Zdrowe odżywianie w cukrzycy typu 2 część 2 mgr Noemi Lipnicka – Krzciuk Dietetyka, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Medyczny w Łodzi http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/42/id/885

Z czego składają się warsztaty? Jakie witaminy są ważne dla cukrzyka? Jakie minerały są ważne dla cukrzyka? Czy kupować suplementy a może inwestować w warzywa ? ;)

Witaminy – czyli co? grupa organicznych związków chemicznych o różnorodnej budowie, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania żywego organizmu. Mogą być pochodzenia naturalnego lub otrzymywane syntetycznie. Dla człowieka witaminy są egzogenne (ludzki organizm ich nie syntezuje), w związku z czym muszą być dostarczane z pokarmem (najczęściej w postaci prowitamin).

Rola witamin w organizmie człowieka umożliwiają budowę białek np. hormonów, transportujących, receptorów, budulcowych np. wit. D i kalcytriol - hormonu wzmagającego wchłanianie jonów: wapnia, fosforu i potasu w jelicie, umożliwiają odbieranie bodźców np. wit. A i wzrok, decydują o prawidłowej strukturze i ochronie błon biologicznych np. wit. E umożliwiają syntezę lipidów np. wit. E,

Rola witamin w organizmie człowieka proces krzepnięcia krwi np. wit. K regulacja procesów metabolicznych białek, tłuszczy i węglowodanów np. wit. D, wit. K, wit. z grupy B odpowiadają z prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego np. wit. C, wit. z grupy B

Niedobór i nadmiar witamin Niedobór witamin może wywoływać poważne zaburzenia funkcjonowania organizmu np. niedobór wit. C – szkorbut, niedobór witamin A – kurza ślepota Nadmiar witamin także może wpływać niekorzystnie na funkcjonowanie organizmu, dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (wit. A, D, E i K) np. wit. A – mdłości, bóle głowy

Witaminy a cukrzyca typu 2 Suplementacja witamin lub mikroelementów u osób z cukrzycą, u których nie stwierdza się ich niedoborów, jest niewskazana; — wyjątek stanowi witamina D3 (suplementacja zgodna z zaleceniami dla populacji ogólnej)

Witamina A najważniejsze funkcje: jest niezbędna w procesie widzenia, uczestniczy w prawidłowym przebiegu procesów wzrostowych w różnicowaniu komórek organizmu, przy czym w znacznej mierze dotyczy to komórek nabłonka i tkanki kostnej, sprzyja zdolności regeneracyjnej komórek, działa ochronnie na nabłonek skóry i błon śluzowych, bierze udział w syntezie białek i w przemianach lipidów (tłuszczów), z uwagi na właściwości przeciwutleniające pełni rolę ochronną przed działaniem wolnych rodników i ich pochodnych tlenowych. https://pl.wikipedia.org/wiki/Witamina_A#Niedob%C3%B3r https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62900,witamina-a

Niedobór wit. A zaburzenia w procesie widzenia, np. wystąpienie tzw. kurzej ślepoty, czyli niedowidzenia o zmierzchu, zwyrodnienia nabłonka wyściełającego błony śluzowe dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, np. pękanie kącików ust, suchość błon śluzowych gardła, zahamowanie wzrostu i rozwoju młodych organizmów, zmiany w układzie nerwowym.

Zapotrzebowanie na wit. A

Źródła witaminy A Witamina A występuje w żywności pochodzenia roślinnego w postaci prowitamin A, zwłaszcza β-karotenu. Bogatym źródłem β-karotenu są warzywa (marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły) i owoce (morele, brzoskwinie). Pewne ilości β-karotenu znajdują się w mleku i jego przetworach, jajach oraz maśle. Retinol i jego pochodne występują w produktach pochodzenia zwierzęcego. Duże ilości – w podrobach, szczególnie w wątrobie, jajach, serach dojrzewających, maśle oraz niektórych rybach morskich

kobiety (RDA, dzienne zalecane spożycie) 700 g mężczyźni (RDA) 900 g http://www.dietetyk.katowice.pl/witamina-a-jej-rola-zrodla-zagrozenia-wynikajace-z-niedoboru/

