PRAWO KONSTYTUCYJNE Ćwiczenia 4

Prawo wyborcze Zasady i systemy wyborcze Organizacja wyborów

PRAWO WYBORCZE Prawo wyborcze Znaczenie podmiotowe Jedno z praw obywatela Znaczenie przedmiotowe Jedna z gałęzi prawa

PRAWO WYBORCZE System wyborczy – całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przygotowania, przeprowadzania i ustalenia wyników wyborów. Na system wyborczy składa się nie tylko prawo wyborcze ale i chociażby zasady czy zwyczaje polityczne.

PRAWO WYBORCZE Źródła polskiego prawa wyborczego: Konstytucja – art. 62, art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 98-101, art. 127-129, art. 169 ust. 2 i 3 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (nowelizacja z 2018!)

WYBORY Wybory – czynności mające na celu wyłaniania odpowiednich kandydatów do wypełniania określonych funkcji. Zwykle dokonywane przez głosowanie za pomocą umownych znaków. Konkurencyjne metody: mianowanie, dziedziczenie, losowanie, aklamacja. Wybory =/= głosowanie

WYBORY Funkcje wyborów: Funkcja kreacyjna Funkcja wyrażania woli wyborców Funkcja legitymująca Funkcja kontrolna Funkcja integracyjna

WYBORY Rodzaje wyborów Wybory powszechne Wybory lokalne Wybory ponowne Wybory uzupełniające

WYBORY Zasady prawa wyborczego (tzw. przymiotniki wyborcze): Zasada powszechności Zasada równości Zasada bezpośredniości Zasada tajności głosowania Zasada wyborów większościowych lub proporcjonalnych Zasada wolnych wyborów*

WYBORY Wybory pięcioprzymiotnikowe – powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne Wybory czteroprzymiotnikowe – powszechne, równe, bezpośrednie, tajne (większościowe)

ORGANIZACJA WYBORÓW Zarządzenie wyborów Prezydent – wybory do Sejmu i Senatu oraz do Parlamentu Europejskiego Marszałek Sejmu – wybory prezydenckie Prezes Rady Ministrów – wybory samorządowe Art. 98 Konstytucji 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.

ORGANIZACJA WYBORÓW Określenie okręgów wyborczych i obwodów głosowania Okręgi wyborcze – jednostka terytorialna w ramach której dokonywane jest obsadzenie określonej liczby mandatów Obwody głosowania – jednostka terytorialna w ramach której głosy oddaje określona grupa wyborców. Art. 201. Kodeksu wyborczego § 1. W celu przeprowadzenia wyborów do Sejmu tworzy się wielomandatowe okręgi wyborcze, zwane dalej "okręgami wyborczymi". § 2. W okręgu wyborczym wybiera się co najmniej 7 posłów. § 3. Okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego część. Granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic wchodzących w jego skład powiatów i miast na prawach powiatu.

ORGANIZACJA WYBORÓW Dzień głosowania Art. 4. – tekst pierwotny ustawy (nieaktualny) § 1. Wybory odbywają się w dniu wolnym od pracy. § 2. Organ zarządzający wybory może postanowić, że głosowanie w wyborach przeprowadzone zostanie w ciągu dwóch dni. § 3. Jeżeli głosowanie w wyborach przeprowadza się w ciągu dwóch dni termin głosowania określa się na dzień wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający.

ORGANIZACJA WYBORÓW Dzień głosowania „Art. 98 ust. 2 Konstytucji stanowi, że Prezydent wyznacza wybory do Sejmu i Senatu na dzień wolny od pracy, a art. 98 ust. 5 Konstytucji, dotyczący wyborów zarządzanych w związku ze skróceniem kadencji Sejmu i Senatu przewiduje, że Prezydent wyznacza ich termin „na dzień przypadający (…)”. Podobnie art. 128 ust. 2 Konstytucji, dotyczący wyborów na urząd Prezydenta, stanowi, że Marszałek Sejmu wyznacza termin tych wyborów na dzień wolny od pracy. Zdaniem Trybunału, Konstytucja przesądza, iż wybory do Sejmu i Senatu oraz na urząd Prezydenta muszą być przeprowadzone w ciągu jednego dnia.(…) Wskazane jako wzorce postanowienia Konstytucji używają wyrażenia „dzień wyborów” (wyraz „dzień” zawsze w liczbie pojedynczej). Wykładnia językowa daje więc podstawę do przyjęcia, że wolą ustrojodawcy było, aby głosowanie w wyborach odbywało się w ciągu jednego dnia – co do zasady wolnego od pracy. Postanowienia te są jednoznaczne, a ich rozumienie zgodnie z regułami języka polskiego nie wywołuje wątpliwości ani nie prowadzi do rezultatów, które byłyby nie do przyjęcia z jakichkolwiek względów. Nie ma więc podstaw do poszukiwania innego znaczenia tych postanowień niż wprost w nich wyrażone. (…)” Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2011 r. sygn. akt K 9/11

ORGANIZACJA WYBORÓW Głosowanie Art. 268. Kodeksu wyborczego § 1. Wyborca głosuje na określonego kandydata, stawiając na karcie do głosowania znak "x" z lewej strony obok jego nazwiska. Art.  5. Kodeksu wyborczego Ilekroć w kodeksie jest mowa o: 12) znaku "x" - rozumie się przez to co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki Art. 41. Kodeksu wyborczego Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w kratce lub poza nią, nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

ORGANIZACJA WYBORÓW Dodatkowe wymogi związane z przeprowadzaniem wyborów: Godziny głosowania – 7:00-21:00 (art. 39 §2) W lokalu wyborczym umieszcza się w miejscu widocznym dla wyborców godło państwowe. (art. 39a) Stosowanie nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Brailleʼ a (art. 40a) Urna wyborcza powinna być wykonana z przezroczystego materiału (art. 41a §1)

ORGANIZACJA WYBORÓW Ustalenie wyników (na przykładzie wyborów do Sejmu) Obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki w obwodzie (art. 69 §1) Obwodowa komisja wyborcza sporządza protokół głosowania (Art. 75) Obwodowa komisja wyborcza podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania oraz przekazuje protokół komisji wyższego stopnia (art. 77) Sumowanie wyników głosowania przez komisję wyższego stopnia (np. okręgową). Przekazanie zsumowanych wyników do Państwowej Komisji Wyborczej . Sumowanie wyników głosowania przez PKW dla całego kraju. Podanie do publicznej wiadomości wyników wyborów

ORGANIZACJA WYBORÓW Sprawdzanie ważności wyborów Protesty wyborcze Orzeczenie o ważności wyborów

ORGANIZACJA WYBORÓW Protesty wyborcze Wniosek wyborcy zawierający wskazanie uchybień w przeprowadzeniu wyborów, wyrażający żądanie unieważnienia wyborów w całości lub części. Podmiot uprawniony do wniesienia – każdy wyborca Przesłanki – art. 82 Kodeksu wyborczego Sąd właściwy: Sąd Najwyższy (wybory parlamentarne, prezydenckie, do PE) sądy okręgowy (wybory samorządowe)