przywspółczulne są też w odcinku krzyżowym kręgosłupa.

Nerwy przywspółczulne tworzą tuż przed docelowymi narządami zwoje, z których wychodzą nerwy bezpośrednio już zaopatrujące narządy. Przekaźnikiem chemicznym synaps w układzie przywspółczulnym jest acetylocholina. Układ obwodowy współczulny jest związany z piersiową i lędźwiową częścią rdzenia kręgowego; stamtąd pochodzą włókna nerwowe, zdążające do zwojów współczulnych, tworzących łańcuch po obu stronach kręgosłupa oraz do zwojów brzusznych. Interesujące jest, że we współczulnym układzie nerwowym przekaźnikami chemicznymi są zarówno acetylocholina, jak i noradrenalina. Acetylocholina mediuje przewodzenie w zwojach, noradrenalina bezpośrednio wpływa na narządy.

Większość narządów wewnętrznych jest unerwiona zarówno przez nerwy współczulne, jak i przywspółczulne. Działanie układu autonomicznego bazuje na odruchach. Włókna dośrodkowe przewodzą bodźce bólowe oraz pobudzenie z mechanoreceptorów i chemorecepotorów, włókna odśrodkowe sterują czynnością mięśni gładkich, czynnością serca i gruczołów.

Szczególną pozycję w układzie wegetatywnym ma rdzeń nadnerczy Szczególną pozycję w układzie wegetatywnym ma rdzeń nadnerczy. Jest zaopatrywany w nerwy przedzwojowe. Sam jest narządem współczulnym, którego komórki odpowiadają komórkom zwojowym. Wytwarza on mediatory - adrenalinę i noradrenalinę, nie wydzielanych do przestrzeni synaptycznej, lecz do krwi.

Układ wegetatywny wykazuje bardzo charakterystyczną zmienność aktywności dobowej. W okresie czuwania, w ciągu dnia, dominuje jego część współczulna - z apogeum w godzinach popołudniowych, W nocy kontrolę nad pracą narządów przejmuje układ przywspółczulny - z apogeum w godzinach śródnocnych i nadrannych.

Dwie przeciwstawne części układu wegetatywnego są w ciągłym "starciu", wzajemnym kontrowaniu się. Polem działania jest określony narząd. Dzięki temu zachowana jest homeostaza czynnościowa tego narządu, która zapewnia jego optymalną funkcję w danym momencie przy danym na nią zapotrzebowaniu.

Układ autonomiczny jest niezależny od kory, co jednak nie oznacza, że kora nie ma zupełnie wpływu na jego czynność. Ma, ale nie jest to wpływ uświadomiony - choć zdarzają się ludzie, którzy w wyniku ćwiczeń, a także medytacji, potrafią świadomie wpływać na niektóre czynności narządów wewnętrznych, np. na czynność serca.

WAŻNIEJSZE SPLOTY NERWOWE Powstają z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych   SPLOT SZYJNY (plexus cervicalis) Powstaje z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C1 do C4 Pochodzą z niego: nerw przeponowy (głównie od C4, włókna ruchowe i czuciowe do przepony, opłucnej i osierdzia) nerwy zaopatrujące mięsnie szyi, głównie głębokie ale też mięsień m.o.s.

SPLOT RAMIENNY (plexus brachialis) Powstaje z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C5 do Th1 Bardzo rozbudowany Nerwy odchodzące od splotu ramiennego:

nerw grzbietowy łopatki (ruch dźwigania łopatki – wzruszanie ramionami) m.równoległoboczne, dolna część m.dźwigacza łopatki nerw piersiowy długi nerw podobojczykowy nerw nadłopatkowy – m.nad i podgrzebieniowy stawu barkowo-obojczykowego i ramiennego nerwy piersiowe, nerwy grzbietu nerw pachowy. Nerw promieniowy największy nerw splotu ramiennego. Oddaje bardzo dużo gałęzi na swoim przebiegu, zarówno skórnych jak i mięśniowych Nerw łokciowy bardzo często ulega uszkodzeniu. (prąd po uderzeniu w łokieć) Nerw pośrodkowy Nerw mięśniowo-skórny

NERWY PIERSIOWE (nervi thoracici) Powstają nie tworząc splotów z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych Th1 do

SPLOT LĘDŹWIOWO-KRZYŻOWY (plexus lumbosacralis) niektórzy dzielą na splot lędźwiowy i krzyżowo-sromowy Powstaje z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych L1 do Co1-2 Odchodzą nerwy: podżebrowy, biodrowo-podbrzuszny, biodrowo-pachwinowy, skórny uda boczny, płciowo-udowy, udowy, zasłonowy, kulszowy, pośladkowy górny i dolny oraz sromowy.

Najważniejsze z nich to: Nerw udowy: (L1-4), unerwia grupe przednią mięśni uda, m.grzebieniowy, lędźwiowo-udowy, skórę przedniej i przyśrodkowej powierzchni uda, podudzia i stopy oraz staw biodrowy, kolanowy i skokowo-goleniowy Nerw kulszowy największy nerw całego organizmu. Na udzie unerwia zginacze oraz częściowo staw kolanowy i biodrowy. W dole podkolanowym przechodzi w nerw piszczelowy i strzałkowy wspólny. Nerw piszczelowy odpowiedzialny za wspinanie się na palce, mięśnie podeszwy stopy, czucie na pięcie i podeszwie. Nerw strzałkowy wspólny bardziej narażony na urazy, odpowiada za ruch zginania grzbietowego stopy i unerwienie skóry grzbietu stopy Nerw sromowy (S2-4) odpowiada za trzymanie moczu i stolca, erekcję, Nerw zasłonowy (L2-3) odpowiedzialny za mięśnie przywodzące udo