Witamina E Nazwa witamina E obejmuje grupę tokoferoli i tokotrienoli wykazujących różną aktywność biologiczną. Najwyższą aktywność biologiczną wykazuje α-tokoferol, dla którego przyjmuje się aktywność 100%. Pozostałe tokoferole i tokotrienole wykazują znacznie słabszą aktywność biologiczną.

Witamina E jest antyoksydantem, który chroni komórki przed utleniaczami, bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych do komórek, wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych oraz chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem, wykorzystywana jest też do leczenia męskiej niepłodności, zaburzeń mięśniowych, miażdżycy oraz chorób serca, dym tytoniowy sprzyja degradacji witaminy E. https://pl.wikipedia.org/wiki/Witamina_E https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62907,witamina-e

Niedobór wit. E Ze względu wit. E występuje powszechnie, praktycznie nie spotykamy się z jej niedoborem. awitaminoza może powodować: rozdrażnienie, osłabienie zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry, gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość, bezpłodność, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Nadmiar wit.E spożywania codziennie przez dłuższy okres dawki większej niż 1000 mg mogą wystąpić następujące objawy: zmęczenie, bóle głowy, osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia. Hiperwitaminoza wit. E może być wręcz śmiertelna

Zapotrzebowanie na wit. E

Źródła wit.E jest syntetyzowana wyłącznie przez rośliny, występuje także w produktach pochodzenia zwierzęcego. Podstawowym jej źródłem są tłuszcze roślinne, wśród nich oleje z zarodków pszenicy, słonecznikowy, krokoszowy, jest także obecna w produktach zbożowych, orzechach, warzywach, produktach mięsnych oraz mlecznych.

Źródła witaminy E kobiety (RDA, dzienne zalecane spożycie) 8 mg mężczyźni (RDA) 10 mg

Witamina C Witamina C (kwas askorbinowy) – nazwa ta obejmuje sumę kwasów askorbinowego i dehydroaskorbinowego. Człowiek nie ma możliwości jej syntetyzowania jak i jej magazynowania. Musi być zatem dostarczana z pożywieniem w odpowiednich ilościach.

Rola witaminy C bierze udział w syntezie kolagenu, hormonów steroidowych i karnityny, co wpływa na przyspieszenie procesu gojenia się ran i zrastania kości, w przemianie aminokwasów, we wchłanianiu niehemowego żelaza oraz w gromadzeniu tego pierwiastka w szpiku kostnym, śledzionie i wątrobie, co zapobiega niedokrwistości, w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych,

Rola witaminy C w zachowaniu potencjału oksydacyjno-redukcyjnego w komórce i w transporcie elektronów, w działaniu ochronnym wobec witaminy E, w podnoszeniu odporności organizmu na choroby bakteryjne i wirusowe, ponieważ ma właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, w niszczeniu antyoksydantów - rodnika tlenowego, hydroksylowego, tlenu singletowego oraz nadtlenków.

Niedobór witaminy C zaburzenia w tworzeniu kolagenu zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych i cholesterolu osłabienie naczyń włosowatych i możliwość wystąpienia krwawych wybroczyn w różnych narządach niedokrwistość zmniejszona odporność na infekcje ogólne osłabienie organizmu, bóle mięśni, zmęczenie, brak apetytu zmiany w dziąsłach – obrzmienie, krwawienie dziąseł.

Nadmiar witaminy C W większych pojedynczych dawkach nie jest toksyczna, jednakże spożywana w większych ilościach przez dłuższy czas u niektórych ludzi może się przyczyniać do powstawania kamieni w nerkach i częstszego oddawania moczu.

