Odroczenie i przerwa kary pozbawienia wolności Gabriela Piekut

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności Alternatywa dla bezwzględnego pozbawienia wolności Wprowadzona do Kodeksu karnego wykonawczego w 1969 roku Co do zasady o odroczeniu orzeka sąd, który wydał orzeczenie w I Instancji Wniosek o odroczenie wykonania kary kosztuje 80 zł Z wnioskiem o odroczenie wykonania kary może wystąpić: - skazany - obrońca skazanego - prokurator - sądowy kurator zawodowy

Istota odroczenia Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności prowadzi do wstrzymania rozpoczęcia wykonywania orzeczonej kary. Jest to więc wyjątek od wyrażonej w art. 9 § 1 Kkw – zasady bezzwłocznego wykonania kary. Instytucja o wyjątkowym charakterze Powinna być interpretowana ściśle

Przesłanki odroczenia kary pozbawienia wolności Obligatoryjne Fakultatywne 1) Choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonanie tej kary 1) Natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki 2) liczba osadzonych w zk lub aś przekracza w skali kraju ogólną pojemność a wymierzona skazanemu kara nie przekracza jednego roku pozbawienia wolności 3) W przypadku kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 6 miesięcy– do czasu zakończenia służby – art. 336 Kk

Obligatoryjne odroczenie wykonania kary Przesłanką obligatoryjnego odroczenia kary pozbawienia wolności jest choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonanie kary. Za ciężką chorobę należy rozumieć taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może: - zagrażać życiu lub - spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo W literaturze coraz częściej przyjmuje się, że każda choroba psychiczna jest podstawą do obligatoryjnego odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, nie dzieli się bowiem chorób psychicznych na ciężkie i lekkie W ocenie K. Postulskiego podstawą do odroczenia kary pozbawienia wolności może być tylko taka choroba, która nie może być leczona w warunkach zakładu karnego Fakt spełnienia powyższej przesłanki powinien być potwierdzony opinią biegłego W tym przypadku odroczenie następuje na czas ustania przeszkody (sąd powinien jednak wskazać datę końcową odroczenia) Na podstawie art. 150 § 1 Kkw sąd może wielokrotnie orzekać o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności. W przypadku, gdy okaże się, że choroba psychiczna lub inna ciężka choroba ma charakter trwały istnieje możliwość zawieszenia postępowania wykonawczego na podstawie art. 15 § 2 kkw Jest przejawem zasady humanitaryzmu

Zawieszenie postępowania wykonawczego Na podstawie art. 15 § 2 Kkw postępowanie wykonawcze należy zawiesić w całości lub w części w razie wystąpienia długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej postępowanie wykonawcze. Chodzi tu w szczególności o: niemożność ujęcia skazanego niemożność wykonania wobec skazanego orzeczenia z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. Postępowanie wykonawcze zawiesza się na czas trwania przeszkody

Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności – art Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności – art. 151 § 1 Kkw Jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Brak ustawowego katalogu okoliczności uzasadniających odroczenie wykonania kary Kazimierz Postulski wskazuje tu następujące powody: - chorobę członka rodziny, wymagającą opieki, którą może zapewnić tylko skazany; - konieczność wykonania pilnych prac polowych, ogrodniczych itp.; - okresowe pozostawanie rodziny skazanego bez środków do życia; - potrzebę uregulowania spraw zawodowych, majątkowych lub osobistych skazanego; - wydarzenie losowe, wymagające pilnego podjęcia czynności eliminujących jego skutki; - wiek lub kalectwo członków rodziny skazanego, z którymi wspólnie zamieszkuje lub którymi się opiekuje, a opieki tej nie mogą zapewnić inne osoby. Za przesłanką do odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności uznaje się również: niemożność spłaty zobowiązań kredytowych, skutki stosowania autoagresji

Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności – art Fakultatywne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności – art. 151 § 2 Kkw Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności , jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. Dotyczy to tylko skazanych, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności do roku Nie można na tej podstawie odroczyć wykonania kary w stosunku do (wyłączenia podmiotowe): Skazanych, którzy popełnili przestępstwo z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia Recydywistów oraz skazanych określonych w art. 65 Kk Skazanych za przestępstwa określone w art. 197-203 kk popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych

