Kara ograniczenia wolności Możliwości i bariery

Modalność – zakres ograniczeń – elementy konstrukcyjne Kara ograniczenia wolności w ostatnim okresie (zmiany z 2015 i 2016 r.) uległa zasadniczej modyfikacji zwłaszcza na poziomie elementów konstrukcyjnych. W konsekwencji wprowadzonych zmian rozszerzeniu uległa sama treść analizowanej sankcji oraz zakres jej indywidualizacji (jednostkowej modalności). Ustawodawca zdecydował, że kara ograniczenia wolności w założeniu stała się jedną z najbardziej elastyczną kar kryminalnych. Oczekiwania wobec kary ograniczenia wolności, podobnie jak w przeszłości, ciągle są bardzo duże, czego dowodzi uzasadnienie projektu zmian z 2015 r., gdzie możemy przeczytać, że chodzi o: „…zintensyfikowanie dolegliwości związanych z karą ograniczenia wolności oraz redukcję atrakcyjności reżimu probacyjnego związanego z orzekaniem kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Kara ograniczenia wolności, obok grzywny, powinna stać się podstawową karą orzekaną za występki, których społeczna szkodliwość nie jest szczególnie wysoka. Projektuje się wydłużenie okresu, na który kara ta może być orzekana, do lat 2. Zasadniczej przebudowie podlega treść kary ograniczenia wolności, która staje się najbardziej elastyczną i możliwą do konkretyzowania a casu ad casum.” Uwagi wprowadzające Modalność – zakres ograniczeń – elementy konstrukcyjne

KOW ingeruje w cały szereg różnie definiowanych sfer wolności skazanego. Dotyka swobody przemieszczania, wolności wyboru miejsca i czasu pracy. Ogranicza swobodę autonomicznego kształtowania postępowania w ciągu dnia a także autonomię dysponowania wynagrodzeniem. Obowiązki nakładane na skazanego narzucają mu określony sposób zachowania i przymuszają do podejmowania określonych działań. Dodatkowo warto podkreślić że jest to sankcja wykonywana w ramach społeczności lokalnej skazanego, często realizowana na rzecz tej społeczności i przy jej aktywnym udziale w postępowaniu wykonawczym. Oceniając karę ograniczenia wolności nie możemy zapominać, że jest to sankcja przede wszystkim bardzo wymagająca na etapie wykonania Ten stan rzeczy nie musi być wadą, przy założeniu jasno sformułowanych i świadomie realizowanych zadań polityczno- kryminalnych, w ramach różnych wariantów kary. Cechy K.O.W

Oczekiwania i udział K.O.W w strukturze skazań Kara ograniczenia wolności od początku swojego istnienia, czyli od kodyfikacji karnej z 1969 r., traktowana była w założeniu, jako ważny element polityki karnej. Miała stanowić jeden z podstawowych środków reakcji na drobną i średnią przestępczość. Niestety przez cały ten okres, mimo wyraźnych deklaracji polityczno-kryminalnych oraz rozwiązań normatywnych, które miały sprzyjać stosowaniu tej sankcji jej udział w strukturze skazań był rozczarowujący. (kara ograniczenia wolności stanowiła maksymalnie kilkanaście procent, np. w 1970 r. – 6.2%, w 1984 r. – 8,2%, 1997 r. – 5,2%, 1999 r. 7,5%). Oczekiwania i udział K.O.W w strukturze skazań

Przestrzeń zastosowania k.o.w. Dyrektywa z art. 58§1kk - Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. sankcja przepisu typizującego dany czyn zabroniony, art. 37a kk – modyfikacja ustawowego zagrożenia czynów zabronionych zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczająca 8 lat – przekształcenia w sankcje alternatywne nadzwyczajne złagodzenie kary art. 60§6 kk zamiana kary z warunkowym zawieszeniem wykonania w trybie art. 75a kk kumulacja k.o.w. i kary pozbawienia wolności w trybie art. 37b kk Pamiętać jeszcze musimy o zamianie kary grzywny na pracę społecznie użyteczna w trybie art. 45 kkw oraz art. 185 kks k.o.w. w prawie wykroczeń art. 20-23 kw Przestrzeń zastosowania k.o.w.

Treść K.O.W Wymiar od 1 miesiąca do 2 lat W grupie elementów treściowych o charakterze obligatoryjnym wymienić należy: 1) zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu oraz 2) obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Wskazane obowiązki budują, każdą karę ograniczenia wolności i to z mocy prawa. Nie mogą one być redukowane, czy też modyfikowane przez sąd w toku wykonywania kary. Sąd wymierzając karę ograniczenia wolności nie musi ich wskazywać bezpośrednio w orzeczeniu, gdyż obowiązują one niezależnie od takiego wskazania na mocy art.34§2 kk. Nie jest wcale błędem przywoływanie tych obowiązków w wyroku, dzięki temu skazany już na samym początku jest poinformowany o szczegółach kary, którą będzie odbywał Treść K.O.W