Zapotrzebowanie na wit. C Zapotrzebowanie na wit. C wzrasta pod wpływem stresu, u starszych osób, u osób palących papierosy oraz u alkoholików.

Żródła wit. C Źródłem witaminy C są przede wszystkim warzywa i owoce. Duże ilości tej witaminy znajdują się w natce pietruszki, czarnych porzeczkach, owocach kiwi, czerwonej papryce, warzywach kapustnych, truskawkach, owocach cytrusowych Dzienne zapotrzebowanie u kobiet 75 mg i u mężczyzn 90 mg

Witamina D Witaminą D określa się wszystkie związki wykazujące działanie przeciwkrzywicze. Do najważniejszych należą: cholekalcyferol – witamina D3 i ergokalcyferol – witamina D2.

Funkcje wit. D wpływa na regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu w jelicie cienkim, odpowiada za prawidłowy przebieg mineralizacji kości i zębów, ułatwiając tworzenie związków wapnia i fosforu w postaci połączeń niezbędnych do budowy kości, pomaga utrzymać stałe stężenie wapnia i fosforu w surowicy, zapobiegając demineralizacji kości, stymuluje działanie układu odpornościowego, działa przeciwzapalnie.

Niedobór wit. D bóle kostno-mięśniowe, choroby przyzębia, utrata apetytu, biegunka, bezsenność, zaburzenia widzenia, niesmak i pieczenie w jamie ustnej i gardle, pogorszenie samopoczucia, stany depresyjne.

Nadmiar wit. D może powodować uwalnianie wapnia z kości i zwiększać jego stężenie we krwi. Wapń jest wychwytywany przez tkanki miękkie, powodując ich zwapnienie, np. zwapnienie nerek. Spożywanie większych dawek tej witaminy może wywoływać objawy toksyczne, m.in.: zmniejszenie masy ciała, osłabienie mięśni, ból stawów, utratę apetytu, oraz powodować zwiększenie wydalania wapnia z moczem.

Zapotrzebowanie na wit. D dorośli (18.–65. roku życia): 800–2000 j.m./dobę w zależności od masy ciała, *lub 7000 j.m. raz lub dwa razy na tydzień w zależności od masy ciała, *lub 30 000 j.m. raz lub dwa razy w miesiącu w zależności od masy ciała, suplementacja od września do maja lub przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona dostateczna.ynteza skórna w miesiącach letnich.

Zapotrzebowanie na wit. D osoby dorosłe (> 65. roku życia): 800–2000 j.m./dobę w zależności od masy ciała, lub 7000 j.m. raz lub dwa razy na tydzień w zależności od masy ciała, lub 30 000 j.m. raz lub dwa razy w miesiącu w zależności od masy ciała przez cały rok (istotnie słabsza synteza skórna skórna pod wpływem UV u osób powyżej 65 roku życia). https://www.termedia.pl/poz/Witamina-D-artykul-przegladowy,29159.html

Źródła wit. D Do głównych grup produktów dostarczających witaminę D w codziennej diecie należą: tłuszcze, mięso i ich przetwory oraz ryby i ich przetwory. masło 1,768mg na 100g 1 jm = 0,025 µg np. 100 g makreli wędzonej to 336 jm Zalecana dawka wit. D3 u cukrzyków wynosi 2 000jm / dziennie

Synteza wit. D dzięki promieniom słonecznym W organizmie witamina D3 jest wytwarzana z 7-dehydrocholesterolu, syntetyzowanego w skórze pod wpływem promieniowania UVB. W ten sposób powstaje aż 80–100% tej witaminy.  W Polsce synteza skórna może być efektywna w okresie od maja do września, pomiędzy godziną 10:00 a 15:00, gdy chmury nie przysłaniają słońca.