Okres fakultatywnego odroczenia wykonania kary Co do zasady odroczenie wykonania kary następuje na okres do 1 roku. Jednak w stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka Odroczenie może być udzielone kilkukrotnie, przy czym łączny okres odroczenia nie może przekroczyć okresów wskazanych wyżej. Okres odroczenia biegnie od dnia wydania pierwszego orzeczenia w tym przedmiocie (a nie jego uprawomocnienia się)

Obowiązki Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności sąd może nałożyć na skazanego następujące obowiązki: Podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej Zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu Poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwa w programach korekcyjno - edukacyjnych

Odwołanie odroczenia Fakultatywnie, jeśli: - ustała przyczyna, dla której udzielono odroczenia, - skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało ono udzielone - skazany rażąco narusza porządek prawny - skazany nie wykonuje nałożonych na niego obowiązków Obligatoryjnie, jeżeli okoliczności, stanowiące fakultatywne przesłanki odwołania odroczenia zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają za tym szczególne względy Jeżeli w czasie odroczenia wykonania kary skazany został tymczasowo aresztowany, sąd bezzwłocznie kieruje orzeczenie do wykonania Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności wobec żołnierza sąd może odwołać również na wniosek właściwego dowódcy. W stosunku do żołnierza zasadniczej służby (lub osoby powołanej do służby wojskowej) ustawodawca przewidział dodatkową przesłankę umożliwiającą odwołanie odroczenia w postaci rażącego naruszenia porządku prawnego lub zasad dyscypliny wojskowej

Warunkowe zawieszenie kary Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności na zasadach ogólnych (art. 69 -75 kk), jeżeli spełnione zostaną następujące przesłanki: Orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 1 roku Odroczenie wykonania tej kary trwało przez okres co najmniej 1 roku Ponownie ocenia się zasadność wykonywania kary pozbawienia wolności W ocenie SN „rozpoczęcie odbywania kary pozbawienia wolności nie stoi na przeszkodzie złożeniu wniosku o warunkowe zawieszenie jej wykonania na podstawie art. 152 KKW, ani jego merytorycznemu rozpoznaniu” (uchwała SN z 21 grudnia 1999r., I KZP 45/99) Na tej podstawie dopuszcza się również warunkowe zawieszenie kary, która została orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a której wykonanie zostało zarządzone Wniosek o warunkowe zawieszenie na podstawie art. 152 § 1 Kkw może złożyć również sądowy kurator zawodowy. Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zawieszenia kary przysługuje zażalenie W posiedzeniu może wziąć udział prokurator, skazany, obrońca skazanego (potrzebne jest nowe upoważnienie do obrony), a także sądowy kurator zawodowy, jeśli składał wniosek o wydanie postanowienia

Zwolnienie od kary pozbawienia wolności żołnierza zasadniczej służby wojskowej Jest zawsze fakultatywne Decyduje o tym sąd Konieczne jest zapoznanie się z opinią dowódcy jednostki Wniosek o zwolnienie od kary pozbawienia wolności żołnierza zasadniczej służby wojskowej może złożyć również dowódca jednostki (nie później jednak, niż do czasu ukończenia służby) Przesłanki: Kara pozbawienia wolności nie przekracza 6 miesięcy Okres odroczenia trwał co najmniej 6 miesięcy (w wyjątkowych wypadkach okres ten może być krótszy – muszą to być jednak szczególnie ważne powody) Żołnierz w tym okresie wyróżnił się w wykonywaniu obowiązków służbowych lub wykazał się odwagą Zwolnienie od kary na podstawie art. 336 § 3 lub 4 powoduje zatarcie skazania z mocy prawa (nie może jednak ono nastąpić przez wykonaniem kary grzywny lub środka karnego, które zostały dodatkowe nałożone na skazanego) Z tego uprawnienia mogą również skorzystać osoby powołane do służby wojskowej

Przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności Prowadzi do przerwania wykonywania orzeczonej kary; odstępstwo od odbycia orzeczonej kary w całości Instytucja wprowadzona do Kkw w 1969 roku Z wnioskiem o udzielenie przerwy może wystąpić również dyrektor zakładu karnego Ma charakter celowy – udziela się jej w sytuacji, gdy obecność skazanego i jego osobiste starania mogą rzeczywiście doprowadzić do wyeliminowania lub ograniczenia powodów uzasadniających jej udzielenie Właściwy jest sąd penitencjarny, a dla udzielenia dalszych przerw właściwy jest ten sąd penitencjarny, który udzielił pierwszej przerwy.