Tzw. względnie obligatoryjne elementy treściowe kary ograniczenia wolności: obowiązek wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne (20-40 godzin w skali miesiąca), potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Treść K.O.W Elementy wzbogacające treść – dodatkowe składniki art.34§3 kk świadczenie pieniężne z art. 39 pkt 7, obowiązki z art.72§1 pkt 2-7a

Wybrane problemy orzecznicze – problem pracy i potrącenia Charakter prawny składników obligatoryjnych i względnie obligatoryjnych kary ograniczenia wolności pozwala w aktualnym stanie prawnym na to, żeby czas w którym wykonywane są obowiązki z art. 34§1a kk mógł być krótszy niż czas całej kary. Co więcej, obowiązki te mogą być orzekane łącznie, w konfiguracji gdy realizowane są jednocześnie lub w układzie sekwencyjnym, gdzie czas poszczególnych składników może być dowolnie kształtowany. Wybrane problemy orzecznicze – problem pracy i potrącenia

Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji? W uzasadnieniu rządowego projektu wprost możemy przeczytać, że: „Okres, na który sąd nałożył obowiązek pracy na cele społeczne lub obowiązek potrącenia z wynagrodzenia, nie musi się pokrywać z okresem, na który została orzeczona kara ograniczenia wolności. Ta zaś bowiem może być komponowana eklektycznie i uzyskać złożony charakter. Innymi słowy, według propozycji, możliwe będzie orzeczenie kary ograniczenia wolności na określony okres oraz skomponowanie jej treści przez orzeczenie jednego lub więcej obowiązków lub potrącenia. Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji?

Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji? Warto także przywołać argumentację zgłaszaną przez Jarosława Majewskiego, który stwierdza, że w przepisach kodeksowych brak jest regulacji, która ograniczałaby możliwość różnicowania czasowego poszczególnych składników tej kary. Brak także dyrektywy nakazującej wymierzanie ich zawsze w jednakowych i równych przedziałach czasowych. Użyty w art.34§1b kk wyraz ”łącznie”, znaczy tyle, co „razem, wspólnie”, nie zaś tyle, co „razem, wspólnie na ten sam czas”. Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji?

Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji? Aby uzyskać efekt czasowego zróżnicowania poszczególnych składników kary ograniczenia wolności, względnie chcąc doprowadzić do ich sekwencyjnego uruchamiania sąd musi to wyraźnie zaznaczyć w części dyspozytywnej wyroku. Zdecydować musi, w obrębie wymierzonej kary ograniczenia wolności, o długości okresu wykonywania poszczególnych elementów, a także, jeżeli tego chce, może wskazać różne momenty ich uruchomienia, bądź wcześniejszego zakończenia. Dyspozycje sądu w tym zakresie muszą być jednoznaczne i wprost wynikać z sentencji wyroku. W przeciwnym razie połączenie różnych składników spowoduje, że będą one realizowane w maksymalnych, dopuszczonych prawem przedziałach, a o momencie ich uruchomienia zadecyduje nie wola sądu, a stosowne przepisy kodeksu karnego wykonawczego (art. 57a kkw). Praca i potrącenie. Razem, osobno czy w sekwencji?

„...i za to na podstawie... wymierza mu karę 12 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na: 1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 24 godzin w stosunku miesięcznym oraz 2) potrąceniu 15% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na..., ustalając jednocześnie, że wykonywanie potrącenia, o którym mowa w pkt 2, rozpocznie się od 6 miesiąca odbywania kary" Przykład 1

„... i za to na podstawie... wymierza jej karę 23 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na: 1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym oraz 2) potrąceniu 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na..., przy czym czas wykonywania obowiązku, o którym mowa w pkt 1, oznacza na 6 miesięcy od rozpoczęcia tego obowiązku". Przykład 2

Art. 63b. § 1. Z ważnych względów, w szczególności uzasadnionych wykonywaną przez skazanego pracą zarobkową lub stanem zdrowia, sąd, na wniosek skazanego, może ustalić rozliczenie godzin nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w innych okresach niż miesięczny, nie przekraczając okresu orzeczonej kary ani orzeczonej łącznej liczby godzin wykonywanej pracy w tym okresie. Art.63b kkw

Art. 83 kk - skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną, zwiększenie efektywności kary ograniczenia wolności, zachęta skierowana do skazanego, o której powinien być poinformowany przez zawodowego kuratora sądowego w trybie art. 57§1 kkw. Postanowienie sądu wydane w trybie art. 83 kk, to swoista ocena stopnia realizacji poszczególnych składników kary ograniczenia wolności. Rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie, może być wydane po odbyciu przynajmniej połowy orzeczonej kary (bezwzględny wymóg formalny) i definitywnie kończy postępowanie wykonawcze. Art. 83 kk