U osób z jasną karnacją wystarczy 15-minutowa ekspozycja na słońce (odsłonięte przedramiona i podudzia, brak filtrów), aby wytworzyła się odpowiednia ilość witaminy D, odpowiadająca około 2000–4000 IU/dobę. W przypadku przedłużającego się przebywania na słońcu następują procesy rozpadu witaminy D3 i powstają nieaktywne związki, takie jak: lumisterol, suprasterol i tachysterol, zapobiegające jej toksycznemu gromadzeniu się w organizmie

Suplementacja wit. D W sezonie jesienno - zimowym zaleca się suplementację 2 000 jm wit. D Poleca się wybierać lek a nie suplement Cena za opakowanie: 24 zł dawkowanie: 2 tabletki/dziennie cena na dzień: 0,54 zł

Cynk (Zn) Znajduje się we wszystkich komórkach organizmu, najwięcej w mięśniach (ok. 50%) i tkance kostnej (25–30%). Rola cynku jest istotnym składnikiem wielu białek, wchodzi w skład lub bierze udział w aktywacji licznych enzymów, uczestniczy w syntezie RNA, DNA i białka, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63300,witamina-c

Rola cynku uczestniczy w syntezie RNA, DNA i białka, bierze udział w stabilizacji błon komórkowych oraz układu kostnego. jest niezbędny do prawidłowego odczuwania smaku i zapachu, odpowiedniego funkcjonowania układu immunologicznego, prawidłowego wzrostu i rozwoju płciowego oraz syntezy i właściwego funkcjonowania niektórych hormonów, np. insuliny, pełni również rolę przeciwutleniacza, jako antagonista kadmu i ołowiu działa odtruwająco na te metale.

Niedobór cynku objawy niedoboru: stany zapalne skóry, zaburzona odporność, trudności z gojeniem ran, zaburzenia smaku i węchu. Wskazuje się, że niedobory tego składnika mogą być przyczyną zaburzeń w adaptacji do ciemności, a u osób starszych zwyrodnienia plamki żółtej. Znaczne niedobory cynku mogą prowadzić do zahamowania wzrostu, opóźnienia dojrzewania płciowego, wypadania włosów i zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego. Badania wskazują na częsty niedobór tego składnika u osób starszych.

Nadmiar cynku Nadmierne spożycie cynku może niekorzystnie wpływać na gospodarkę miedzią, prowadząc nawet do rozwoju poważnej postaci niedokrwistości. Nadmiar cynku może powodować również zaburzenia profilu lipidowego krwi (zmniejsza się stężenie frakcji HDL cholesterolu, a zwiększa frakcji LDL cholesterolu).

Zapotrzebowanie na cynk i jego źródła Dzienne zapotrzebowanie na cynk u: mężczyzn powyżej 51 roku życia wynosi 11 mg kobiet powyżej 51 roku życia wynosi 8 mg

https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/74604,cynk

Chrom (Cr) chrom jest pierwiastkiem występujących w różnych formach, najczęściej występuje na + 3 i + 6 stopniu utlenienia, chrom na trzecim poziomie utlenienia – Cr (III) odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka, jest on niezbędny do prawidłowego działania receptorów insulinowych. Wchodzi w skład tzw. czynnika tolerancji glukozy (GFT –  Glucose Tolerance Factor)

Objawy niedoboru chromu (III) nietolerancja glukozy, hiperinsulinemia, glukoza w moczu, zaburzenia wzrostu, zaburzenia lipidowe, insulinooporność, bniżenie beztłuszczowej masy ciała. Medycyna Pracy 2018;69(2):211–223 http://medpr.imp.lodz.pl/Biologiczne-znaczenie-chromu-III-dla-organizmu-czlowieka,73855,0,2.html

Nadmiar chromu (III) zmiany skórne, zaburzenie działania insuliny, niewydolność nerek, niewydolność wątroby. http://uatacz.up.krakow.pl/~wwwchemia/pliki/ISBN_978_83_7271_796_2_Wplyw_wybranych_zwiazkow_chemicznych_na_organizmy_zywe_2.pdf#page=12

Zapotrzebowanie na chrom i jego źródła Związki chromu dostają się do organizmu człowieka na drodze pokarmowej, przez układ oddechowy oraz przez skórę. Zapotrzebowanie dzienne na chrom – brak regulacji, przyjmuje się 25 g na dobę Przyswajalność chromu (III) zwiększa kwas askorbinowy. Natomiast cukry proste, cynk i żelazo obniżają przyswajanie tego pierwiastka.