Przesłanki udzielenia przerwy Obligatoryjna Fakultatywna Sąd udziela przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej dalsze wykonywanie tej kary - do czasu ustania przeszkody Sąd może udzielić przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste - na okres do 1 roku

„Fakt orzeczenia kary pozbawienia wolności i wprowadzenia jej do wykonania jest zwyczajną konsekwencją popełnienia przestępstwa zagrożonego tą karą. Natomiast pozbawienie wolności członka rodziny zazwyczaj prowadzi do pogorszenia sytuacji jego najbliższych. Okoliczność, że skazany ma ograniczoną możliwość udzielenia pomocy najbliższym w ich sprawach życiowych z uwagi na pozbawienie go wolności, jako stanowiąca normalną konsekwencję odbywania kary, nie uzasadnia sama w sobie udzielenia przerwy w karze w celu np. bieżącej opieki nad najbliższymi, czy uzyskania środków finansowych. Członkowie rodziny skazanego są zobowiązani do podjęcia wzmożonego wysiłku w celu zapewnienia sobie podstawowych warunków egzystencji bez jego pomocy. Dopiero w wypadku, kiedy nie jest to możliwe, a jednocześnie ich sytuacja jest na tyle trudna, że zagrożony jest ich byt, uzasadnione jest rozważenie możliwości zastosowania wobec skazanego instytucji przerwy w karze, o ile oczywiście obecność skazanego na wolności może prowadzić do poprawy sytuacji jego najbliższych.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie II AKzw 540/11)

Przesłanki negatywne udzielenia przerwy Nie udziela się przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego. Nie dotyczy to jednak choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby skazanego, a także innego przypadku losowego – są to przypadki wyjątkowe, niedające się przewidzieć przypadki.

Udzielenie przerwy W posiedzeniu w przedmiocie udzielenia przerwy ma prawo wziąć udział prokurator, skazany, jego obrońca, jak również sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego (jeśli składali wniosek o udzielenie przerwy) W sytuacji, gdy prokurator sprzeciwi się udzieleniu przerwy, postanowienie o udzieleniu przerwy staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia – jest to wyjątek od zasady wyrażonej w art. 9 § 3 kkw, w myśl której postanowienia zapadłe w postępowaniu wykonawczym stają się wykonalne z chwilą wydania. Zażalenie wniesione przez prokuratora podlega rozpoznaniu w terminie 14 dni Na postanowienie w przedmiocie udzielenia przerwy przysługuje zażalenie

Odwołanie przerwy Fakultatywnie, jeśli spełnione są następujące przesłanki: - ustanie przyczyny, dla której udzielono przerwy, - skazany nie korzysta z przerwy w celu, w jakim została ona udzielona - skazany rażąco narusza porządek prawny - skazany nie wykonuje nałożonych na niego obowiązków (takich jak w przypadku odroczenia) Sąd obligatoryjnie odwołuje przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli okoliczności, stanowiące fakultatywne przesłanki do odwołania przerwy zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają za tym szczególne względy Jeżeli w czasie przerwy w odbywaniu kary skazany został tymczasowo aresztowany, kara pozbawienia wolności, której odbywanie zostało przerwane, podlega wykonaniu z ex lege. W przedmiocie odwołania przerwy orzeka sąd penitencjarny, który udzielił przerwy

Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary Sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności na zasadach ogólnych (art. 77 kk) bez konieczności spełnienia przesłanek formalnych warunkowego przedterminowego zwolnienia (określonych w art. 78 i 79 kk), o ile spełnione są łącznie następujące warunki: Przerwa w wykonaniu kary trwała co najmniej 1 rok Skazany przed uzyskaniem przerwy odbył co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności Orzeczona kara lub suma kar nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności Dodatkowo skazany musi posiadać pozytywną prognozę kryminologiczną Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary przysługuje zażalenie.

„Odwlekanie wykonania kary, w tym także poprzez przerwy w karze czy odraczanie jej wykonania bez dostatecznie ważnych powodów, jest sprzeczne z zasadą osądzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) czy rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 EKPCz) oraz powinnością bezzwłocznego wykonania wyroku (art. 9 § 1 Kkw). Choć zgodne z doraźnym życzeniem skazanego odwlekanie kary sprawia, że po latach staje się ona dolegliwością abstrakcyjną, odczuwaną przez skazanego i jego bliskich bardziej jako krzywda niż jako odpłata za skrzywdzenie innej osoby” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 października 2004r., II AKzw 688/04)