Uznanie k.o.w za wykonaną Przepis art. 64 §1 kkw, stanowi, że w razie niewykonania pełnego wymiaru pracy albo niedokonania całości potrąceń z wynagrodzenia za pracę lub niewykonania innych obowiązków sąd orzeka o tym, czy i w jakim zakresie karę tę uznać za wykonaną ze względu na osiągnięte cele kary. Wyznacznikiem zastosowania tej instytucji jest indywidualna ocena stopnia osiągnięcia celów kary, wskazanych w art. 53 kkw. Jednocześnie co podkreśla się w literaturze przesłanki wskazane w art. 64§1 kkw nie stwarzają żadnych ograniczeń co do możności uznania kary za wykonaną. W analizowanym przepisie brak wskazówek dotyczących poziomu zaawansowania realizowanych elementów treściowych kary ograniczenia wolności. Nie ma żadnych ograniczeń związanych z zakresem, w jakim praca nie została wykonana, zakresem potrąceń z wynagrodzenia za pracę ani z zakresem i liczbą niewykonanych obowiązków. Ocena dokonywana jest wprost przez pryzmat art. 53 kkw. Uznanie k.o.w za wykonaną

Uznanie k.o.w za wykonaną Rozstrzygnięcia sądu na podstawie art. 64 § 1 k.k.w. mogą być trojakiego rodzaju: a) uznanie kary za wykonaną w całości, b) uznanie kary za wykonaną w określonym zakresie (np. w zakresie obowiązku pracy lub wykonania innych obowiązków), c) uznanie kary za niewykonaną. Pierwsze z rozstrzygnięć jest dla skazanego najbardziej korzystne. Dla postępowania wykonawczego także rodzi ono najmniej problemów. Takie postanowienie sądu oznacza, że z chwilą wydania postanowienia rozpoczyna bieg termin do zatarcia skazania. W dwóch pozostałych przypadkach konsekwencje prawne są już trudniejsze do jednoznacznego ustalenia. Wydaje się, że w tych przypadkach jedną z konsekwencji prawnych jest sytuacja, w której kara nie może być uznana za wykonaną, a zatem można mówić jedynie o biegu terminu przedawnienia jej wykonania. W praktyce skazany pozostaje, w pewnym sensie, w stanie zawieszenia, jeżeli nie podejmie dalszych niezbędnych czynności zmierzających do wykonania orzeczenia, kara ciągle będzie w stadium wykonawczym. Uznanie k.o.w za wykonaną

Uznanie k.o.w za wykonaną Co prawda w tym przypadku, o ile nie ma podstaw do uznania, że skazany uchylał się od wykonania orzeczenia (art.65 kkw), sąd nie będzie podejmował wobec skazanego żadnych dalszych działań, ale jednocześnie orzeczenie nie będzie mogło przejść do etapu zatarcia skazania. Przy braku działań ze strony skazanego, albo niemożności zrealizowania pozostałych elementów, skazany będzie musiał czekać na przedawnienie wykonania kary (10 lat od uprawomocnienia wyroku skazującego - art. 103§1 pkt 3 kk). Dopiero po upływie tego okresu rozpocznie się bieg terminu do zatarcia skazania (3 lata od przedawnienia wykonania - art. 107§4 kk). Uznanie k.o.w za wykonaną

Art.65a kkw zawsze warto dać szansę Art. 65a. § 1. Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym; wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności. § 2. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. § 6. Niedopuszczalne jest ponowne wstrzymanie wykonania tej samej zastępczej kary pozbawienia wolności na podstawie § 1. Art.65a kkw zawsze warto dać szansę

Uchylanie powinno być traktowane jako umyślne dążenie do niewykonania obowiązku (SN z 11.05.1974 IV KRN 19/74), Uchylanie to takie zachowanie skazanego, które jest wyrazem jego negatywnego stosunku do tej kary czy nałożonych w związku z nią obowiązków, a więc wynika z jego złej woli, a nie z innych przyczyn, obiektywnych lub nawet przez niego zawinionych (np. osadzenie w zk lub aś SN z 20.06.1979 VIKZP6/79), W uchylaniu mieści się pewna powtarzalność czy ciągłość zachowania, Do uchylania dochodzi gdy skazany świadom ciążących na nim obowiązków oraz grożących konsekwencji i mający po temu obiektywnie istniejące możliwości, z przyczyn od siebie tylko zależnych wzbrania się przed wykonaniem kary. Uchylanie się od k.ow.

Praktyczna przydatność Prawo karne będąc podstawą procesu walki z przestępczością, naturalnie dąży do efektywności tak w ujęciu organizacyjnym (skuteczna praca aparatu wymiaru sprawiedliwości), jak i w wymiarze stosowania i doskonalenia normy prawnej, Normy ta powinna być możliwie najdoskonalsza, najbardziej wydolna, akceptowana aksjologicznie i prakseologicznie sprawdzalna w zakresie ograniczania zjawiska przestępczości, Rozwój prawa karnego, a w jego ramach zmiany w zakresie treści i zasad wykonania sankcji karnych, to proces doskonalenia istniejących rozwiązań, zwłaszcza w oparciu o ocenę ich praktycznej przydatności. Praktyczna przydatność

Dziękuję za uwagę To już KONIEC