Podstawowym źródłem chromu (III) dla człowieka jest żywność. Są to zwłaszcza drożdże, produkty zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych, mięso, sery, jaja.

Suplementacja chromu w cukrzycy Polecany jako środek wspomagający odchudzanie -> redukcja tkaniu tłuszczowej, badania nie jednoznaczne -> wyniki badań na zwierzętach są zachęcające z kolei badania suplementacji u ludzi wykazują brak wpływu suplementacji.

Selen (Se) Selen w organizmie człowieka występuje w śladowych ilościach. Największe jego ilości znajdują się w mięśniach, wątrobie, nerkach, przysadce mózgowej, tarczycy. Występuje głównie w postaci selenometioniny i selenocysteiny.

Rola selenu prawidłowy przebieg wielu procesów fizjologicznych i biochemicznych zachodzących w organizmie człowieka, składnik około 20 enzymów, m. in. peroksydazy glutationowej, która jest czynnikiem antyoksydacyjnym, chroniącym błony komórkowe przed szkodliwym działaniem nadtlenków, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/74864,chrom

silny przeciwutleniacz i razem z witaminą E pełni ochronną rolę przed szkodliwym wpływem wolnych rodników, niezbędny do prawidłowej syntezy, aktywacji i metabolizmu hormonów tarczycowych, pełni ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Niedobór selenu może prowadzić do zwyrodnienia wielu narządów i tkanek. Do chorób spowodowanych brakiem selenu należą: choroba Keshan (kardiomiopatia – endemiczna choroba mięśnia sercowego), choroba Kashin-Beck (choroba układu kostno-stawowego). Wskazuje się także na związek pomiędzy niedostateczną ilością selenu w organizmie a np. osłabieniem odporności, ryzykiem wystąpienia niektórych nowotworów, rozwojem choroby niedokrwiennej serca czy chorób neurodegeneracyjnych.

Nadmiar selenu Objawy ostrego zatrucia selenem, z powodu nie prawidłowej suplementacji. Należą do nich: wypadanie włosów, łamliwość i utrata paznokci, zapalenie skóry, czosnkowy oddech, biegunka, depresja, uszkodzenie wątroby i nerek, anoreksja.

Zapotrzebowanie na selen Zapotrzebowanie na selen u kobiet i mężczyzn powyżej 51 roku życia wynosi 55 g na dzień. Czynnikami ułatwiającymi przyswajanie selenu są: białko (metionina), witaminy A, E, C.

Źródła selenu są: podroby, mięso i przetwory, ryby, owoce morza, mleko i przetwory, drożdże, pieczywo. Warzywa i owoce zawierają na ogół mniejsze ilości selenu, wyjątek stanowią czosnek, suche nasiona roślin strączkowych, grzyby.  Zapotrzebowanie na selen u kobiet i mężczyzn powyżej 51 roku życia wynosi 55 g na dzień. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/74852,selen

Suplementy dla diabetyków Opakowanie 30 tabletek dawkowanie: 1 tabl. dziennie cena: 19 zł Zalecane stosowanie: przez 2 miesiące 1 tabl. codziennie, potem ½ tabl. dziennie.

Suplementować witaminy i minerały? NIE gdy: dieta jest urozmaicona i zdrowa (według piramidy żywieniowej dla cukrzyka), nie ma stwierdzonych niedoborów, Zaleca się suplementować wyłącznie wit. D w okresie jesienno – zimowym. Gdy są wątpliwość odnośnie potrzeby suplementacji należy udać się do lekarza lub dietetyka.