Prawo karne DO 1795

Podział przestępstw PRYWATNE (większość): -ściganie w drodze zemsty rodowej -samopomoc -ściganie na drodze sądowej PUBLICZNE (mniejszość): - czyny przeciwko księciu, urzędnikom książęcym; -mir książęcy (osobowy, miejscowy, mieszany):

MIR KSIĄŻĘCY Księga Elbląska „§ 15.1. Droga publiczna jest chroniona pokojem książęcym. Dlatego jeśli na niej ktoś dopuszcza się bezprawia, ten łamie mir książęcy.To Polacy nazywa ręką pańską” 2. Jeśeli ktoś zabije gościa na drodze publicznej, to wynagradza za nieboszczyka [tym, którzy ponieśli stratę] 50 grzywnami. 3. Biorą je krwni zabitego. Jeśli on tam nie ma krewnych, wówczas zabiera je władca. 4. Zaś za swój pokój, który na drodze publicznej został złamany, władca także bierze 50 grzywien. 5. Jeśli zabije ktoś kupca albo rycerza na drodze publicznej, to płaci za niego krewnym [zabitego] 50 grzywien. 6. Jeśli nie ma on krewnych, to zabiera je władca,tak jak i drugie 50 grzywien za pokój, który na drodze publicznej został złamany” Historiapaństwai prawa..., s. 135

Rodzaje odpowiedzialności karnej KSIĘGA ELBLĄSKA INDYWIDUALNA (zasada) ZBIOROWA (wyjątek): „§8.3. [...] jeśli zabity leży pozostawiony na polu albona drodze, a nie wiadomo kto go zabił, wówczas władca przyzywa przed siebie okolicę i uznaje ją winną za zabójstwo. 4. Jeśli okolica nie może przerzucić zabójstwa na kogokolwiek, musi – jak to wyżej powiedziano – zapłacić główszczyznę. 5. Jeśli okolica pomawia jakąś wieś, że stamtąd dopuszczono się zabójstwa, zaś wieś twierdzi, żejest niewinna, wówczas odpiera zarzut na drodze pojedynku, inaczej musi zapłacić za zabitego. 6. Jeśli zaś wieś wskaże na ród, że przezeń to [zabójstwo] się stało, a ród twierdzi, że jest niewinny, wówczas musi oczyścić sie w pojedynku, inaczej płaci za zabitego. 7. Jeśliród pomawia kogoś, że on dokonał zabójstwa,ten zaś twierdzi, że jest niewinny, wówczas musi się pojedynkować albo nieść żelazo. Jeśli zostanie pokonany, to musi on-tak jak to wyżej powiedziano – wynagrodzić stratę”. Historia państwa i prawa..., s. 134-135.

PODSTAWY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ Bardzo luźny związek przyczynowo-skutkowy: „§ 10.1. Także wtedy, gdy ktoś się utopi, ten musi zapłacić za zmarłego, ktogo z wody wyciągnie bez pozwolenia sędziego” (Księga Elbląska) WINA (odróżnić od przypadku): „(57) też którąkole śmiercią przygodną a domymałą przygodzi się komu z tego żywota zejść, jakoto z drzewa spadwszy alibo [w] wodzie utonąwszy jako którymkole inszym obyczajem, ustawiamy, aby o takiego człeka tako zeszłego nijena skarga nie była ruszana” (Statuty KazimierzaWielkiego) WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ: -wiek -choroba umysłowa -początek

Dalszy rozwój prawa karnego

POJĘCIE WINY RODZAJE WINY: -umyślna: zły zamiar (dolus directus – dolus indirectus) -nieumyślna: lekkomyślność –luxuria (człowiek przewiduje skutki swojego działania lecz bezpodstawnie przypuszcza, że ich uniknie) i niedbalstwo - negligentia (człowiek nie przewiduje skutków swojego działania chociaż powinien i mógł je przewidzieć)

FORMY PRZESTĘPSTWA FORMY STADIALNE CZYNU: -zamiar -przygotowanie -usiłowanie (przestępstwo sui generis) -dokonanie FORMY ZJAWISKOWE CZYNU (zasada akcesoryjności): -podżeganie -pomocnictwo -poplecznictwo

RODZAJE PRZESTĘPSTW PUBLICZNE: PRYWATNE: crimen laesae maiestatis (1539) zabójstwo crimen perduellionis (1588) zranienie przeciwko duchownym gwałt herezja

KARY

Cele kary PREWENCJA INDYWIDUALNA PREWENCJA GENERALNA -kwalifikowana kara śmierci -kary na ciele (mutylacyjne) -kary na czci -kary majątkowe

Kary publiczne KARA ŚMIERCI: -zwykła: powieszenie lub ścięcie -kwalifikowana: spalenie,rozerwanie na części, ćwiartowanie, zakopanie w ziemi, przebicie kołem, wbicie na pal, zawieszeni na haku za żebro -wypraszanie od kary śmierci – łagodzenie wyroku

Kary publiczne KARY NA CIELE (HAŃBIĄCE I ODZWIERCIEDLAJĄCE- MUTYLACYJNE) -kara chłosty KARY NA CZCI -infamia (proskrypcja, wywołanie) – skutek śmierć cywilna KARY NA WOLNOŚCI -banicja (wygnanie) Kara wieży (górnej albo dolnej) KARY MAJĄTKOWE PUBLICZNE -pokup -mulkta -konfiskata majątku

KARY PRYWATNE GŁÓWSZCZYZNA: „Ktoby szlachcica na śmierć zabił abo jakomkolwiek obyczajem o śmierć przyprawił, a zatymby z prawa według tego statutu winien został, tedy za zabitego przy inszym karaniu w tym statucie według uczynku opisanym, ma być główszczyzną płacono sto kop groszy” (III Statut Litewski) NAWIĄZKA: „Ktoby którmu szlachcicowi albo szlachciance rękę, nogę, nos, ucho, gębę uciął, abo urżnął [...] aboby oko wyciął, abo wybił, abo na oko oślepł, ustawujemy, że każdy taki członek urżnięty, wybity, temu, komu w tym winien zostanie, [...] za winę takiego okrucieństwa i swawoleństwa i za nakład prawny stronie żałobnej przedsię będzie powinien za każdy taki członek po pięćdziesiąt kop groszy płacić” (III Statut Litewski)